چکیده
هدف کلی از این تحقیق مطالعه، بررسی و سنجش میزان تاثیر سود حسابداری اعم از واقعی و پیش بینی بر قیمت بازا ر سهام در بورس اوراق بهادار تهران می باشد .نتایج حاصله از بررسی داده های بدست آمده برای یک دوره 5ساله (80-1376)و همچنین برای هر سال به علت جداگانه موید این مطلب بوده است که ارتباط خطی معنادار قوی بین متغیرهای وابسته و مستقل مدل تحقیق،چه به صورت یکساله و چه بصورت یک دوره پنج ساله وجود دارد.
1- مقدمه
این تحقیق جهت آزمون ارتباط تغییرات قیمت سهام و تغییرات سود واقعی و پیش‌بینی شده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طراحی شده است. آنچه در این تحقیق مورد نظر است بررسی وجود ارتباط خطی بین تغییرات قیمت سهام و تغییرات سود سهام شرکتها میباشد. در واقع می‌خواهیم از تجزیه و تحلیل رگرسیون یک متغیره، نتیجه بگیریم که آیا ارتباط معناداری بین تغییرات قیمت سهام و سود شرکتها وجود دارد یا خیر؟
در یک بازار کارا قیمت اوراق بهادار منعکس کننده مجموعه‌ای از همه اطلاعات موجود بوده و اطلاعات جدید سریعا بر روی قیمت اوراق بهادار منعکس می‌شود و سرمایه‌گذاران با توجه به اطلاعات در دسترس و انتظاری که از بازده اوراق بهادار در آینده دارند تصمیم‌گیری می‌نمایند لذا بازار اوراق بهادار نقش مهمی در به حرکت انداختن موثر سرمایه و تخصیص بهینه منابع دارد. یکی از دلایل انتخاب این موضوع آگاهی از رفتار قیمت سهام در بازار بورس اوراق بهادار تهران میباشد.یکی از نقشهای اصلی بازار سرمایه تخصیص اقتصادی مالکیت سهام میباشد. به طور کلی قیمتها در یک بازار کارا علایم مناسب و صحیحی برای تخصیص منابع میباشد. طبق نظریه بازار کار اوراق بهادار تعداد زیادی خریدار و فروشنده نسبت به اطلاعات موجود و دیدگاهی که نسبت به آینده شرکتهایی که اوراق بهادار آنها در بازر معامله می‌گردد عکس‌العمل نشان داد. و بدین ترتیب باعث تعیین جهت بازار می‌گردند.از این رو ارتباط را بین قیمت سهام و سود فروش می‌شود و سرمایه‌گذاران به صورتی آشکار سود شرکتها را مورد توجه قرار می‌دهند. شاید یکی از عوامل مهم تاثیر سود بر قیمت سهام این باشد که سود اعلان شده و سود پیش‌بینی شده به سهامداران کمک می‌نماید تا بتوانند بر آن اساس سود تقسیمی آینده را که یکی از فاکتورهای موثر در تعیین قیمت سهام میباشد پیش‌بینی کنند.هدف کلی این تحقیق مطالعه بررسی و سنجش میزان تاثیر سود حسابداری بر قیمت بازار سهام در بورس اوراق بهادار تهران میباشد.وفرضیات این تحقیق شامل:
1) بین تغییرات قیمت سهام با تغییرات واقعی EPS رابطه معناداری وجود دارد.
2) بین تغییرات قیمت سهام با تغییرات EPS پیش‌بینی شده رابطه معناداری وجود دارد.
2 - مروری بر کارهای دیگران
تحقیق بال و براون در سال 1968 در امریکا، که در مورد 261 شرکت و در فاصله زمانی سالهای 65-1946 انجام شده است. این تحقیق به بررسی رابطه علامت تغییرات قیمت و سود پرداخته است.بال وبراون دریافتند که بیشتر واکنش قیمت سهام، قبل از اعلام سود سالانه نه رخ میدهد و نه تنها در حدود 10% تغییرات در ماه اعلام سود اتفاق می‌افتد.پاتل و ولف سان، واکنش قیمت سهام را نسبت به سود در طی یک روز بررسی کردند و دریافتند که بیشترین واکنش قیمت در طی 2 ساعت اعلام سود رخ میدهد.تحقیق استفن. پ. باگیسنکی شواهدی منطبق بر وجود اثر انتقال اطلاعات پیش‌بینی سود مدیریت فراهم آورده است.یافته‌ها نشان میدهد که واکنش قیمت سهام شرکتهای فاقد پیش‌بینی، به طور مثبتی با تغییر در انتظارات سود که از طریق پیش‌بینی سود مدیریت انتقال یافته است، از نظر علامت و هم از نظر مقدار دارای همبستگی است.از مجموعه بحث فوق میتوان نتیجه گرفت که تغییرات قیمت سهام با تغییرات سود همبستگی زیادی دارد و سرمایه‌گذاران به شرکتهایی که EPS پیش‌بینی شده آنها خوب است بیشتر علاقمند می‌باشند.
