در تقسیم بندی وکسلر کودکانی که هوشبهرشان بالای 130 باشد باهوش یا پر استعدا می گویند که حدود 2/2 درصد افراد را به خود اختصاص می دهند . افرادی که هوششان 140 به بالا است 2 درصد افراد جامعه را به خود اختصاص می دهند . باید برخوردمان با افراد تیزهوش نیز درست باشد مانند کودکان عقب مانده که نیاز به برخورد درست دارند . مثلا افراد تیز هوش می توانند دست به دزدی ، قتل و .. بزنند و پلیس نیز نتواند آنها را دستگیر کند پس باید رفتار درستی داشته باشیم تا بتوانند مخترع و.. باشند . ومفید واقع شوند . کودکان تیز هوش نابغه نیز جزء استثنایی ها هستند . اگر کودکان جزء خانواده های سطح پایین باشد نمی شود آنها را مشخص کرد و نبوغشان سرکوب می شود . ولی اگر در خانواده های سطح بالا باشند می شود آنها را نبوغشان را پرورش داد . کودکان نسبت به افراد پایین تر از خود تیزهوش و نسبت به افراد باهوش تر ازخود کم هوش است . افرادی که هوششان از 140 بالا است افراد سرامد هستند . افرادی که 140 تا 170 هوش دارند به آنها سرامد گفته می شود در بعضی از کتاب ها 170 به بالا را نابغه گفته می شود . کودک تیز هوش به کودکی گفته می شود که با کمک فکر و استدلال فرایندهای عالی ذهن بتواند قضاوت صحیح کند دارای استعداد خاص در کارهای خلاقه باشد . با بچه ها باید مثل بزرگترها رفتار کنیم . آزمون وکسلر از 3 سال به بالا می توان این بچه ها را تشخیص داد . تعریف اسمیت و همکارانش : تیزهوش فردی است با قوای ذهنی عالی نیروی خلاق و دارای انگیزه های خاص و با ارزش که کودک را کاملا از همسالان متمایز می کند . و او توانایی این را دارد که سهم و ارزش قابل قبولی در اجتماع خود داشته باشد .
از تیزهوش تعاریف مختلفی است جون ابزاری که هوش را اندازه گیری می کند مختلف است : 1-از چه آزمونی برای اندازه گیری هوش استفاده کرده اند . 2-کدام ملاک ها دلیل بر تیزهوشی تلقی شده 3-یا افراد از کدام نژاد ، سن و جنس بوده اند 4-جند درصد این ملاکها باشند که بگوییم فرد تیزهوش است .
خصوصیات کودکان ممتاز : داشتن خصوصیاتی جسمانی ، عاطفی ، هوشی ، اجتماعی و سوابق خانوادگی کودکان تیزهوش باعث می شود که اولا علت تیزهوشی شان مشخص شود . ثانیا نگهداری ، آموزششان ، پرورششان مشخص شود . اکثر بررسی ها و تحقیقاتی که درمورد کودکان تیزهوش انجام گرفته پیشرفت تحصیلی و خصوصیات جسمانی و هوشی آنها را مورد بررسی قرار داده است در مورد مشخصات اجتماعی و عاطفی شان تحقیقاتی صورت نگرفته یا حداقل کم صورت گرفته استاما بعضی از یافته ها توسط دانشمندان مورد توافق اکثریت است که آنها به قرار زیر است :
عوامل تأثیر گذار در تیزهوشی : 1-منشأ قومی و نژادی 2-نسبت و جنسیت 3-سابقۀ خانوادگی 4-سلامتی جسم و روان 5-پیشرفت در امور تحصیلی 6-خصوصیات عاطفی ، شخصیت ، منش و رفتار اجتماعی
