مقدمه
بیماری های روانی از بدو پیدایش بشر وجود داشته است و هیچ فردی از هیچ طبقه اقتصادی_اجتماعی خاصی در مقابل آن مصونیت نداشته و خطری است که مرتبا تهدید می کند.
خوشبختانه نهضت بهداشت روانی در نیم قرن اخیر افکار غلط و خرافات را درمورد این بیماریها کنار گذاشته و نشان داده که
اولاٌ: بیماری های روانی قابل پیشگیری بوده و
ثانیاٌ: در صورتی که مانند سایر بیماری ها به موقع تشخیص داده و تحت درمان قرار گیرند به همان نسبت از مزمن شدن و عوارض آنها کاسته خواهد شد.
در راستای همین ایده بهداشت روانی که جزئی از بهداشت عمومی محسوب می شود به پیگیری موارد زیر می پردازد:
افزایش سطح بهداشت روانی از طریق ارتقا،آگاهی های جامعه در مورد بیماری های روانی
شناسایی و تشخیص زودرس اختلالات روانی و درمان آنها
پیشگیری از عوارض و عود بیماری و توانبخشی بیماران
پیشگیری از بروز بیماری های روانی از طرسق پیشگیری و درمان بیماری های جسمی
تعریف بهداشت روان
بهداشت روانی دانش و هنری است که به افراد کمک می کندتا با ایجاد روش های صحیح روانی و عاطفی بتواند بامحیط خود سازگار نموده و راه حل های مطلوب تری را برای حل مشکلاتشان انتخاب نمایند. بهداشت روان به مفهوم تامین و ارتقا، سلامتی روانی و فردی و اجتماعی، پیشگیری از ابتلا، درمان مناسب بیماری های روانی و توانبخشی بیماری های روانی است.
اما بهداشت روانی با فرض بالا و مجموعه فعالیتهای زیر به کار گرفته می شود:
کلیه فعالیتهایی که در جهت تامین، گسترش و ارتقا، سلامت روانی و اجتماعی فرد باشد.(بهداشت روان)[1]
روشهایی که ابتلا به بیماری روانی و عصبی را در جامعه کاهش دهد.(پیشگیری اولیه)[2]
اقداماتی که با کمک به درمان به موقع و مناسب، شیوع بیماری های روانی را کاهش داده و از معلولیت بیشتر آنها پیشگیری نمایید.(پیشگیری ثانویه)[3]
اقداماتی که بیماران مزمن یا معلولین روانی را به کار و فعالیت فردی و اجتماعی بیشتر و یا دوباره هدایت کرده و باعث کاهش یا توقف معلولیت آنها شود.(پیشگیری ثالثیه)[4]
تعریف سازمان جهانی بهداشت از بهداشت روان عبارت است از:
قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضاد ها و تمایلات شخصی به طور منطقی، عادلانه و مناسب.
نتیجه آنکه، مفهوم بهداشت روانی عبارت خواهد بود از تامین رشد، سلامت روانی فردی و اجتماعی و پیشگیری از ابتلا به اختلال روانی، درمان مناسب و باز توانی آن.
ویژگی های افرادی که از نظر روانی سالم هستند
جمعی از ویژگی های افرادی که از نظر روانی سالم و در حد مطلوب می باشند به شرح زیر است:
این افراد نسبت به خود آرامش دارند، یعنی به طور نسبتاٌ معقولی احساس امنیت و کفایت دارند.
توانایی های خود را در حد واقعی خود ارزیابی می کنند، نه بیشتر و نه کمتر.
به خود احترام می گذارند[5] و کمبود های خود را می پزیرند.
به حقوق دیگران احترام می گذارند.
می توانند به دیگران علاقمند شوند و آنها را دوست بدارند.
می توانند احترام و دوستی دیگران را جلب کنند.
آنها قادرند خود بیندیشند و تصمیم بگیرند.
قادرند مسئولیت های روزمره خود را با برگزیدن اهداف معقول پیش ببرند.
تحت تاثیر عواطف، ترس، خشم، عشق یا گناه خود به طوری قرار نمی گیرند که زندگیشان پریشان شود.
چند نشانه هشدار دهنده برای ضعف روانی
1-احساس نگرانی دائمی
2- ناشادی دائمی به علل ناموجه
3-از دست دادن آسان تعادل روانی در بیشتر اوقات
4-بی خوابی مکرر
5-افسردگی و سرخوشی متناوب به صورت ناتوان کننده
6-احساس بی علایقی و تنفر دائمی نسبت به مردم
7-آشفتگی زندگی
8-عدم تحمل دائمی فرزندان
9-همواره خشمگین و بعد دچار پشیمانی شدن
10-ترس بی جهت دائمی
11-دائماٌ حق را به جانب خود دادن و دیگران را ناحق شمردن
12-احساس درد و شکایت های بی شمار بدنی که علتی برای آن پیدا نمی شود.
به عقیده دکتر منینگز اگر شخصی وجود یکی از علائم فوق را در خود قطحی بداند باید به او کمک شود.
جمعیت های آسیب پذیر[6] در بهداشت روان
گرچه بهداشت روان به مفهوم گفته شده خود را در برابر تمام بیماران و همه افراد سالم متعهد
می بینداما به دلیل محدودیت امکانات و به منظور موفقیت بیشتر و بهتر گروه های آسیب پذیر را در اولویت قرار داده است که عبارتند از :
1-بیماران و معلولین روانی
2-عقب ماندگان ذهنی
3-بیماران صرعی
4-سالمندان
4-نیازمندان اقتصادی
6-کودکان و نوجوانان
7-زنان باردار
8-بیکاران
9-زنان جدا شده و داغدیده و افراد بی سرپرست و مهاجران و زندانیان است.