رابطه زن و مرد از گذشته تا کنون
انسان شناسان معتقدند نقش زن در گذشته های دور بسیار تعیین کننده بوده است. از جمله پیدایش کشاورزی ، دامداری و پزشکی را به او نسبت می دهند . مرد فقط به شکار می رفت و به اصطلاح کمک خرج خانواده بود. در نتیجه جامعه مادر سالار پدید آمد. به ویژه که در آن زمان های دور زن به دلیل قدرت زایش مورد تکریم فراوان قرار داشت . اما به تدریج جامعه های مادر سالار رو به اضمحلال رفتند و قدرت از دست زنان خارج شد. زیرا با پیشرفت تمدن مرد ابزار ساز شده بود و رفته رفته توانست قدرت را در دست بگیرد و قانون وضع کند. طبیعی است قانونگذاران مرد حقوق بیشتری برای همجنسان خود قائل شدند. از سویی جسم زن ضعیف تر از مرد بود و بیشتر به انقیاد مرد در آمد. گرچه ظرافت و حساسیت های عاطفی اش نیز مزید بر علت بود که ما از هر جهت با کفایت تر از زنان هستیم ، پس باید از حقوق بیشتری برخوردار باشیم.
اما نکته اینجاست که ظرافت استخوان بندی ربطی به کفایت یا عدم کفایت زن به عنوان یک انسان ندارد. درست است زنان از مردان با احساس ترند ما این امر نمی تواند موجب کمتر شدن حقوق آنها بشود. زیرا منطق توام با احساس از عناصر ضروری تشکیل دهنده شخصیتی سالم است.
استدلال دیگری که منجر به ارجعیت مرد شده ، درصد بالای مردان عالم و دانشمند نسبت به زنان در طول تاریخ است. گفته می شود مردان بیشتر اهل مطالعه و منطق هستند. در حالی که چنین نیست. هر وقت امکان مطالعه و تحقیق برای زنان فراهم بوده ، گاه حتی از مردان پیشی گرفته اند. از سوی دیگر بسیاری از زنان بر این باور غلط هستند که از مردان کمترند و محتاج محبت و حمایتشان .این تلقی ندانسته و ناخواسته منجر به بی اعتنایی بیشتر به حقوق زنان شده است. در حالی که اگر این نیمه بشریت آگاهانه و واقع بینانه با خود برخورد کند، می تواند بیش از پیش به اهمیت نقش خویش و میزان توانایی هایش پی ببرد .
مگر نه اینکه در بعد تاریخی – مذهبی با چهره ای همچون حضرت فاطمه (س) روبرو هستیم که پس از مرگ پیامبر و غصب مسند جانشینی او شب ها پا به پای شوهرش حضرت علی (ع) به در خانه مهاجرین و انصار می رفت تا نقش سیاسی خویش را ایفا کند ؟ در جهان امروز هم زنان در بعدهای گوناگون قابلیت خود را به اثبات رسانده اند. خانم ایندیرا گاندی بیش از ده سال بر دومین کشور پهناور جهان با اقتدار حکم می راند. مارگارت تاچر نخست وزیر انگلستان می شود و لقب بانوی آهنین می گیرد.
کورازون آکینو در فیلیپین ، بی نظیر بوتو در پاکستان و تانسو چیلر در ترکیه به قدرت می رسند. ملینا مرکوری در یونان سال ها با حکومت سرهنگ ها مبارزه می کند وپس از پیروزی به وزارت فرهنگ و هنر منصوب می شود .
در بعد ادبی طی سالهای اخیر دو بانو ، نادین گوردیمر و تونی ماریسون ، برنده جایزه نوبل می شوند. دیگر نمی توان انکار کرد شرایط زن امروز با زن دیروز فرق می کند. اکنون ندای حق طلبی آنان در بسیاری از زمینه ها در سراسر جهان به گوش می رسد. مردان نیز این نغمه ها را شنیده اند اما بائر نکرده اند و هنوز نمی خواهند از برج عاج شان پایین بیایند.
همان طور که عمر جامعه مادر سالار به پایان رسید ، عمر جامعه پدر سالار هم می تواند به پایان برسد. وقتی حضرت محمد (ص) می فرمایند درجه نزدیکی خداوند به آدمی به تقوای او بستگی دارد، اشاره ای به جنسیت نمی کنند.