کودکان نابغه : هوششان بالای 170 است . نابغه به فردی اطلاق می شود که با ابتکار و توانایی خود بتواند از عهدۀ کارهای ابداعی و اختراعات و برنامه ریزیهای مهم که افراد دیگر از آن عاجزند برآمده و نظریات و کشفیات او از لحاظ کیفی و کمی قابل ارزش و خارق العاده باشد و جامعه برای آن ارزش قائل شود . لزوما یک نابغه مخترع عالی و دانشمندی برجسته نیست یک رهبر سیاسی و اقتصادی به سهم خود نابغه است . استعداد سرشار ، علاقه شدید و دائمی ، خستگی ناپذیری برای کارهای ابتکاری ، فکری و مهم تقسیم کار در زمینۀ خاص از ویژگیهای نبوغ به شمار می آید . گالتون هوشبهرش 200 بود . در5/2 سالگی قادر به خواندن بود . 5/1 درصد نابغه ها قبل از 3 سالگی 10% قبل از 4 سالگی و 20% قبل از 5 سالگی قادر به خواندن کتاب بودند
انواع تیزهوشها : 1-تیزهوشهای خلاق : علاوه بر هوش سرشارشان در مسائل هنری ، علمی ، فرهنگی ، صنعتی و ابداعات و اختراعاتی دارند . این کودکان برای اینکه آثار هنری خلق کنند باید مراحل زیر را طی کنند : 1-مرحلۀ آمادگی و تهیه 2-مرحلۀ پنهانی یا نهفتگی 3-جرقۀ فکری ( اشراق ) 4-مرور و تکرار 2-تیزهوشهای درس خوان : این کودکان به مطالب مجرد ( انتزاعی ، ذهنی ) علاقه دارند . بهتر ، بیشتر و سریعتر از دیگران مطالب را یاد می گیرند خیلی کتاب می خوانند موقعی که خسته می شوند خستگیشان را با کتاب رفع می کنند از خواندن کتاب و حل مسائل لذت می برند از نظر نگارش و نوشتن قوی تر از بقیه هستند . 3-تیزهوشهای حرفه ای یا مکانیکی : در این کودکان یادگیری اعداد و ارقام بیشتر است جون عدد یک مفهوم انتزاعی است هرکی نمی تواند آن را خوب یادبگیرد این کودکان علاقۀ زیادی به ساختن اشیاء دستی دارند از ریاضیات ، اندازه گیری ، وزن کردن ، مثلثات اشکال هندسی خوششان می آید . ممکن است به مسائل فنی علاقه نشان بدهند در کارهای حرفه ای پیشرفت خارق العاده ای دارند بعضی از اینها ممکن است به علت بی علاقه ای به درس از مدرسه هم اخراج شوند و بروند دنبال صنعت اگر این چنین باشد اینها صنعتگران قابلی می شوند . 4-تیزهوشهای کم پیشرفت : این کودکان باوجود هوش زیاد در یادگیری موفق نیستند خودشان با خودشان لج می کنند هوششان را به کار نمی گیرند اکثر معلمان می گویند این بچه ها هوش دارند ولی نمی دانم چرا هوششان پایین می شود . علتش می تواند دو مطلب باشد : بعضی از اینها کتاب ها را قبل از اینکه بیایند کلاس بلدند و معلم قدم به قدم به جلو می رود و بچه ها حوصله شان سر می رود و لذا ارتباط بین معلم و دانش آموز بریده می شود بعضی شاید جدا از درس کارهم بکنند بنابراین خستگی کار باعث میشود پیشرفت نداشته باشند ویاممکن است آسیب خفیف مغزی داشته باشند که این آسیب اختلال در خواندن ایجاد کرده باشد . کم نیستندنوابغی که درکودکی مشکل داشتند مثلا انیشتین دیربه حرف آمد پدرومادرش نگران بودند چون دیربه حرف آمد به مدرسه راه ندادند.چرچی همیشه مشکل زبان داشت به همین دلیل نتوانست به دانشگاه برود.ادیسون شاگرد تنبل کلاس بود.آدلر و یونگ دوروانپزشک معروف دردرس ریاضی ضعف داشتند
خلاقیت چیست ؟
