تعلیم و تربیت فرزند
بی شک ، خانواده مهم ترین و اصلی ترین نهاد تربیتی جامعه است و نخستین آموزشگاه و پرورشگاه فرد محسوب می شود . بنابراین هر گونه سخنی درباره تربیت کودک ، نوجوان و جوان ، بدون توجه به نقش حیاتی خانواده ی سالم و پویا ، خانواده ای است که میان اعضای آن به ویژه میان والدین و فرزندان ، رابطه ای انسانی و سالم حامک است .
مادران و پدران توانا کسانی هستند که از دانایی ها و مهارتهای لازم برخوردارند . قسمتی از دانستنی های ضروری برای والدین ، دانش های مربوط به برقراری رابطه ی انسانی با فرزندان است .
صنعتی شدن و شهرنشینی ، ساختار خانواده را دچار تحول و نیازها و انتظارهای جدیدی آفریده است . بزرگترین مشکل انسانها ، فقر ارتباط و ناهماهنگی میان والدین و فرزندان و همچنین میان فرزندان و والدین است . امروزه دیگر ، خانواده به تنهایی ناقل میراث فرهنگی نیست ، بلکه جامعه از طریق رسانه ها و مدرسه این نقش را به طور ظریف ، عمیق و همه جانبه ایفا می کند .
مهم ترین قدم در فرآیند تعلیم و تربیت ، آشنا نمودن پدران و مادران به اصول و روش های برقراری رابطه ی انسانی با فرزندان است .
آشنایی دقیق والدین با روان شناسی نوجوانی یک ضرورت حیاتی است . مهم ترین نکته ای که پدران و مادران در دوره ی نوجوانی باید آن توجه کنند ،این است که نباید با نوجوان مانند یک کودک رفتار کرد ، زیرا نوجوان نه کودک است و نه بزرگسال ، هنگامی که فرزند ما دوره ی کودکی را طی می کند و به دوره ی نوجوانی قدم می گذارد ، در واقع وارد یک دوره ی بحرانی می شود .
شاید دوره ی نوجوانی ، آخرین وحله ی رشد فرزندان باشد که والدین باید فعالانه آنان را یاری نمایند تا مسیر زندگی خویش را بیابند و خود را بشناسند . زیرا پس از این دوره ، نوجوان پا به دوره ی جوانی می گذارد و به تدریج وارد دنیای مستقلی می شود . در این شرایط هم جوان و هم والدین باید آمادگی های لازم را کسب کنند تا جوان بتواند به خود رهبری و خود اتکایی نایل گردد .
در فرآیند تعلیم و تربیت و رشد ، یکی از اثر بخش ترین روش ها ، برقراری رابطه ی انسانی با نوجوان و حفظ و تأمین عزّت نفس و احساس خود ارزشمندی نوجوان است .
پدران و مادران در درجه ی اول عهده دار مسئولیت سنگین تربیت فرزندان هستند . پدر همانند باغبانی است که نهال را در باغ کاشته است . لذا آبیاری و مراقبت های لازم از نهال بر عهده ی باغبان است . فرزند شهره وجودی پدر و مادر است ، والدین وظیفه دارند با تمام وجود از پاره ی تن خود مراقبت و مواظبت به عمل آورند تا فرزندانشان رشد و تعالی یابد .
فرزند به هر میزان رشد و کمال به دست آورد ، نتایج آن عاید پدر و مادر خواهد شد و به عنوان باقیات الصالحات برای آنان خواهد بود و اگر در تعلیم و تربیت او وظایف خود را انجام نداده باشند ، هر نوع آلودگی و فسادی که عاید فرزند گردد ، هرگز نمی توان دامان پدر و مادر را از آن آلودگی ها برکنار داشت و خواه ، نا خواه به پدر و مادر انتساب داده خواهد شد . چنانچه پسر نوح را هرگز نمی توان از نوح پیامبر جدا دانست ، زیرا فرزند همانند فرعی است که به اصل خود منسوب می گردد . روی این اصل تلاش های پدران و مادران هم در دنیا و هم در آخرت نادیده گرفته نخواهد شد و بر طبق قانون الهی لیس الانسان الّا ما سعی رنج ها و تلاش های پدران و مادران عامل سرفرازی و افتخار آنان خواهد بود .
نکته ی اساسی اینکه خداوند متعال مسئولیت تربیتی فرزندان را بر عهده ی پدران و مادران قرار داده است و از اینجا می توان پی برد .
که رسالت تعلیم و تربیت فرزند و درجه ی اول بر عهده ی پدر و مادر قرار دارد . به همین مناسبت تربیت فرزند جزء حقوق واجبه قلمداد شده است .
خداوند متعال در قرآن می فرمایند :
قُوَانفسکم و اهلیکم ناراً .
خود و فرزندان را از آتش جهنم محفوظ دارید . روی این اصل پدران و مادران موظف هستید با همه ی امکانات و توان در هدایت و ارشاد فرزندان خود تلاش کنند و هیچ عذر و بهانه ای از والدین پذیرفته نخواهد شد ، زیرا امانت الهی بدست آنان سپرده شده و آنها موظف هستند با جنگ زندان از امانت الهی نگهداری کنند .
پیامبر بزرگوار ( ص ) فرمود : یَلزم الوالدین مَنِ الحقوق ما یَلزَم الولد لها من عقوقهما
یعنی پدران و مادران علق فرزندان خود می شوند چنانچه فرزندان نیز ممکن است .
عاق پدر و مادر گردند . بدیهی است هدف از ذکر این حدیث متوجه ساختن پدران و مادران بر وظیفه سنگین و و دشوار پدر و مادر بودن است . بعضی ها خیال می کشد به مجرد داشتن اولاد و تهیه و فراهم آوردن وسایل زندگی از قبیل پوشاک و خوراک به وظایف اساسی پدر و مادری عمل کرده اند حال آنکه فراهم آوردن وسایل رفاهی از قبیل لباس و پوشاک و مواد غذایی بخش بسیار کوچکی از وظایف پدری است و رسالت اساسی پدران و مادران ساختن و پرداختن فرزندان است پس هنر واقعی پدری است و رسالت اساسی پدران و مادران ساختن و پرداختن فرزندان است پس هنر واقعی پدر تربیت و پرورش همه جانبه ی فرزندان است . ممکن است گفته شود که هر پدر و مادری می کوشد جگر گوشه ی خود را تربیت کند . در این سوره باید گفت بلی همه می کوشند فرزندان خود را تربیت کنند ولی معلوم نیست . در تربیتی تربیتِباشد زیرا تربیت کردن من و هنر است و معلوم نیست همه ی پدران و مادران با هنر تربیت کردن آشنایی داشته باشند و اگر قرار بود هر پدر و مادری را مربی بدانیم پس این همه معتاد و هروئینی و دزد و قاتل از کجا بوجود آمده اند . پس معلوم می شود که در امر تربیت و ساختن کوتاهی شده است .
به عبارت دیگر باید اقرار کرد که نه هر که طرف کله کج نهاد و تند نشست آیین سکندری می داند ، بلکه هزاران نکته ی باریکتر از مو در امر تعلیم و تربیت فرزند و جود دارد .