تحقیق مقاله بررسی افعال معلوم و مجهول

)آیه 4 سوره محمد

فَإِذَا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُواْ فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتىَّ إِذَا أَثخَْنتُمُوهُمْ فَشُدُّواْ الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنَّا بَعْدُ وَ إِمَّا فِدَاءً حَتىَ‏ تَضَعَ الحَْرْبُ أَوْزَارَهَا  ذَالِکَ وَ لَوْ یَشَاءُ اللَّهُ لاَنتَصَرَ مِنهُْمْ وَ لَاکِن لِّیَبْلُوَاْ بَعْضَکُم بِبَعْضٍ  وَ الَّذِینَ قُتِلُواْ فىِ سَبِیلِ اللَّهِ فَلَن یُضِلَّ أَعْمَالَهُمْ(4)

التبیان فی تفسیر القرآن، ج‏9، ص: 289

قرأ اهل البصره و حفص عن عاصم «وَ الَّذِینَ قُتِلُوا» على ما لم یسم فاعله بضم القاف و کسر التاء. الباقون «قاتلوا» بألف من المفاعله . و قرئ شاذاً «قتلوا» بفتح القاف و تشدید التاء. من قرأ بألف کان أعم فائده ، لأنه یدخل فیه من قتل. و من قرأ بغیر الف لم یدخل فی قراءته القاتل الذی لم یقتل و کلاهما لم یضل اللَّه أعمالهم، فهو اکثر فائده . و من قرأ بغیر الف خص هذه الآیه بمن قتل. و قال: علم أن اللَّه لم یضل اعمال من قاتل بدلیل آخر و لأن من قاتل لم یضل عمله بشرط ألا یحبط عند من قال بالإحباط، و لیس من قتل کذلک، لأنه لا یضل اللَّه أعمالهم على وجه بلا شرط، و لأنه لا یقتل إلا وقد قاتل فصار معناهما واحد.

2)آیه 1سوره حجرات

یَأَیهَُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تُقَدِّمُواْ بَینْ‏َ یَدَىِ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ  وَ اتَّقُواْ اللَّهَ  إِنَّ اللَّهَ سمَِیعٌ عَلِیمٌ(1)

التبیان فی تفسیر القرآن، ج‏9، ص:  340

أ یعقوب «لا تقدموا» بفتح التاء و الدال. الباقون بضم التاء و کسر الدال  من التقدیم. و قیل: انهما لغتان. قدم و تقدم مثل عجل و تعجل‏. قال ابن عباس و الحسن: الآیه «لا تقدموا» فی الحکم أو فی الأمر قبل کلامه صَلى اللَّهُ عَلیه و آله- بفتح الدال و التاء

ترجمه:

3)آیه45 سوره طور

فَذَرْهُمْ حَتىَ‏ یُلَاقُواْ یَوْمَهُمُ الَّذِى فِیهِ یُصْعَقُونَ(45)

التبیان فی تفسیر القرآن، ج‏9، ص:  417

قرأ عاصم و ابن عامر (یصعقون) بضم الیاء- على ما لم یسم فاعله- الباقون بفتح الیاء على اضافه الفعل الیهم، و هما لغتان. یقال: صعق فلان فهو مصعوق و صعق فهو صاعق. و روی عن عاصم أیضاً «یصعقون» بضم الیاء و کسر العین بمعنى یحصلون فی الصاعقه . و قیل: الصعق الهلاک بصیحه تصدع القلب.

4)آیه 22سوره الرحمن

یخَْرُجُ مِنهُْمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجَانُ(22)

التبیان فی تفسیر القرآن، ج‏9، ص: 470

قرأ «یخرج» بفتح الیاء أهل الکوفه ، و ابن کثیر و ابن عامر أسندوا الفعل إلى اللؤلؤ و المرجان. الباقون، على ما لم یسم فاعله. و إنما أجازوا اسناد الفعل إلى الجوار و اللؤلؤ و المرجان، کما قالوا مات زید و مرض عمرو و ما أشبه ذلک فی ما یضاف الفعل الیه إذا وجد منه.