بسیاری از پرونده های موجود در دادگستری حاکی از کشمکش زنان با مردان بر سر کسب حقوق بیشتر است. شاید تعجب کنید ایران چهارمین کشور جهان از نظر میزان طلاق است. چرا میزان طلاق در کشورمان این قدر بالاست ؟ ؟ ؟
چون زن امروز ما در مرحله برزخ به سر می برد. از یک سو با شرایط جدیدی روبروست که حضور فعال ترش را در جامعه می طلبد ،از سوی دیگر متاثر از تربیت و تفکر زن دیروز است و خود را دست کم می گیرد. از طرفی احساس خفقان می کند و می خواهد پوسته تنیده شده به دورش را بدرد و تولدی دوباره یابد ، ازطرف دیگر از فرهنگ و تجربه لازم برخوردار نیست. وارد اجتماع می شود و حضور فعال پیدا می کند اما نمی تواند تعادلی بین وظایف بیرون و درون خانه برقرار کند . خود هم نمی داند حقوق واقعی اش چیست . نمی داند کجا حق با مرد است و کجا حق با اوست . اسیر افراط و تفریط می شود. یعنی از ترس اینکه مبادا با موازین زن دیروز سنجیده شود ، یا پا را از حد معقول و مطلوب فراتر می گذارد یا انتظارهایی خارج از قاعده و عرف دارد. آنگاه با واکنش شدید مرد روبرو می شود. زیرا مرد احساس تحمیل و اجحاف می کند. چنین مردی که تا کنون می کوشید زن امروز را بهتر بشناسد و خود را با شرایط جدید تطبیق دهد ، ناگهان هراسناک می شود ، زیرا می بیند زن از امتیازهایش سوء استفاده می کند ، بنابراین یکباره لج می کند و با عقب نشینی به مرد دیروز تبدیل می شود. البته ریشه تنش های امروز را در تاریخ و فرهنگ چند صد ساله اخیر می بینیم . مردان ما مطابق با فرهنگ جامعه ای پدر سالار بار آمده اند. بنابراین ترک عادت هایشان چندان ساده نیست. این است که می گوییم زن جامعه ما دوره برزخ را طی می کند. دوره ای که نه مثل گذشته مرد حاکم و زن محکوم بود نه دوره ای که بتوان آن را دوره مطلوب نامید.
آیا عشق ها ابدی هستند ؟
بعد از یک سال از زندگی زناشویی دیگر زن و مرد به فکر زیبایی صورت هم نمی افتند و برعکس فقط متوجه خلق و خو و رفتار یکدیگر می شوند.
« اسمایلز »
عشق ها ابدی نیستند !
یکی از پیچیده ترین سؤال هایی که جوامع امروز هنوز نتوانسته اند بدان پاسخ کافی بدهند، این است : چرا زنان و شوهرانی که با بررسی همه جانبه و تفاهم کامل و بیشتر عاشقانه زندگی مشترک را شروع می کنند ، پس از چند سال به یکنواختی رابطه ها و نوعی بی تفاوتی می رسند. بر سر آنانی که با شیفتگی و دلدادگی آغاز زندگی خود را جشن می گیرند ، چه می آید که رو در روی هم می ایستند و حاضر نمی شوند یک قدم به نفع طرف مقابل عقب بنشینند ؟ چرا گاهی از هم دلزده می شوند و به جای این که پایه های عاطفی پیوندشان محکم تر شود ، سست تر می گردد؟ چرا تنها اندکی زوج ها استثنا هستند و می توانند تا پایان با یکدیگر در تفاهم کامل و تؤام با عشق به سر برند ؟
دلایل و شواهد زیر گرچه برای این جدایی ها کافی نیست اما بیشترین نقش را در دوری زن و شوهر از یکدیگر دارد:
بی توجهی به رعایت اصول اولیه : عدم توجه به آنچه موجب آغاز عاشقی و دلدادگی شده ؛ مثل خوب لباس پوشیدن ، منظم و مرتب بودن ، خوب غذا خوردن ، وقت شناسی ، خوش سخنی ، رعایت آداب اجتماعی ، هدیه خریدن ، مهربانی کردن و... هنگامی که این مشخصه های مثبت در زندگی زناشویی جایش را به عدم رسیدگی به سر و وضع و بی توجهی به اصلاح یا آرایش چهره، شکم پرستی و پرخوری ، وقت نشناسی ، بدزبانی ، دروغگویی و نامهربانی می دهد ، آن وقت است که رویاهای طرف مقابل نقش برآب می شود.
ایجاد شخصیت بدلی : هنگامی که حقایق را به یکدیگر نمی گوییم، اطلاعات غلط می دهیم و داشتن مشخصه هایی را ادعا می کنیم که بعدها دروغ از آب در می آید، هنگامی که در نقش همسر آرمانی ظاهر می شویم وخود را خونسرد ، بخشنده و مردمدار معرفی می کنیم اما در عمل خلاف اینها از ما سر می زند، باید به همسرمان حق بدهیم چون گذشته به ما ننگرد.
