شیمی درمانی یعنی استفاده از دارو های شیمیایی در درمان یک بیماری . مثلا خوردن آنتی بیوتیکی که برای سرماخوردگی میخوریم نوعی شیمی درمانی است . اما امروزه این اصطلاح فقط در مورد دارو های ضد سرطان استفاده میشود .
چون سلول های بدخیم سرطانی به همه بافتهای بدن مهاجرت میکنند بنا براین یکی از راههای درمان سرطان های بدخیم استفاده از داروهای شیمیایی میباشد که میتوانند این سلولها را از بین ببرند . متاسفانه مانند همه داروهای دیگر این داروها روی بافتهای سالم هر اثر مخربی دارند . و بافت های حساس مسلما بیشتر صدمه میبینند ماند بافتهای مغز استخوان یا دستگاه گوارش که فعالیتهای زیاد و حساسی دارند . اما برای نابود کردن سلولهای بدخیم ناچار باید اینگونه صدمات را تحمل کرد . البته پس از پایان شیمی درمانی ، این آثار به مرور برطرف میشوند .
انتخاب نوع دارو بر حسب عواملی مانند نوع تومور ، اندازه آن ، محل آن ، مرحله ای که تو مورد در آن قرار دارد و شرایط دیگر بیمار ، مختلف است و پزشک ممکن است تشخیص بدهد که باید از چند نوع داروی مختلف استفاده شود .
دارو های شیمی درمانی از راه خوراکی ، تزریق عضلانی و یا تزریق وریدی به بیمار داده میشوند .
تزریق داروهای شیمی درمانی دردی ندارد اما ممکن است عوارضی مانند احساس گرما در هنگام تزریق یا دل به هم خوردگی داشته باشد .
انتخاب محل شیمی درمانی بر حسب نوع دارو متفاوت است . برخی دارو ها حتما باید در بیمارستان تزریق شوند . و فرد یکی دو روزی نیز در بیمارستان بستری شود .
زمان بین مراحل شیمی درمانی بستگی به نوع تومور و دارو و عوامل دیگر متفاوت میباشد اما معمولا طوری انتخاب میشود که در این فاصله بدن فرصت کافی برای ترمیم بافت های سالم آسیب دیده داشته باشد .
مصرف داروهای دیگر در طول دوره شیمی درمانی باید زیر نظر پزشک باشد زیرا برخی داروها ممکن است اثر داروهای شیمی درمانی را تغییر دهد .
عوارض جانبی
داروهای ضد سرطان همانطور که گفته شد بر روی سلولهای با رشد سریع که سلولهای سرطانی نیز همینگونه هستند اثر میکند . به همین دلیل سلولهایی در بدن که رشد سریع دارند نیز صدمه میبینند مانند سلولهای مغر استخوان که کار ساختن گلبولهای سفید و قرمز خون را بعهده دارند و یا سلولهای مو ( ریزش مو در طول شیمی درمانی به همین دلیل است که البته نباید نگران بود زیرا بعد از تمام شدن شیمی درمانی دوباره رویش مو آغاز خواهد شد . ) . درد های استخوان نیز به همین دلیل میباشد . و به هین دلیل است که پزشک قبل از انجام شیمی درمانی توسط برخی آزمایشات خون میزان گلبولها و سایر فاکتور های خون را برسی و کنترل میکند و در صورت لزوم ممکن است دارو های خاص و یا حتی تزریق خون نیز صورت گیرد . ضعیف شدن سیستم دفاعی بدن در اثر کاهش گلبولهای سفید خون که نقش دفاع از بدن را بعهده دارند باعث میشود بیمار به عفونتهایی دچار شود . و مقاومتش در برابر بیماریها کم شود . لذا در صورت بروز تب یا لرز و یا عرق کردن شبانه و سوزش در هنگام ادرار حتما به پزشک مراجعه کنید . مراقبت از خود را افزایش دهید تا دچار صدمات فیزیکی مانند بریدگی ها و یا بیماریهای جانبی مانند سرماخوردگی نشوید . بهداشت شخصی را بشدت مراعات کنید . بدون تجویز پزشک خودسرانه هیچ دارویی مصرف نکنید .
. نوع واکنش های بدن در بیماران من مختلف متفاوت است و بستگی به قدرت و شرایط بدنی فرد دارد .
حالت تهوع بخصوص در یکی دو روز اول شیمی درمانی دیده میشود به همین دلیل معمولا داروهای ضد این حالت به بیمار تجویز میشود .
خشکی دهان و یا زخم شدن مخاط دهان ممکن است برای بیمار پیش آید . مکیدن یخ و یا آب نبات های کم شیرین میتواند مفید باشد . پزشک ممکن است داروهایی تجویز کند که برای شستشوی دهان بکار رود .
شیمی درمانی ممکن است بر روی لثه ها و دندان ها نیز اثر تخریبی داشته باشد .
شیمی درمانی بر اندام های جنسی تاثیر میگذارد و در خانمها باعث تغییر در عادت ماهانه میشود .
حساسیت های پوستی ممکن است دیده شوند .
عضلات و اعصاب در طول تاثیر شیمی درمانی ممکن است دچار ضعف و اختلال شوند که معمولا زود گذر میباشند .