3- مدل تحقیق
در تحقیق حاضر به منظور آزمون فرضیه‌های تحقیق از مدل‌های رگرسیونی دو متغیره استفاده شده است. مدل رگرسیون دو متغیره برای آزمون ارتباط بین تغییرات سود سهام با تغییرات قسمت سهام بکار رفته است. مدل‌های رگرسیون این تحقیق به شرح زیر می‌باشند:
(فرمول در فایل Wordقرار دارد.)
مدل رگرسیون دو متغیره برای آزمون ارتباط بین تغییرات سود واقعی سهام و تغییرات قیمت سهام،مدل رگرسیون دو متغیره برای آزمون ارتباط بین تغییرات سود پیش‌بینی شده سهام، تغییرات قیمت سهام
هر یک از مدل‌های رگرسیونی فوق، هم به صورت سالیانه و هم بصورت میانگین مورد آزمون قرار گرفته‌اند.
- آزمون فرضیات
از آنجا که برای پاسخگویی به مسائل تحقیق و دستیابی به اهداف آن لازم است مسیر گردآوری داده‌ای و تجزیه و تحلیل آنها مشخص شود تاازهر گونه انحرافی جلوگیری کرد. فرضیات زیر مطرح شده‌اند:
فرضیه اول:
بین تغییرات قیمت سهام و تغییرات سود واقعی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران ارتباط معناداری وجود دارد.
این فرضیه را میتوان از نظر آماری به شرح زیر نوشت:
H0:بین تغییرات قیمت سهام و تغییرات سود واقعی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران ارتباط معناداری وجود ندارد.
H1:بین تغییرات قیمت سهام و تغییرات سود واقعی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران ارتباط معناداری وجود دارد.
تشریح نتایج آزمون:
1- میان تغییر در قیمت قبل از مجمع سهام و تغییر در سود واقعی شرکتهای نمونه در سطح اطمینان 95 درصدی میتوان گفت که برای سالهای 76 تا 80 رابطه خطی وجود دارد.
2- ضریب تعیین یا ضریب تشخیص محاسبه شده برای سالهای 76 تا 80 به ترتیب 8/50% ، 6/40% ، 6/35% ، 1/86% و 83% بوده است. تفسیر ارقام فوق بدین صورت میباشد:
الف-در سال 1380، 1/83% تغییرات قیمت سهام (متغیر وابسته) توسط تغییرات سود واقعی بیان می‌گردد که نشان دهنده رابطه خطی قوی میان متغیرهای مستقل و وابسته میباشد. در جدول زیر مقادیر مربوط به ضریب همبستگی، ضریب تعیین، ضریب تعیین تعدیل شده و خطای معیار مربوط به داده‌های سال 1380 که درزیر نشان داده شده است.
جدول 34 ضریب همبستگی خطی مدل سال 1380 [1]
|
Model Summary
|
|
Std. Error of the Estimate
|
Adjusted R Square
|
R Square
|
R
|
Model
|
|
|
|
3059.896
|
0.828824
|
0.831881
|
0.912075
|
1
|
|
|
|
|
Predictors: (Constant), X80
|
a
|
|
|
|
|
Dependent Variable: Y80
|
b
|
ب – طبق جدول زیر ضریب تعیین (R2) در سال 1379، 1/86% بوده است این بدان معناست که 1/86%تغییرات متغیر وابسته را متغیر مستقل تفسیر می‌نماید در نتیجه وجود یک رابطه خطی معنادار قوی تائید می‌گردد. همچنین مقدار ضریب همبستگی متغیرهای مستقل و وابسته 76/92% بوده است این بدان است که در سطح اطمینان 95% بین تغییر در سود واقعی و تغییر در قیمت همبستگی و ارتباط خطی بسیار بالایی وجود دارد.
