تاریخچه مصر
یکی از مهد های تمدن و در نتیجه معماری وادی نیل در مصر است. وادی نیل آغاز زندگی بود، زندگی که نظم خورشید – ستارگان و تمرکز بر مذهب (اعتقاد به جهان بعد از مرگ) کاتالیست هنر و معماری بود. معماری مصری سرگذشت اسرار و نبوغ معماران این سرزمین باستانی در طول تاریخ بوده است که به خلق شاهکارهای منحصر به فردی منجر شده است.
"داستان زندگی مدرن از زمانی آغاز شد که یونان پا به صحنه تاریخ می گذارد... بر 30 قرن صنعت‌گران مصری پیکره‌ها را حکاکی کردند... این تمرین در دوره‌ی یونان تکرار شد اما در جهت به کمال رسیدن از لحاظ تکنیک و فن"
جردن نویسنده انگلیسی
از کناره‌ی رود نیل تا سودان امروزی را سرزمین مصر می نامند. در مسیر این رود، آبشارهایی قرار دارد که رود نیل پس از گذشتن از این آبشارها به دره‌ی عمیق می رسد. رود نیل قبل از رسیدن به دریای مدیترانه از دشت‌های همواری می گذرد. در این دشت رودخانه‌ها به شاخه‌های زیادی تقسیم می شود و تشکیل دلتا می‌دهد.
برای حدود 10 هزار سال دره نیل جایگاه یکی از با نفوذترین و با شکوه‌ترین تمدن‌های عصر خود بود. ساکنین مصر در دو منطقه‌ی شمالی و جنوبی با دو فرهنگ و رسوم کاملاٌ متفاوت از یکدیگر می زیستند. در مصر سفلی (ساکنین منطقه شمالی مصر) شغل مردم چوپانی و مسکن آنها بصورت چادرنشینی بود ولی در مصر علیا (ساکنین منطقه جنوبی مصر) مردم به کشاورزی اشتغال داشتند و محل سکونت آنها ثابت بود و مانند سومریها از نی به عنوان مصالح ساختمانی برای ساختن خانه ها استفاده می کردند.
یکی از اختلافات فرهنگی دو قوم مراسم مذهبی دفن کردن مرده‌ها بود. در مصر سفلی، مرده‌ها را در قبر و در خارج از محل سکونتشان به خاک می سپردند در صورتیکه در مصر علیا مرده‌ها را در محل سکونت خودشان یعنی با کشیدن دیوار و بستن راه آن قسمت از خانه دفن می کردند.
هرودوت مورخ مشهور یونان درباره مصریها می گوید: (مصریها بیشتر از هر قوم دیگری به حد افراطی مذهب اند)
آنها سکونتگاهها، بنای مزرعه‌ها، مغازه‌ها حتی کاخ‌ها و دژها را از مصالح کم دوام می‌ساختند ولی در ساختن معابد و آرامگاه‌های پادشاهان از سنگ‌های سخت استفاده می کردند در نتیجه بیشتر اطلاع ما از این بنا ها است. به طور کلی توجه مصریان به زندگی در این جهان برای ادامه زندگی و دست‌یابی به سعادت در مرحله‌ی دوم زندگی، یعنی زندگی پس از مرگ بوده است و هنر ایشان نیز براساس این نحوه نگرش آنها به زندگی پایه ریزی شده بود... سرزمین مصر از ذخیره‌های غنی معادن سنگ‌های نظیر بازالت، آهک، مرمر، گرانیت بود.
اوضاع طبیعی مصر و زندگی مصریان در مذهب آنها منعکس شده بود. در دوره‌ای که مصریها به صورت نظام اجتماعی و جماعتی نخستین زندگی می کردند خدایان خود را به صورت حیوانات و پرندگان می ساختند و خدایان بد کار را بصورت حیوانات درنده و خطرناک وانمود می کردند اما بعدها آنها خدیان خود را به صورت انسان با سری از حیوانات و پرندگان می ساختند. با پیشرفت کشاورزی در مصریان آنها به پرستش "خورشید" پرداختند زیرا که آن را سرچشمه گرما و رشد و حیات می دانستند. خدای آفتاب "رع " نامیده شد. خورشید پادشاه خدایان بود. همچنین علت طغیان رود نیل را نیز به خدای نیل نسبت می دادند. به همین دلیل آنها همیشه دعا می کردند که خدای نیل به مزارعشان بیاید و هنگامی که نیل طغیان می کرد مردم مصر جشن می گرفتند و خدای نیل را سپاس می گفتند.
