اصولا کلمه سنسور یک واژه تخصصی است که از کلمه لاتین SENSORIUM به معنی توانایی حس بر گرفته شده است . اهمیت سنسور به خاطر تشابه سنسور های تکنیکی و اندام حسی انسان می باشد . امروزه سنسورها نقش بسیار مهمی را در بسیاری از جنبه های زندگی روز مره بر عهده دارند.
آنها در محصولاتی نظیر وسایل خانگی ، خودروها ، تجهیزات پزشکی ، هواپیما و تسلیحات نظامی به کار گرفته می شود . با پیدایش و تکامل فن آوری میکرو الکترونیک در بهار 1970 سنسورهای جدید (سنسور های نیمه هادی) مورد توجه بیشتر قرار گرفته اند ، بویژه از خواص سلیکون برای ساخت این سنسورها استفاده شده است.
با استفاده از فن آوری میکرو الکترونیک سنسورهای ارزان قیمت و با حجم و وزن کم تولید گردیده است. مواد اولیه جدید برای ساخت سنسور کشف و شناخته شد که باعث پیدایش دوره زمانی جدید در زمینه سنسور در دهه 1980شد.
سنسور ها کاربردهای مختلفی همچون اندازه گیری ، سنجش مشخصه های (پارامتر)مکانیکی اجسام جامد ، مایعات و گازها ،پارامترهای حرارتی ، آکوستیکی ، مغناطیسی و الکتریکی دارند که هر کدام از این ابعاد کمیات بسیار زیادی همچون فاصله ، شتاب ،کش رسانی، چگالی، گشتاور، سرعت چرخش و دما و بسیاری از کمیتهای دیگر را در بر دارد.
11-2- سنسور های حرارتی :
یکی از مباحثsensor در این قسمت مربوط به sensor های حرارتی می باشد که در دتکتورهای حرارتی (TEMPERATURE DETECTOR) مورد استفاده قرار می گیرند. اصولاً درجه حرارت یکی از مهمترین کمیات فیزیکی است که با استفاده از خواص ترمو الکتریکی مواد مختلف قابل اندازه گیری است . در گذشته بیشتر از خواص ترمو الکتریکی فلزات و مواد خاص دیگر استفاده می شد و وسایلی همچون ترموکوپل ها ، آشکارسازهای درجه حرارت مقاومتی (RTD) و مقاومتهای با ضریب حرارتی مثبت (PTC) و منفی (NTC) مورد استفاده زیادی داشتند ، هرچند که این قطعات هنوز هم در بعضی از سیستمها به کار گرفته می شوند ولی با پیدایش مواد نیمه هادی و پیشرفت فناوری ، این قطعات تحت الشعاع قطعات با فناوری جدید قرار گرفتند . زیرا قطعات جدید از مزایایی چون ضریب حرارتی بالا ، دقت ظرافت و کم حجم بودن ، خطی بودن (در بسیاری از موارد) و …برخوردارند.
هنگامی که بین قسمتهای مختلف یک سیستم نیمه هادی اختلاف درجه حرارت به وجود می آید ، اثرات ترموالکتریکی آشکار می شوند و می توانند با استفاده از یکسری تجهیزات آلارم دهند.
1-1-3- سنسور های نوری :
sensor های نوری ساخته شده بر اساس نیمه هادیها ، دارای اهمیت زیادی در زمینه اندازه گیری کمیتهای فیزیکی مرتبط با آنها و تکنولوژی اتوماسیون هستند ، این سنسورها علاوه بر اندازه گیری خود نور، جهت اندازه گیری سایر کمیتها از قبیل موقعیت یا مسیر حرکت بکار برده می شود.
1-1-4- انواع دتکتورهای حرارتی (TEMPEREATURE DETECTOR) :
دتکتور های حرارتی در نوعهای مختلف یافت می شوند که عبارتند از :
الف ) دتکتور حرارتی ثابت :
در داخل این نوع دتکتور یک سنسور ترمیستور حرارتی با کیفیت بالا نصب شده گردیده و مورد استفاده این نوع دتکتور در محیطهای با درجه حرارت بالا حدود 43 درجه سانتیگراد می باشد.
ب ) دتکتور حرارتی سرعت تغییر دما (RATE OF RISE) :
در داخل این نوع دتکتور از یک sensor استاتیک استفاده شده که علاوه بر تغییر سرعت دما ، درجه حرارت 60 درجه سانتیگراد را نیز حس می کند.