جدول 44 ضریب همبستگی خطی مدل سال 1379 [2]
|
Model Summary
|
|
Std. Error of the Estimate
|
Adjusted R Square
|
R Square
|
R
|
Model
|
|
|
|
3319.61
|
0.858065
|
0.8606
|
0.927685
|
1
|
|
|
|
|
Predictors: (Constant), X79
|
a
|
|
|
|
|
Dependent Variable: Y79
|
b
|
ج- همانطور که جدول زیر نشان میدهد ضریب همبستگی بین تغییرات قیمت سهام و تغییرات سود واقعی در سال 1378، 2/59% میباشد که بیانگر وجود ارتباط و همبستگی نسبتا متوسطی بین تغییرات قیمت سهام و تغییرات سود واقعی هر سهم است. همچنین مقدار ضریب تعیین یا ضریب تشخیص متغیرهای وابسته و مستقل برای سال مذکور 1/35% بوده است این بدان معناست که تغییرات سود واقعی هر سهم 1/53% از تغییرات قیمت سهام را تفسیر می‌نماید. جدول زیر اطلاعات مربوط به ضرایب همبستگی، تعیین، تعیین تعدیل شده و خطای معیار برآورد را برای سال 1378 نشان داده است.
جدول 54 ضریب همبستگی خطی مدل سال 1378 1
|
Model Summary
|
|
Std. Error of the Estimate
|
Adjusted R Square
|
R Square
|
R
|
Model
|
|
|
|
2178.982
|
0.338749
|
0.350557
|
0.592079
|
1
|
|
|
|
|
Predictors: (Constant), X78
|
a
|
|
|
|
|
Dependent Variable: Y78
|
b
|
د- همانطور که از جدول زیر استخراج می‌گردد در سال 1377، ضریب همبستگی بین تغییرات قیمت سهام و تغییرات سود واقعی 75/63% بوده است که مبین ارتباط بالای بین متغیرهای وابسته و مستقل میباشد. همچنین 6/40% تغییرات قیمت سهام تحت تاثیر تغییرات سود واقعی سهام بوده است که وجود ارتباط تائید می‌گردد. خلاصه اطلاعات مربوط به ضرایب همبستگی و تعیین در جدول زیر آمده است.
جدول 64 ضریب همبستگی خطی مدل سال 1377 1
|
Model Summary
|
|
Std. Error of the Estimate
|
Adjusted R Square
|
R Square
|
R
|
Model
|
|
|
|
2271.684
|
0.395706
|
0.406497
|
0.637571
|
1
|
|
|
|
|
Predictors: (Constant), X77
|
a
|
|
|
|
|
Dependent Variable: Y77
|
b
|
ه- طبق جدول زیر میزان همبستگی و ارتباط خطی بین متغیرهای مستقل و وابسته در سال 1376، 8/50% میباشد که بیانگر ارتباط نسبتا متوسطی بین تغییرات قیمت سهام و تغییرات سود واقعی است. ضمنا ضریب تشخیص بدست آمده برای سال فوق 8/25% میباشد، این بدان معناست که 8/25% تغییرات قیمت سهام را تغییرات سود واقعی تفسیر می‌نماید که به معنای وجود یک رابطه خطی میان متغیر وابستهو متغیر مستقلمی‌باشد.
جدول 74 ضریب همبستگی خطی مدل سال 1376 [3]
|
Model Summary
|
|
Std. Error of the Estimate
|
Adjusted R Square
|
R Square
|
R
|
Model
|
|
|
|
4297.174
|
0.49949
|
0.508428
|
0.713041
|
1
|
|
|
|
|
Predictors: (Constant), X76
|
a
|
|
|
|
|
Dependent Variable: Y76
|
b
|
3 جهت تائید نتایج آزمون ضریب همبستگی (r) بین تغییرات قیمت سهام و تغییرات سود واقعی برای سالهای 1376 الی 1380، فرضیه زیر قابل ارائه میباشد:
H0: P = 0
H1: P>0
فرض H0 به مفهوم عدم همبستگی خطی بین تغییر در سود واقعی و تغییر در قیمت سهام در کل جامعه میباشد. در صورت رد این فرض میتوان نتیجه گرفت که بین تغییر در سود واقعی به عنوان متغییر مستقل و تغییر در قیمت سهام به عنوان متغیر وابسته در کل جامعه همبستگی و ارتباط وجود دارد.
