برای عملکرد صحیح موتور ، دمای آن در حد معینی باید باشد. ترموستات وسیله ای مکانیکی برای تنظیم درجه حرارت موتور اتومبیل است .این وسیله بطور خودکار گرمای موتور را حدود 85 درجه نگه می دارد .
ترموستات مسیر ورود آب به رادیاتور را بسته است و آب ایتدا همان مسیراطراف موتور را طی می کند و وارد رادیاتور نمی شود تا گرمای آن به 85 در جه برسد در این حالت گرمای باعث فعال شدن ترموستات شده و جیوه ای که درون ترموستات است منبسط می شود و مسیر ورود آب به رادیاتور را باز می کند تا در جه حرارت بیشتر بالا نرود و با کم شدن دما ,دوباره ترموستات بسته می شود.این عمل پی در پی برای نگه داشتن حرارت موتور در دوای ایده آل تکرار می شود.
در زمستان آبی که به رادیاتور برای خنک شدن وارد می شد به یک مبدل حرارتی وارد میشود و از گرمای آن برای گرم کردن داخل اتومبیل استفاده می شود
ترموستات ها وسایل کنترل دمای آب داخل شبکه سیستم گرمایش یا سرمایش یا آب گرم مصرفی و یا کنترل هوای گرم یا سرد می باشند .
هر ترموستات دارای یک قطعه حساس در مقابل دما است که نسبت به تغییر آن عکس العمل نشان داده و باعث قطع و وصل آن می شود به این قطعه حساس حس کننده گفته می شود که به انواع زیر می تواند باشد :
۱-بی متالی(نوار دو فلزی)
۲-میله و لوله ای
۳-فانوسی
۴-مقاومت الکتریکی
۵-هیدرولیکی
از جمله ترموستاتهای سیستم حرارت مرکزی می توان به ترموستات اتاقی - ترموستات دیگ(آکوستات) - ترموستات جداری - ترموستات هوایی نام برد . از ۴ ترموستات فوق ۳ تای اولی به ترتیب با کاهش دمای هوای اتاق یا آب گرم دیگ یا آب داخل لوله ها مدار الکتریکی را وصل و پس از رسیدن دما به حد تنظیم شده مدار را وصل می کنند .
ترموستات قطع و وصل : در این نوع ترموستات برای کنترل دما از یک بی متال استفاده می شود این ترموستات معمولا دارای اختلاف دمای قطع و وصل ۰.۵ تا ۲ درجه می باشد تنظیم دامنه حساسیت ترموستات معمولا با فشار مستقیمی که به بی متال وارد می شود صورت می گیرد در حالی که در تنظیم اختلاف دمای قطع و وصل آهنربای کوچکی به مقدار جزئی به نوار دو فلزی نزدیک و یا از دور می شود .
اشکالی که در این ترموستات پیش می آید این است که پس از باز شدن پلاتین ها و خاموش شدن پمپ گرم کننده درجه حرارت اتاق باز هم بالا می رود علت این امر جریان طبیعی آب در لوله ها می باشد برای جبران این اشکال سازندگان ترموستات یک مقاومت الکتریکی کوچک در ترموستات قرار می دهند که در تمام مدت کار مشعل برق از داخل آن عبور می کند و درجه حرارت آن ۱ درجه بالاتر از دمای محیط نگه می دارد به این مقاومت مقاومت جلو انداز هم گفته می شود .
ترموستات دیگ (اکوستات) : ترموستات دیگ که به اکوستات مستعرق هم معروف است برای تنظیم دمای مایعات طوری طراحی شده که از آن در تاسیسات حرارت مرکزی برای فرمان دادن به مشعل جهت تنضیم دمای آب دیگ استفاده می شود قسمت حس کننده از نوع هیدرولیکی بوده و به همراه یک غلاف روی دیگ نصب می شود . هنگامیکه دمای آب داخل دیگ به دمای تنظیم شده روی اکوستات برسد کلید داخل اکوستات توسط بالب قطع می شود و مشعل از کار می افتد و پس از سرد شدن آب دیگ مجددا کلید وصل می شود و مشعل روشن می گردد .
ترموستات جداری : حس کننده این ترموستات از نوع بی متالی است و کاربرد آن در ساختمان های چند اتاقی است که نمی توان تعداد زیادی ترموستات اتاقی برای اتاقها نصب کرد به این صورت که یک ترموستات جداری برای لوله اصلی در نظر می گیرند این ترموستات دارای دگمه ری ست بوده و با پایین آمدن درجه حرارت آب دیگ و رسیدن به دمای مطمئن با فشردن دگمه ری ست مشعل به کار خواهد افتاد .کاربرد دیگر آن خاموش و روشن کردن پمپ سیرکولاسیون می باشد