تفاوت فکری : ادامه تحصیل یکی و توقف دیگری ، گرایش شدید یکی به مذهب، سیاست، ایدئولوژی یا به طور کلی ارتقاء فکر و اندیشه اش در مقابل ایستایی دیگری، موجب می شود زن و مرد از هم فاصله بگیرند. برای مثال اگر هر دو بی سواد باشند ، هیچ یک بر آن دیگری فخر نمی فروشد و از این بابت کمتر مشکل پیش می آید. اگر هر دو از تحصیلات بالایی برخوردار باشند ، باز هم اختلاف چندانی بین شان پید نمی آید، زیرا غرق کارهایشان می شوند. گرچه رابطه عاطفی آنها گرم و داغ نیست اما بگومگویی هم ندارند.دسته سوم کسانی هستند که اختلاف سطح تحصیلاتشان فاحش است ؛ یعنی یکی دانشگاه رفته و اهل مطالعه است اما دومی تحصیلات کمی دارد و از مطالعه عادی نیز سر باز می زند. هر چه از ازدواج چنین زوجی می گذرد ، بیشتر از هم فاصله می گیرند و از میزان مراوده و گفتگویشان کاسته می شود. و اگر زندگیشان از هم نپاشد تقریباً هیچ حرفی جز مسائل روزمره خانوادگی با یکدیگر ندارند. یک زوج خوب ضمن احترام به سلیقه ، عادت و سنت های یکدیگرمی کوشند به فرهنگ یکدیگر هم نزدیک شوند.
تعکیس : انسان طی روز دچار فشارها و استرس هایی می شود که یا ناشی از اشتباهات اوست یا دلایل خارجی دیگری دارد. اما برای این که در مقابل این فشارها بی دفاع نباشد ، به سلاحی متوسل می شود که اصطلاحاً به آن «مکانیسم دفاع روان» می گویند. یکی از انوع رایج چنین مکانیسمی « تعکیس » یا « برون فکنی » است. یعنی اشتباهی کرده ایم اما نمی توانیم شجاعانه به آن اقرار کنیم . در نتیجه برای اینکه از دست خویش عصبانی نشویم و خود را آرام کنیم، به ناچار تقصیر را به گردن طرف مقابل می اندازیم. اگر این اشتباهات که اغلب طبیعی هستند به شکل تعکیس در آیند، زن و شوهر دائم نسبت به هم تعکیس فاعلی و مفعولی خواهند داشت. وقتی شما سهم خویش را در وضعیت بد پیش آمده انکار می کنید و آن را ناغشی از بی توجهی دیگران می پندارید، از مکانیسم دفاع روان خود سود جسته اید تا در تعادل روان باقی بمانید. اگر تمام این تقصیرات را متوجه نزدیکترین فرد در دسترس یعنی همسرتان سازید، قطعاً نوعی دلسردی و بی علاقگی تدریجی در او به وجود می آید. این است که زن و شوهر باید از همیشه با هم بودن بپرهیزند و گاهی با خود خلوت کنند تا بی جهت و با جهت از دست یکدیگر عصبانی نشوند.
رنجش حل نشده : وقتی زن و مرد از هم رنجش پیدا می کنند و در صدد رفع آن بر نمی آیند، وقتی اجازه می دهند ناراحتی ها و دلخوری ها روی هم انباشته شود، همچون کامیونی می شوند که مملو از لجن است. اگر این کامیون بار خود را خالی نکند، بوی بدش همه جا را می گیرد. زوجی که رنجش های خود را رفع نمی کنند باید انتظار داشته باشند رابطه شان سرد شود.وقتی یکی از دیگری می رنجد، بی منطق ، بی انصاف و پرخاشگر می شود. حال حدس بزنید قضاوت چنین آدمی نسبت به همسرش چگونه خواهد بود.
این عوامل و موردهای دیگری چون اختلاف در فرهنگ ، سن ، تربیت ، سلیقه شخصی و طبقه اجتماعی در ابتدای ازدواج خود را نشان نمی دهند، اما پس از اینکه التهاب دوره عاشقی و دلدادگی فروکش کرد، مجال ظهور پیدا می کنند. در این صورت اگر زن و شوهر آگاهانه ، جدی و صادقانه با مسائل بین خود برخورد کنند و جهت رفع شان ایثارگرانه بکوشند، به طور قطع همه چیز به شکل دوست داشتنی اولیه باقی خواهد ماند. اما اگر هر یک بی اعتنا به مسائل دیگری به راه خود برود، به یقین حاصل جز جدایی و ویرانی کانون خانواده نخواهد بود.
محبت دیده را کور و گوش را کر می سازد.