خلاقیت ، توانایی شخص در ایجاد ایده ها ، نظریه ها ، بینش ها یا اشیای جدید و نو و بازسازی مجدد در علوم و سایر زمینه هاست که از نظر متخصصان به عنوان پدیده های ابتکاری قلمداد شده ، از لحاظ زیباشناسی ، فن آوری و اجتماعی با ارزش است . محور اصلی این تعریف تازگی و ارزش است . بنابراین خلاقیت در کودکان کم سال ، روشی برای اندیشیدن ، اقدام کردن یا ساختن چیزی که برای کودک بکر و بدیع بوده ، خود او و دیگران از آن استفاده کنند . خلاقیت خصوصیتی نیست که در انحصار عده ای خاص باشد و وقتی صحبت از آن می شود تنها مبتکران و مخترعان بزرگ را انسانهای خلاقی بدانیم و یا اینکه خلاقیت را جزو خصیصه های شخصی افراد بدانیم که عده ای از آن برخوردارند و عده ای فاقد آن هستند . تمامی افراد به درجاتی در زمینه های مختلف دارای قدرت خلاقه هستند و اگر زمینه های لازم برای شکوفایی و رشد آن فراهم شود می توانند آن را ظاهر سازند
اهمیت و ضرورت پرورش خلاقیت چیست ؟
پیدا کردن راه حل های نو در همۀ عرصه ها نیاز به انسان های خوش فکری دارد که آمادگی برخورد با این مسایل را داشته باشند و قبلا آن را فراگرفته باشند . اگر فردی بخواهد شنا کردن را در زمانی فراگیرد که در یک دریای طوفانی یا رودخانۀ خروشان گرفتار شده است احتمالا می خواهد کاری بسیار سخت یا ناممکن را انجام دهد . اگر داشتن خلاقیت برای ادامۀ زندگی ضروری ست و از طرفی راه و روش آن آموختنی نیز هست بهتر است زمینه های آن فراهم گردد و مهارت های لازم آن در زمان مناسب به افراد آموزش داده شود و چه زمانی مناسب تر از دوران کودکی که ذهن افراد در حال شکل گرفتن است و سنگ بنای اولیۀ تفکر در آن گذاشته می شود .
تفکر و تجسم ابزار خلاقیت :
تفکر چیست ؟ تفکر فعالیت هدفدار ذهنی ست که ما تا حدودی بر آن کنترل داریم . بعضی از محققان تفکر را فرایندی می دانند که تجربه های گذشتۀ فرد را سازمان می دهد . ویناک در کتاب روان شناسی تفکر ، را چنین تعریف می کند : تفکر سازمان دادن و تجدید سازمان در یادگیری گذشته ، برای استفاده در موقعیت فعلی است . از نظر گیلفورد تفکر به دو گونه انجام می شود که وی آن ها را تفکر همگرا و تفکر واگرا نامیده است . تفکر همگرا ، همان تفکر منطقی یا استدلال است که به دنبال یک جواب صحیح می گردد در حالی که در تفکر خلاق یا واگرا ، فرد به راه حل های مختلف و تازه ای برای یک مسئله توجه می کند .
تجسم چیست ؟ به قول ژول ورن نویسندۀ داستان های تخیلی ( آنچه یک فرد قادر به تصور آن باشد فرد دیگری قادر به ساختن آن است ) . در واقع تجسم عبارت است از یک فعالیت ذهنی که ما طی آن قادر هستیم موقعیت ها یا اشکالی که در حال حاضر با حواس خود قادر به درک آن نیستیم را به تصویر کشیده یا بازآفرینی کنیم . تجسم ، گاه به صورت فعال انجام می شود و گاه به صورت غیر فعال . در حالت غیر فعال تصاویر یا احساسات ، بدون انتخاب ما خود به خود به سراغمان می آیند . در حالت فعال ما آگاهانه آنچه را می خواهیم ببینیم یا تصویر کنیم برمی گزینیم و می آفرینیم . در هر دو حالت ، تجسم بخش مهمی از فرآیندهای ذهنی ما هستند و با تعامل با تفکر منطقی می توانند موجب خلاقیت در افراد شوند .