با استفاده از ضریب همبستگی محاسبه شده برای سالهای 1376 الی 1380 از طریق نرم‌افزار آماری Excel اقدام به محاسبه آماره آزمون نمودیم که خلاصه نتایج بدست آمده برای فرضیه اول تحقیق در جدول زیر ارائه گردیده است.
جدول 84 خلاصه نتایج آزمون فرضیه اول1
|
نوع آزمون
|
سال
|
R
|
سطح معنی‌دار
|
درجه آزادی
|
t جدول
|
t محاسبه شده
|
H0
|
H1
|
نتیجه آزمون
|
|
آزمون ضریب همبستگی فرضیه اول
|
76
|
713/0
|
5%
|
55
|
01/2
|
54/7
|
رد
|
قبول
|
با اطمینان 95% میتوان ادعا نمود که بین تغییر در سود واقعی و تغییر در قیمت در کل جامعه آماری همبستگی و ارتباط خطی وجود دارد
|
|
77
|
638/0
|
5%
|
55
|
01/2
|
14/6
|
رد
|
قبول
|
|
78
|
592/0
|
5%
|
55
|
01/2
|
45/5
|
رد
|
قبول
|
|
79
|
928/
|
5%
|
55
|
01/2
|
46/18
|
رد
|
قبول
|
|
80
|
912/0
|
5%
|
55
|
2/1
|
50/16
|
رد
|
قبول
|
همانطور که جدول فوق نشان میدهد ضریب همبستگی بین متغیرهای مستقل و وابسته برای سال 1379 بیشترین مقدار را در ارتباط با سالهای مورد بررسی یعنی 8/92% داشته است. این بدان معناست که در سال 1379 ارتباط بسیار بالایی بین متغیر مستقلو متغیر وابستهوجود دارد. این در حالیست که ضریب همبستگی (r) برای سال 1378 کمترین مقدار را یعنی 2/59% داشته است که مبین ارتباط نسبتا متوسطی بین متغیرهای مستقل و وابسته میباشد.
4 با توجه به اینکه میانگین کل تغییر در قیمت قبل از مجمع سهام (متغیر وابسته) و میانگین کل تغییر در سود واقعی سهام شرکتها (متغیر مستقل) مورد آزمون قرار گرفته است، نتایج بدست آمده به شرح زیر بیان می‌گردد:
الف بین میانگین تغییر در قیمت قبل از مجمع سهام و میانگین تغییر در سود واقعی سهام شرکتها در سطح اطمینان 95 درصدی برای یک دوره پنج ساله برای هر کدام از شرکتها رابطه خطی وجود دارد.
ب - طبق جدول زیر، ضریب همبستگی محاسبه شده برای میانگین تغییرات قیمت سهامبا میانگین تغییرات سود واقعی 1/78% بوده است که مبین ارتباط بالایی بین متغیرهای مستقل و وابسته میباشد. همچنین ضریب تعیین (r2) محاسبه شده برای میانگین تغییرات، 1/61% بوده است. این بدان معناست که 1/61% میانگین تغییرات قیمت سهام را میانگین تغییرات سود واقعی سهام تفسیر می‌نماید و وجود یک رابطه خطی معنادار قوی تائید می‌گردد. در جدول زیر اطلاعات مربوط به ضرایب همبستگی، تعیین و خطای معیار برآورد ارائه شده است.
جدول 94 ضریب همبستگی خطی مدل میانگین پنج ساله[4]
|
Model Summary
|
|
Std. Error of the Estimate
|
Adjusted R Square
|
R Square
|
R
|
Model
|
|
|
|
1283.314
|
0.60363
|
0.610708
|
0.781478
|
1
|
|
|
|
|
Predictors: (Constant), MEANX
|
a
|
|
|
|
|
Dependent Variable: MEANY
|
b
|
ج جهت تائید نتایج آزمون ضریب همبستگی (r) بین میانگین تغییر در قیمت سهام و میانگین تغییر در سود واقعی فرضیه زیر قابل ارائه میباشد:
H0: P = 0
H1: P>0
فرض H0 به مفهوم عدم همبستگی خطی بین میانگین تغییر در سود واقعی و میانگین تغییر در قیمت سهام در کل جامعه میباشد در صورت رد این فرض میتوان نتیجه گرفت که بین میانگین تغییر در سود واقعی به عنوان متغیر مستقل و میانگین تغییر در قیمت سهام به عنوان متغیر وابسته در کل جامعه همبستگی و ارتباط وجود دارد.