ج ) دتکتور حرارتی زوج ترمسیتوری :
این نوع دتکتور دارای یک زوج ترمسیتور برای احساس حرارت می باشد ، یک ترمسیتور در معرض محیط بیرونی و دیگری در محیط بسته می باشد ، در حالت عادی هر دو ترمسیتور درجه حرارت مشابهی را حس می کنند ، در صورت بروز آتش سوزی درجه حرارت احساس شده ترمسیتور بیرونی به سرعت بالا می رود و دتکتور در حالت آژیر قرار می گیرد. همچنین اگر سرعت افزایش دما کم باشد ، دتکتور در درجه حرارت خاص در وضعیت آژیر قرار می گیرد.
1-1-5- انواع دتکتورهای دودی (Smoke Detector) :
دتکتورهای دودی نیز در انواع مختلف یافت می شوند که به شرح ذیل است :
الف ) دتکتور دودی اپتیکال (Optical Smoke Detector)
این نوع دتکتور دارای یک چراغ در قسمت مارپیچ زیر پوسته دتکتور می باشد که قسمت مارپیچ از ورود نور منابع بیرونی جلوگیری می کند و همچنین دارای یک دیود نورانی می باشد که شعاعهای نوری منتشر شده توسط چراغ دتکتور را ثبت نمی کند وقتی که دود وارد قسمت مارپیچ شود ، نور حاصل از چراغ سایه دار شده و این امر توسط دیود نوری ثبت می گردد که دتکتور را در وضعیت آژیر قرار می دهد.
ب ) دتکتور دودی یونیزاسیون
سنسور این دتکتور از دو محفظه بیرونی و داخلی تشکیل شده و عنصر رادیو اکتیو آمریکوم241 (Americium 241) در محفظه داخلی قرار گرفته و در هنگام کار دتکتور ، یک میدان ما بین دو محفظه برقرار می شود . وقتی دود وارد میدان شود باعث تغییر ولتاژ میدان می گردد و این تغییر ولتاژ توسط برد الکترونیکی دتکتور را به حالت آلارم می برد و LED دتکتور روشن می شود.
1-2- آژیر:
اگر آتش سوزی رخ دهد ما باید وسیله ای داشته باشیم که به موقع همه افراد حاضر در ساختمان خبر کند تا در دو حالت یا از ساختمان خارج شوند و یا اینکه به اطفاء حریق مشغول شوند ، این وسیله مورد نظر آژیر می باشد.
هنگامی که آتش سوزی رخ می دهد ، دتکتورها با آشکار سازی حریق به مرکز کنترل اطلاع داده آنگاه از مرکز کنترل به آژیر فرمان داده می شود که به صدا درآید و اگر در این هنگام سیستم اطفاء حریق نیز وجود داشته باشد همزمان شروع به اطفاء حریق می شود.
1-3- کلیدهای فشاری (MANUAL CALL POINT) :
این کلید که زیر آژیر بصورت موازی نصب می شود ، برای مواقعی است که بخواهیم آژیر را بصورت دستی در زمان حریق یا خطر بصدا درآوریم.
1-4- چراغ های نشان دهنده (چراغ های آژیر) :
این چراغ ها نیز در صورت بروز آتش سوزی و اعلام حریق شروع به آلارم بصورت گردون یا چشمک زدن می نمایند.
1-5- منبع تغذیه :
برای تغذیه سیستم از جریان 24 ولت استفاده می شود که به Control PANEL وصل می شود و معمولاً در زیر Control PANEL باطریهای جاسازی شده که بتواند در صورت قطع شدن جریان اصلی به صورت اتوماتیک از این باطریها استفاده شود.
1-6- کابل شیلدار :
از این نوع کابل که نوع مخصوص به خود می باشد از آن برای اتصال دتکتورها به هم و به Control PANEL استفاده می شود
1-7- Terminator :
وقتی نصب دتکتورها در یک Zone به پایان رسید انتهای کابل آزاد می باشد یعنی دو رشته سیم در انتها باز می باشد .برای اینکه مدار باز نباشد باید از Terminator استفاده کرده و دو سر رشته سیم را به آن متصل کنیم.
8- کنترل پانل (Control Panel) :
کنترل پانلها در ابعاد و انواع گوناگون یافت می شود که سنسورهای حساس به دود ، شعله و گاز یا حرارت به آن متصل می گردند ، وظیفه Control Panel دریافت پیام از سنسور یا DETECTOR تحریک شده و فرمان دادن به آژیر و چراغهای ALARM می باشد.
هر کدام از Control Panel ها بنا به کاربرد و نوع طراحی شده وظیفه ای خاص دارند ، اما آنچه در همه آنها بصورت مشابه یافت می شود این است که :
1- کنترل همه Zone های متصل شده به دستگاه.
2- کنترل همه Zone ها از لحاظ خرابی دتکتورها و سنسورها