اگر قسمتی از بدنتان پف کرد پزشک را در جریان قرار دهید . کاهش مصرف نمک میتواند مفید باشد .
بی اشتهایی میتواند از عوارض شیمی درمانی باشد .برای مبارزه با این حالت تعداد وعده های غذا را افزایش دهید اما هر بار کمی غذا بخورید .
تغذیه
همانطور که گفته شد بعد از شیمی درمانی باید بدن بتواند صدمات ناشی از این دارو ها را جبران کند بنابراین تغذیه در بیمارانی که شیمی درمانی میشوند بسیار بسیار اهمیت دارد . مصرف پروتئین تقریبا باید دو برابر شود و سبزیجات و مایعات به مقدار کافی مصرف شوند . اما مایعات نباید خیلی سرد و یا خیلی گرم باشند . دستورات کامل مربوط به تغذیه را در قسمت تغذیه مطالعه کنید .
تزریق داروهای شیمی درمانی به داخل رگ معمولا باعث صدمه به رگها در ناحیه تزریق میشود . برای کاهش این صدمات پس از تزریق دارو یک کیسه آب گرم را برداشته و یک حوله نازک مرطوب دور آن بپیچید و برای مدت ده دقیقه روی محل تزریق بگذارید . و این کار را چند بار تکرار کنید .
راهنمای کنترل عوارض شیمی درمانی
همه افراد در طول زندگی یک یا چند بار بیمار شده وبا استفاده از داروها به روش تزریق در رگ یا مصرف قرصهای خوراکی دارودرمانی شده اند.داروها مواد شیمیایی هستند بنابراین همه افراد به نوعی شیمی درمانی شده اند.اما امروز اصطلاح شیمی درمانی به معنی استفاده از داروهای خاص برای توقف رشد سلولهای بدخیم وانهدام تومورهای گوناگون است. معمولا مصرف داروهای شیمی درمانی دردندارد.اگر هنگام تزریق دارو داخل رگ,دارو اشتباهی زیر پوست تزریق شود,پوست متورم شده ودرد شدید ی می گیرد که باید فورا" به پزشک یا پرستار اطلاع داده شود.
1-شیمی درمانی به چه معناست؟
همه افراد در طول زندگی یک یا چند بار بیمار شده وبا استفاده از داروها به روش تزریق در رگ یا مصرف قرصهای خوراکی دارودرمانی شده اند.داروها مواد شیمیایی هستند بنابراین همه افراد به نوعی شیمی درمانی شده اند.اما امروز اصطلاح شیمی درمانی به معنی استفاده از داروهای خاص برای توقف رشد سلولهای بدخیم وانهدام تومورهای گوناگوناست.
2-آیا شیمی درمانی درد دارد؟
معمولا مصرف داروهای شیمی درمانی دردندارد.اگر هنگام تزریق دارو داخل رگ,دارو اشتباهی زیر پوست تزریق شود,پوست متورم شده ودرد شدید ی می گیرد که باید فورا" به پزشک یا پرستار اطلاع داده شود.
داروی شیمی درمانی تجویز شده توسط گردش خون به تمام بدن منتقل میشود وقدرت تکثیر سلولهایی که به صورت افسارگسیخته تکثیر می یابند را از بین می برد.
3-دوره شیمی درمانی چه مدت طول می کشد؟
مدت درمان و فاصله بین درمانها به نوع دارو و واکنش بدن بیمار بستگی دارد. فواصل درمانی ممکن است روزانه ماهانه یا هر هفته باشد. معمولا" دارو ها را به ترتیبی تجویز می کنند که در فاصله دو تزریق فرصت کافی و استراحت برای رشد و ترمیم سلولهای طبیعی آسیب دیده باشد و بدن توان طبیعی خود را از نو به دست آورد.
در این دوره شیمی درمانی چون ممکن است داروهائی که مصرف می کنید روی دارو های شیمی درمانی تاثیر بگذارد حتما" با پزشک معالج خود در مورد داروها صحبت کنید واز مصرف خود سرانه داروها نیز خوداری کنید.
4-چه نکاتی را حین شیمی درمانی باید رعایت کرد؟
سعی کنید حالت آرام داشته باشید و با خواندن کتاب دعا و گوش دادن به موسیقی خود را سرگرم کنید . در حین شیمی درمانی زمانی که دارو در جریان است از قرصهای مکیدنی نعناع استفاده کنید. در بعضی موارد استفاده ازیخ داخل دهان توصیه می شود. در طول دوره شیمی درمانی نبایستی بچه دار شوید. داروهای شیمی درمانی در بعضی موارد روی اندام جنسی تاثیر موقت دارد. این تغییرات شامل تغییر در عادت ماهانه ویائسگی زودرس در خانم ها و کاهش موقتی مقدار اسپرم درآقایا ن است.
5-عوارض شیمی درمانی و راههای مقابله با آن کدام است؟
الف- بی اشتهائی :
معمولا"در چند روز اول بعد از شیمی درمانی بوجود میاید برای رفع بی اشتهائی نکات زیر رعایت شود:
1-دفعات غذا خوردن را زیاد کنید ولی هر بار مقدار کمی بخورید.
2-صبح ها غذا ی بیشتری بخورید.