روش ها و وسایل
نمونه برداری در کنترل آفات
مقدمه
نمونه برداری از جمعیت های حشرات برای تعیین انواع آن ها و تخمین تعداد جمعیت، مهمترین فعالیت تحقیقاتی در اکولوژی می باشد. در واقع به سختی می توان یک کار تحقیقاتی در مورد جوامع یا جمعیت های طبیعی پیدا کرد که در آن به نوعی از نمونه برداری استفاده نشده باشد. بسیاری از سوالات اکولوژیک در مورد ارتباط بین فراوانی یا توزیع موجودات زنده و محیط فیزیکی یا زیستی آن ها می باشد. نمونه برداری و تخمین جمعیت بویژه در اکولوژی جمعیت ها حائز اهمیت می باشد و برای ما به عنوان پایه ای برای بدست آوردن داده هایی در باره تراکم، پراکنش، ساختار سنی، تولید مثل و مهاجرت فراهم می کند و با استفاده از این اطلاعات می توان به فهم کاملی از دینامیسم جمعیت دست یافت. بدون یک چارچوب نمونه برداری مدون، مطالعات اکولوژیک قابل اطمینان نبوده و محکوم به شکست می باشند. درست همانطور که نمونه برداری یکی از اجزای غیر قابل اغماض در اکولوژی جمعیت می باشد، در مدیریت آفات نیز به عنوان پایه اولیه برنامه های مدیریت بشمار می آید. از آنجاییکه مدیریت تلفیقی رویکردی اکولوژیک و بر اساس اطلاعات مربوط به شرایط آفات و محصول اقدام به تصمیم گیری می کند.
برنامه سیستم های تلفیقی
دستکاری های ژنتیکی حشرات
ار قام مقاوم به آفات
حشره کش ها
کنترل زیستی
تجمع ، تکثیر و رها سازی، کنترل میکربی
فرومون ها
دستکاری های محیطی
تلفات طبیعی در اکوسیستم های کشاورزی
آستانه های اقتصادی
نمونه برداری
شکل ..... نقش کلیدی نمونه برداری در مدیریت تلفیقی آفات
روش های معمول نمونه برداری در مدیریت حشرات آفت
ازروشهای بسیار زیاد و متفاوتی در نمونه برداری از جمعیت های حشرات استفاده
می شود، که هر کدام از آن ها معایب و مزایایی دارند. معمولا برای مطالعه هر گونه حشره و طراحی یک برنامه نمونه برداری برای آن، بیش از یک روش مورد نیاز می باشد.
شمارش در محل ( In situ counts )
در روش شمارش و مشاهده مستقیم اغلب به جز یک جفت چشم و دست دقیق، نیاز به وسیله خاصی نداریم، با استفاده از این روش حشرات بزرگ را می توان در زیستگاه دید و تعداد آن ها را ثبت کرد. با این روش می توان. شاخ و برگ گیاهان را بدنبال حشرات جستجو کرد. در صورتی که تعداد حشرات مورد بررسی کم، اندازه گیاه کوچک و جدای از بقیه ی گیاهان مجاور باشد (گیاهچه ها)
می توان تمام حشرات روی آن را شمرد. بنابر این، روش گفته شده اغلب برای آفاتی که در اول فصل، زمانی که گیاهان زراعی هنوز در اوایل رشد هستند، فعالیت می کنند یا در آخر فصل در مورد گیاهان علوفه ای وقتی که برداشت شده اند و می خواهیم رویش مجدد را بازبینی کنیم (یو نجه) قابل استفاده است. وقتی شاخ و برگ گیاهان به هم پیوسته باشد و نمونه برداری از فقط یک گیاه امکان پذیر نباشد تمام گیاهان موجود در یک سطح (مثلا یک متر مربع یا 30 سانتی متر ردیف) را مورد بررسی قرار می دهیم البته در این مورد احتمالا به یک وسیله با سطح مشخص مثلا یک چهار چوب فلزی یا چوبی (که اصطلاحاً به آن کادر گفته می شود) نیاز خواهیم داشت .در بعضی موارد نیز گیاهان یک سطح مشخص را کف بر کرده و پس از بسته بندی و انتقال به آزمایشگاه حشرات موجود در آنها را می شماریم ابزارهای خاصی نیز برای اینکار طراحی شده است که می توان با آن سطح مشخصی را برداشت نمود.
وقتی گیاهان بزرگ باشند، مثل درختان، درختچه ها و گیاهان علفی بویژه در آخر فصل، به جای کل گیاه فقط تعدادی از برگها، ساقه ها، گل ها، جوانه ها یا غلاف ها را بررسی می کنیم. آفات جنگل و باغ ها را معمولا با بررسی شاخه ها به دفعات نمونه برداری می کنیم. آفات گیاهان زراعی را نیز
می توان فقط در تعدادی از برگها، ساقه ها یا خوشه ها (اندام تولید مثلی )شمرد، مثلا سوسک های ریشه را می توان در بلال ذرت شمرد و این اطلاعات را به تعداد کل حشره روی گیاه ربط داد. زمانی که فقط بخشی از گیاه مورد برر سی قرار می گیرد، باید به نحوه توزیع حشره روی قسمت های مختلف گیاه توجه کرد، حشرات در ساعات مختلف روز ممکن است در قسمت های مختلفی از گیاه باشند. سن گندم در ساعاتی از روز که هوا آرام و نسبتا گرم باشد برای تغذیه روی خوشه ها می آید و در صورتی که هوا زیاد گرم شود یا هوا ناآرام باشد به درز و شکاف های خاک که خنکتر می باشد و جریان هوا نیز آرامتر است، پناه می برند. بنابر این فهم چگونگی توزیع فضایی حشرات در برنامه های نمونه برداری حائز اهمیت می باشد.
