آغاز و انجام زمان
استفن هاوکینگ یکى از بزرگ ترین دانشمندان معاصر است که هم اکنون در دپارتمان ریاضیات کاربردى و فیزیک نظرى است و استاد کرسى لوکازین ریاضیات در دانشگاه کمبریج است، سمتى که پیش از این سر آیزاک نیوتن و بعدها پل دیراک عهده دار آن بودند، با این همه هاوکینگ برخلاف سایر همکاران دانشگاهى خود در بین عامه مردم نیز از شهرت و محبوبیت بسیارى برخوردار است که به نظر مى رسد چندین عامل در محبوبیت وى نقش داشته باشند. شاید یکى از دلایل وى نگارش کتاب «تاریخچه زمان» باشد که بارها و بارها تجدید چاپ شد و میلیون ها نسخه از آن به فروش رفت و بدین ترتیب پرفروش ترین کتاب علمى همه دوران ها شناخته شد. کتاب تاریخچه زمان که عنوان فرعى «از انفجار بزرگ تا سیاهچاله ها» را بر خود دارد یکى از مهمترین کتاب ها در حوزه کیهان شناسى است که به موضوعاتى همچون تصویر ما از جهان، مکان و زمان، جهان در حال گسترش، اصل عدم قطعیت هاینزبرگ و پیامدهاى آن، نیروهاى اصلى و ذره هاى بنیادین طبیعت آغاز و انجام جهان، وحدت فیزیک مى پرداخت. با توجه به تنوع مطالب و اهمیت اساسى آنها بود که این کتاب به زبان هاى مختلف ترجمه شد و در ایران نیز به رغم آنکه ترجمه هاى متنوعى از کتاب ارائه شده بود، ترجمه محمدرضا محجوب که توسط شرکت سهامى انتشار عرضه شد در سال جارى به چاپ هشتم رسید. این کتاب به رغم آنکه مزیت هاى فراوانى داشت، چند ضعف مهم هم داشت از جمله سنگین بودن بعضى از مفاهیم ارائه شده در کتاب و دیگر خلاصه و موجز بودن آنها. این مشکلات باعث شد که بسیارى از خوانندگان غیرمتخصص (که کتاب در واقع براى آنها به نگارش درآمده بود) از درک کامل محتواى آن ناتوان باشند. به همین دلیل یکى از منتقدان زمانى گفته بود بیست میلیون نسخه از این کتاب به فروش رفته است، اما عمده خوانندگان کتاب هیچ وقت نتوانسته اند آن را به پایان برسانند. هاوکینگ بعدها نیز براى خوانندگان غیرمتخصص کتاب هایى تالیف کرد که از جمله آنها مى توان به تاریخچه مصور زمان، سیاهچاله ها و جهان هاى کوچک اشاره کرد. دیگر کتاب مهمى را که هاوکینگ تالیف کرد جهان در پوست گردو نام دارد. وى در مقدمه این کتاب گفته است که ناشر و بسیارى از مردم که از موفقیت کتاب پیشین وى خرسند بودند، از وى مى پرسیدند کتاب بعدى را چه زمانى منتشر مى کند؟ اما وى علاقه اى نداشت که کتابى همانند کتاب اول بنگارد و آن را دنباله تاریخچه زمان یا تاریخ مشروح تر زمان نامگذارى کند. وى مصمم بود در زمانى که فرصتى کافى دارد دست به تالیف کتاب بزند تا مثل تاریخچه زمان موفق از کار درآید و البته این روش موثر افتاد و کتاب جهان در پوست گردو نیز در سال ۲۰۰۲ به عنوان برترین کتاب علمى جایزه آونتیس را از آن خود کرد.
اما هاوکینگ خود در مقدمه کتاب جدیدش نقدى بر تاریخچه زمان مى نویسد و یادآور مى شود که آن کتاب به شیوه خطى نگارش شده بود به طورى که فصل ها به لحاظ منطقى به یکدیگر وابسته بودند. هر چند این روش براى بسیارى از خوانندگان خوشایند است، اما اگر کسى نمى توانست مفاهیم ارائه شده در فصل هاى اول را درک کند، همانجا گرفتار شده و هرگز به موضوع هاى جذاب بعدى نمى رسید. به همین دلیل براى آنکه کتاب جهان در پوست گردو خواندنى از کار درآید به شیوه درختى تنظیم شده است، یعنى فصل هاى اول و دوم کتاب با عنوان هاى تاریخچه نسبیت و ریخت و شکل زمان تنه اصلى کتاب است و پنج فصل باقیمانده کتاب همانند شاخه هاى فرعى از تنه اصلى درخت منشعب مى شود. این نکته باعث شده است که خواننده بتواند پس از اتمام فصل اول و دوم سایر فصل ها را به هر ترتیبى که خود مایل است مطالعه کند. نکته مهم دیگر آن است که کتاب پر است از شکل ها، تصاویر و نمودارها که به تشریح و توضیح بعضى از مفاهیم غامض اشاره شده در کتاب مى پردازند و در نتیجه ساده تر مى توان آنها را درک کرد. این کتاب که در هفت فصل با عنوان هاى تاریخچه نسبیت، ریخت و شکل زمان، جهان در پوست گردو، پیش بینى آینده، نگاهدارى و حفاظت از گذشته، آینده ما و جهان نوین پوسته اى تنظیم شده است حاوى بعضى از جدیدترین حوزه هاى پژوهشى معاصر هستند و هاوکینگ توانسته با قلم شیوا و طنزآمیز خود آن را خواندنى سازد. کتاب جدید هاوکینگ هم به قلم محمدرضا محجوب ترجمه شده است.