یکی از خصوصیات بارز نوجوان این است که احساس می کند همه به او توجه دارند؛ حتی اگر جوش ریزی در صورتش پیدا شود احساس می کند که تمام دنیا متوجه آن هستند و این در حالی است که احتمالاً اطرافیان اصلاً متوجه این ذره اضافی نشده اند. تنها دلیل این احساس، عواطف خاص نوجوانی است . زیرا نوجوان تصور می کند زیر ذره بین قرار گرفته و کوچکترین تغییر ظاهری او آن قدر برای دیگران مهم است که مورد توجه و دقت قرار می گیرد. به عبارت روشن تر نوجوان همیشه یک تماشاچی خیالی برای خود دارد.
در دوران نوجوانی بعضی از قسمت های بدن سریع تر از قسمت های دیگر رشد می کنند. مثلاً رشد طولی بدن سرعت می گیرد، و توازن رشدی اندام های مختلف بدن به هم می ریزد. به همین سبب اکثر نوجوانان اندام های بی قواره و ناموزون دارند. نوجوانان در برابراین به هم ریختگی اندام واکنش شدیدی نشان می دهند تا آنجا که اندک تغییر جسمانی می تواند نوجوان را دچار تشویش و اضطراب کند . اما واکنشی که اطرافیان خصوصاً والدین در برابر این گونه تغییرات جسمانی از خود بروز می دهند عامل مهمی در رفتار، نگرش ، شکل گیری شخصیت و نقش یابی و هویت او در آینده است. گاه دیده می شود عدم توازن در هیکل و اندام نوجوان موضوعی برای تفریح و خنده و شوخی دیگران می شود و آنها با به کارگیری اصطلاحات مخصوص و یا نامگذاری برای نوجوان حساسیت او را در برابر جسمش افزایش داده و اعتماد به نفس او را از بین می برند.
اکثر نوجوانانی که با اینگونه برخوردها مواجه هستند گوشه گیری پیشه می کنند، از جامعه کناره می گیرند و حتی جرئت ظاهر شدن در جمع را هم ندارند چه رسد به این که توانایی های خود را به دیگران نشان دهند یا حق ضایع شده خود را باز پس گیرند. طبیعی است که تمسخر در جمع ، تأثیر تخریبی بیشتری خواهد داشت. مسلم است که هر انسانی در برابر تهدید و هر آنچه که موجودیت او را به خطر اندازد واکنش نشان می دهد ؛ خصوصاً در دوران نوجوانی که بی شک بحرانی ترین و پر تلاطم ترین دوران زندگی بشر است. او حتی در مورد الگوی رشد خود نسبت به خواهر و برادرهای خود حساسیت نشان می دهد. به عنوان مثال اگر فرزند دوم اندامی درشت تر از فرزندان اول داشته باشد مخربترین برخورد آن است که در برابر آنها، تفاوت های ظاهری شان را بازگو کرده و یا از خود نگرانی نشان دهیم . بد نیست در چنین مواردی بدون ایجاد حساسیت ، تفاوت های فردی و اختلاف در میزان رشد افراد گوناگون را در نظر داشته باشیم. حتی در بین دو فرزند خودمان و الگوی رشد آنها تفاوت هایی موجود است که نباید آن را نادیده گرفت. رشد در عده ای روند سریع تری دارد و در برخی دیگر کندتر صورت می گیرد. علاوه بر این پیشینه خانوادگی وعوامل وراثتی هم ثأثیر گذار هستند. آیا والدینی که خود قامت متوسطی دارند می توانند انتظار فرزند بلند قامتی را داشته و در پی رشد سریع فرزند ، به طور مداوم او را از یک پزشک به پزشک دیگربکشانند؟
همه چیز طبیعی است ، نگرانی ممنوع!
اگر والدین در حضور دیگران از شگفتی خود درمورد کوتاهی قد نوجوان سخن گفته و از خود اضطراب نشان دهند و یا او را با دیگر همسالان ، خصوصاً فرزند کوچکتر مقایسه کنند، حتی اگر تا آن زمان توجه نوجوان به این مسئله جلب نشده باشد ، حساسیت والدین، او را متوجه تفاوتهایش با دیگران خواهد ساخت و مقدمات تشویش و نگرانی فزاینده او را فراهم خواهد ساخت. نگرانی که می تواند به شکل بیمار گونه به دیگر موارد زندگی نیز کشیده شود.
رؤیا و خیال ، بخشی از زندگی
احساسات دوره ی نوجوانی بسیار متغیر است . خصوصیاتی مثل گوشه گیری ، ناسازگاری و ترس و خشم شدت می گیرد و سبب می شود بسیاری از نوجوانان از دنیای واقع کناره گیری کنند و در عالم رؤیا و تخیلات خود زندگی کنند. او با خواندن داستان و یا دیدن فیلمی از قهرمان آن تقلید می کند و با شبیه سازی خود با شخصیت هایی که در نظرش والا و مطلوب هستند ، تمایلات خود را ارضا می کند. نوجوانان دوست دارند دنیا آن طور باشد که آنها می خواهند و می پسندند و معمولاً در رؤیاهای خود اطرافشان را همین گونه می بینند، نه آن طور که واقعاً هست . به همین دلیل هر چیزی را که در دنیای واقع به دست نیاورند در عالم خیال جستجو می کنند. همانجا که رؤیاها جان می گیرند و تمام غیرممکن ها ، ممکن می شوند. در بسیاری موارد ، نوجوانان به دلیل رنجش ها و کدورت خاطرها به نوشتن روی می آورند. گاهی نوشتن مطالب ادبی و شعر، و گاهی ثبت خاطرات ؛ زیرا به این وسیله می توانند احساسات آزار دهنده و نامطلوب را از ذهن خود بیرون ریخته و از فشارهای عاطفی و روانی ناشی از آنها رهایی یابند.
یکی از بارزترین خصوصیات نوجوانی اغراق در بیان کلمات و افکار و احساسات است . نوجوان با نوعی تفکر همه یا هیچ مواجه است. هر چیزی را با شدت بیشتر و به شکلی بسیار ساده انگارانه تر از آنچه هست و یا بسیار سخت تر، غیر قابل تحمل تر و مشکل آفرین تر از واقعیت می بیند. حتی در مورد توانایی های خود نیز با اغراق صحبت می کند.
باورش کنید اما مراقبش باشید
نوجویی و نوخواهی به عنوان بارزترین خصیصه نوجوانی ، به اشکال مختلف در حیطه زندگی خانوادگی و اجتماعی نوجوانان بروز می کند. حتی در نوع لباس پوشیدن ، استفاده از برخی عبارات و کلمات و شکل کوتاه کردن موها و... معمولاً نوجوانان سعی می کنند از آنچه که در جامعه ارزش محسوب شده و مورد تأیید و پذیرش تمامی اقشار جامعه است فاصله بگیرند. گاهی لباس پوشیدن نوجوانان به حالت معضلی اجتماعی در می آید، چرا که اغلب با وضعیت ناپسند و مغایر با سنت و هنجارهای موجود نمود یافته و تنها بی قیدی و لاابالی گری را در ذهن بیننده بیدار می کند.