پادشاهی مصر
تمدن مصر از دیر زمان جزء و محافظه کارترین تمدن روی زمین شناخته شده است به گفته‌ی افلاطون: "مصر در مدت 10000 سال تغییری نیافته بود. شاید کلماتی چون بادوام و یا مستمر برای تعریف این خاصیت هنر مصری مناسب‌تر باشد. گرچه در برخورد نخست کلیدی آثار هنری مصر از 300 تا 500 سال ق م به نحوی با هم شباهت دارند، البته در استنباط فوق هسته‌ای از حقیقت نهفته است در واقع فکر هنری مصر در همان نخستین قرن‌های عمر دراز آن تمدن پی ریزی شد و سپس تا پایان پادشاهی‌های کشور مصر هرازگاهی فقط تجدید نیروی یافت.
تاریخ هنر مصر
تاریخ مستند و رسمی مصر
2- پادشاهی کهن: از سلسله‌ی یک آغاز و سلسله‌ی ششم منقرض شد
3- پادشاهنی میانه
4- پادشاهی جدید
5- پادشاهی متأخر
6- هجوم اسکندر مقدومی
7- سلسله بطالسیه
8- مصر تحت حکومت رومیان
9- حکومت بیزانس
10- از آن پس دوره‌ی اسلامی آغاز شد
پادشاهی کهن:
تحول از دوره‌ی قبل از تاریخ به سلسله‌ی اول به نام "دوره‌ی پیش از پادشاهی" خوانده شده است. که با انقراض ششمین سلسله اش در حدود 2185 قبل از میلاد به پایان رسید. این طرز محاسبه‌ی تاریخی از طرفی معرف احساس شدیدی است که مصریان نسبت به دوام زمان می داشته‌اند و از طرف دیگر دلالت می کند بر اهمیت فوق تصور مقام فرعون (پادشاه) که نه فقط فرمانروای مطلق بود بلکه یکی از خدایان شناخته می شد.
فرعون از همه‌ی پادشاهان برتر بود. زیرا پادشاهی وی صورت وظیفه یا امتیازی که از جانب منبع فوق بشری به وی تفویض شده باشد نداشت. بلکه در نفس خود ربانی و مطلق بود. در هر صورت نمی توانیم انکار کنیم که شخصیت فرعون همواره علامت مشخص و نشان بارز تمدن مصر باقی مانده زیرا شخصیت وی تا حدی وسیع در تعیین ماهیت هنر مصری مؤثر بوده است.
در زمانی که نقاشی دیوارها هیراکونپولیس به وجود آمد – یعنی حدود 3200 ق م مصر شروع به ساختن ابزارهای مفروغی کرده بود، می توان گفت که در آن هنگام کشور مصر به دست تعدادی از امیران محلی که مقام و موقعیتی تقریباٌ نظیر رؤسای قبیله ای داشتند اداره می شد. صحنه های جنگی میان مردان سفید هیکل بدان سان که در نقاشی مورد بحث دیده می شود. محتملاً معرف نبردها و تهاجم‌های محلی است. از میان اینان دوره پادشاهی متخاصم به وجود آمد. ولی در حدود 3هزار سال ق م مصر سفلی و مصر علیا توسط فرعونی بنام "نارمر" با هم متحد شدند و اولین زبان معماری و تزئینی سبک فرعونی کاملاٌ تکامل پیدا کرده بود و در واقع پس از گذشت این دوره است که به تدریج معماری مقبره‌ای یا مصطبه آغاز می گردد.
محتملاً نارمر همان کسی است که تصویرش بر روی شیء نا مأنوس و شگفتی آور یعنی لوح تشریفاتی، به افتخار پیروزیش بر مصر سفلی ضبط شده است. این لوح متعلق به شهر هیراکونپولیس است. لوح تشریفاتی پادشاه نارمر را می توان قدیم‌ترین نمونه‌ی هنر تاریخی که تاکنون کشف شده است دانست، زیرا نه فقط نخستین تصویری از شخصیتی با هویت تاریخی است که به دست ما رسیده بلکه همچنین ماهیت آن به هیچ وجه بدوی نیست و در واقع لوح مزبور از همان زمان غالب خصوصیات هنری مصر در هنر مصری در عهد پادشاهی کهن و دوره‌ی های بعدی را در خود جمع می داشته است.