ترجمه:

از آن دو دریا مروارید و مرجان استخراج مى‏شود.(صفار زاده)

5)آیه 56سوره الرحمن

فِیهِنَّ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ لَمْ یَطْمِثهُْنَّ إِنسٌ قَبْلَهُمْ وَ لَا جَانٌّ(56)

التبیان فی تفسیر القرآن، ج‏9، ص: 481

قرأ الکسائی (لم یطمثهن) بکسر إحداهما و ضم الأخرى الباقون بکسرهما و هما لغتان، یقال: طمثت المرأه تطمث و تطمثت إذا حاضت

6)آیه 11سوره حدید

مَّن ذَا الَّذِى یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیُضَاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ کَرِیمٌ(11)

التبیان فی تفسیر القرآن، ج‏9، ص: 524

قرأ ابن کثیر «فیضعفه» بالتشدید و ضم الفاء، و به قرأ ابن عامر إلا انه فتح الفاء. و قد مضى تفسیره فی البقره

7)آیه3سوره ممتحنه

لَن تَنفَعَکُمْ أَرْحَامُکمُ‏ْ وَ لَا أَوْلَادُکُمْ  یَوْمَ الْقِیَامَه ِ یَفْصِلُ بَیْنَکُمْ  وَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ(3)

التبیان فی تفسیر القرآن، ج‏9، ص: 578

قرأ ابن کثیر و ابو عمرو و نافع (یفصل) بضم الیاء و فتح الصاد و سکون الفاء خفیفه . و قرأ ابن عامر- بضم الیاء و فتح الفاء و تشدید الصاد و فتحها- على ما لم یسم فاعله. و قرأ حمزه و الکسائی بضم الیاء و فتح الفاء و کسر الصاد مشدده . و قرأ عاصم و یعقوب و سهل بفتح الیاء و سکون الفاء و کسر الصاد خفیفه : أربع قراءات، یقال: فصلت بین الشی‏ء أفصله فصلا إذا میزته، و فصلته تفصیلا، بمعنى واحد. فمن قرأ بفتح الیاء أراد إن اللَّه یفصل بینهم و یمیز بعضهم عن بعض، و من ضم الیاء جعله لما لم یسم فاعله و معلوم أن اللَّه هو المفصل بینهم.

ترجمه:

نه خویشاوندانتان و نه فرزندا- نتان هرگز سودتان ندهند، روز رستاخیز میانتان جدایى مى‏افتد و خدا به آنچه میکنید بیناست‏(پاینده،466)

خویشاوند و اولاد شما (که به خاطر سلامتى آنان با کفار دوستى مى‏کنید) در روز قیامت به درد شما نمى‏خورند روز قیامت همه این روابط عاطفى قطع مى‏شود، شما مى‏مانید و عملتان، و خدا بدانچه مى‏کنید بینا است (3).(موسوی همدانی،1374،387)

هرگز بستگان و اولاد شما سودى به حالتان نخواهند داشت، و در قیامت میان شما جدایى مى‏افتد، و خداوند به آنچه انجام مى‏دهید بیناست. (3)(ترجمه جوامع الجامع،1377،ج6،291)

روز قیامت خویشان و فرزندان شما هیچ نفعى بحال شما نخواهند داشت. در آن روز میان شما و آنها جدایى مى‏افتد و خدا از اعمال شما آگاه است.(کاویانپور،1378،ج1،549)

خویشاوند و اولاد شما که به خاطر سلامتى و آسایش آنان با کفار دوستى مى‏کنید در روز قیامت بدرد شما نمى‏خورند و در آن روز همه این روابط عاطفى قطع مى‏شود و شما مى‏مانید و عملتان و خدا به آنچه مى‏کنید بیناست.(حجتی،1384،549)

هرگز نفع نمیبخشد بشما در قیامت نه ارحام شما و نه اولاد شما روز قیامت جدایى مى‏افتد بین شما، و خدا بآنچه میکنید بینا است-(بانو امین،1361،ج12،247)

نه منفعت کند شما را خویشان شما و نه فرزندان شما، روز رستاخیز جدا کردند میان شما، و خداى عزّ و جلّ بدانچه مى‏کنید بیناست.(ترجمه تفسیر طبری،1356،ج7،1835)

8)آیه28سوره جن

لِّیَعْلَمَ أَن قَدْ أَبْلَغُواْ رِسَالَاتِ رَبهِِّمْ وَ أَحَاطَ بِمَا لَدَیهِْمْ وَ أَحْصىَ‏ کلُ‏َّ شىَ‏ْءٍ عَدَدَا(28)

التبیان فی تفسیر القرآن، ج10، ص157

قرأ «لیعلم» بضم الیاء یعقوب. الباقون بفتح الیاء

ترجمه:

تا فهمیده شود که آنها انجام داده‏اند وظائف رسالت را، و خداوند محیط است بأطراف آنها و بررسى میکند همه جا را- (حسن مصطفوی(تفسیر روشن)1380،16،192)

تا پدید آید که به رسانیدند پیغامهاى خدایشان و اندر رسید به آنچه نزدیک ایشان بود و بشمارد هر چیزى را به شمار.(ابوالفتوح رازی،روض الجنان،1408ق،ج19،442)