« حضرت محمد (ص) »
شیدایی و مهر و محبت دو عامل مهم استحکام زندگی زناشویی است. اما باید خیلی خوش خیال باشیم که تنها به آنها بسنده کنیم...
صورت یا سیرت زیبا؟!
محبت و مهربانی زن ها دل مرا می رباید نه جمال و زیبایی آنها.
« شکسپیر »
همه انسانها ستایشگر زیبایی هستند چه در وجه انسانی چه درطبیعت. تماشای زنی زیبا یا مردی خوش سیما ، گلی رنگارنگ ، دره ای سرسبز ، کوهساری پربرف ، آبشاری خروشان ، دریایی مواج و ... به روح آدمی نشاط و سرزندگی می بخشد. زیرا انسان ذاتاً عاشق زیبایی است.اما زیبایی تنها به ظاهر آدمی یا طبیعت جاندار و بی جان محدود نمی شود. به ویژه در آدمی که سیرت زیبا یک اصل و گاه حتی مقدم بر صورت است. دو دلیل نیز برای این تقدم می توان برشمرد: اول اینکه زیبایی ظاهری زوال پذیر است،در حالی که نیک سیرتی همواره می تواند فزونی یابد.دوم اینکه بارها خوانده ایم و شنیده ایم و دیده ایم که گاه در پس یک چهره ماهرو ، زشتخوی پلیدی نهفته است.
همه می دانیم سیرت زیبا اصل است و صورت زیبا فرع.
اما آیا در عمل هم این تقدم را رعایت می کنیم ؟
ویژگی های عشق اصیل
منم که شهره شهرم به عشق ورزیدن
منم که دیده نیالوده ام به بد دیدن
« حافظ »
شاید عشق بیش از هر موضوع دیگری در ادبیات جهان ، در طول تاریخ مطرح شده باشد. این در ذات آدمی است که دوست بدارد و دوست داشته شود، عاشق شود و عاشقی داشته باشد. بسیاری می گویند عاشق شده ایم یا با عشق ازدواج کرده ایم و ...اما به راستی صداقت ایم ادعا ها تا کجاست و این عشق های ادعایی از چه نوعند؟ اصولاً ما چه تعریفی از عشق در دست داریم ؟
اریش فروم می گوید : اگر آدم واقعاً و صمیمانه کسی را دوست داشت باشد، حتماً همه مردم ، دنیا و زندگی را دوست میدارد. اگر من بتوانم به کسی بگویم « تو را دوست دارم » باید توانایی این را هم داشته باشم که بگویم « من در وجود تو همه کس را دوست دارم ، با تو همه دنیا را دوست دارم ، در تو حتی خودم را دوست دارم. »
مرده بدم ، زنده شدم گریه بدم خنده شدم
دولت عشق آمد و من دولت پاینده شدم
« مولوی »
عاشق واقعی در آرزوی خوشبختی معشوق است و نسبت به او احساس مالکیت نمی کند. فروم می گوید : عشق یعنی وقف کردن ، بخشیدن و ایثار کردن . عاشق واقعی بخشنده است بی آن که در مقابل عشق بی پایانش چیزی طلب کند.در حقیقت فروم همان حرف ادیبان مشرق زمین را تکرار می کند که عشق را موهبت می دانند و عاشق را به خاطر احساسات پاکش می ستایند.
ولی فروید عشق را قبول ندارد . می گوید عشق چیزی جز تمایلات شهوانی نیست. نظر فروید ناشی از کمی بی سلیقگی است. کم لطفی او به عشق به این دلیل است که فرقی بین مهر اصیل و تمایلات شهوانی و بیمار گونه قائل نشده است .
امرئزه بیشتر روانشناسان معتقدند عشق واکنشی آموختنی و احساسی فراگرفتنی است. یعنی هر آدمی عشق را با توجه به آموخته ها ، باورها ، شرطی ها و محدودیت هایش می شناسد و سپس تجربه می کند. بنابراین محیط رشد آدمی تأثیر عمیقی بر عشق ورزی اش دارد. انسان های سراسر جهان با عشق یکسان بر خورد نمی کنند. اما همه بر این باورند اگردوست داشتن شدت یابد به مرحله عشق می رسد. حافظ فرق بین عشق و هوس را زیبا بیان می کند :
عشقبازی کار بازی نیست ، ای دل سر بباز
زان که گوی عشق نتوان زد به چوگان هوس
بنابراین دون ژوان ها به دلیل روحیه متزلزل و برای رفع احساس تنهایی در پی معشوق های متعدد هستند.آنها بیمارانی هستند که از عشق اصیل و سالم بویی نبرده اند و تنها در صدد ارضای تمایلات جنسی خویشند. عاقبت چنین هوسبازی هایی همچنان تنهایی و بی کسی است.