در هر روش نمونه برداری باید به شرایط گیاه و تراکم واحد های نمونه برداری نیز توجه کرد مثلا تعداد گیاهان در هر ردیف کاشت، تخمین تعداد برگها یا ساقه های موجود کاری وقتگیر است و خطای زیادی را هم در محاسبات وارد می کند. به هر حال باید این تخمین ها را انجام دارد چون تغییرات ایجاد شده همراه با رشد گیاه فضای موجود برای رشد حشره را تغییر می دهد این تغییرات باعث می شوند تعداد حشرات را از یک زمان با زمان بعدی مقایسه کرد مثلا اگر تعداد شته ها در هر برگ گیاه سیب زمینی در طول یک دوره نمونه برداری کاهش یابد ممکن است علت آن کاهش جمعیت شته وجود سطح برگ بیشتری برای شته یا هر دو عامل باشد. با دانستن تعداد شته در هر برگ، شدت جمعیت را اندازه گرفته ایم. اگر هدف ما فقط ارزیابی میزان خسارت باشد، این اطلاعات کافی است. ولی اگر روند واقعی جمعیت شته برای پیش بینی مورد نیاز باشد، دانستن تراکم جمعیت ضروری است. تخمین تراکم جمعیت را می توان با ضرب کردن تعداد حشره در هر برگ به میانگین تعداد برگهای موجود در هر متر مربع به دست آورد.
روش بیهوش کردن ( Knock down )
بیهوش کردن مشابه روش شمارش در محل می باشد اما در این روش حشرات از زیستگاه جدا
می شوند (باتکان دادن .مواد شیمیایی. یا گرما ) و سپس شمرده می شوند. تکاندن(jarring ) معمول ترین روش بیهوش کردن می باشد این روش بویژه در مواردی که حشرات در شاخه های پایینی درختان و درختچه ها قرار داشته باشند، کاربرد بیشتری دارد. با قرار دادن یک پارچه، سینی یا هر وسیله ی دیگری در سطح زمین و سپس پایین آوردن یک شاخه و تکاندن آن به دفعات مشخص، حشرات در روی پارچه می افتند و می توان آنها را شمرد . این روش را در مورد بعضی از گیاهان زراعی نیز می توان انجام داد، در نمونه برداری از آفات سویا، تکاندن یک روش استاندارد برای بررسی حشرات برگخوار در طول فصل می باشد. سر خرطومی یونجه (Hypera postica ) را می توان با خم کردن ساقه ها بر روی یک ظرف و تکاندن بوته ها، لاروها را جدا کرد. روش تکاندن برای حشراتی که خود را به موش مردگی می زنند مثل سر خرطومی ها و بیشتر سوسک ها کارایی خوبی دارد و زیاد بکار می رود.
استفاده از مواد شیمیایی به همراه تکاندن، کار بیهوش کردن را راحتتر می کند. مثلا می توان با قرار دادن بخشی از گیاه داخل محفظه ای که در آن ماده ای شیمیایی وجود دارد و تکاندن آن محفظه حشرات را جمع آوری و شمارش کرد. استفاده از بخار متیل ایزو بوتیل در مورد شته ها و بخار تور پنتن برای بیهوش کردن تریپس ها مثال هایی ازاین روش هستند . وقتی که کل گیاه یا چند گیاه را با هم بخواهیم نمونه برداری کنیم می توانیم انها را با یک چادر پلی اتیلنی بپو شانیم و سپس با یک حشره کش سریع التاثیر مثل پیرتروم سم پاشی کنیم سپس با تکاندن گیاهان حشرات بر روی پارچه ای که در زیر گیاه قرار داده شده است می افتند و می توانیم آنها را بشماریم استفاده از گرما، در اغلب مواردی که گیاه یا قسمتی از گیاه یا بقایای گیاهی را از محلی به محل دیگر منتقل می کنیم قابل استفاده است. در این روش می توان نمونه گیاهی را در وسایل مخصوصی مثل قیف برلیز که نمونه ها را گرم می کند قرار می دهیم تا نمونه ها خشک شوند . با نا مساعدشدن شرایط برای حشرات انها از بافتهای گیاهی خارج می شوند و داخل یک قیف می افتند و با جمع شدن در یک محفظه می توان آنها را شمرد این روش باعث صرفه جویی در وقت و کارمی شود عیب این روش دراین است که ممکن است در طی استخراج حشرات تعدادی از آنها بمیرند و شمرده نشوند با تغییر اندکی در قیف برلیز می توان از ان تن برای نمونه برداری ازلاروهای سر خرطومی یونجه استفاده کرد
اگر چه تکاندن ناک داون شیمیایی و گرم کردن معمول ترین روش ها برای خارج کردن از مواد گیاهی هستند روش های دیگری مثل استفاده از یک وسیله دارای برس برای جدا کردن کنه ها از برگها و شستن حشرات از گیاهان با صابون الکل یا حلال های دیگری نیز مورد استفاده قرار می گیرد .