مقدمه:
زنبور داری نظیر دامداری یک از رشته های کشاورزی محسوب می شود و دارای قدمت تاریخی بسیار زیادی است در کشور ما نیز با توجه به فواید و سود سرشار حاصله از آن اشتغال به این حرفه در بسیار از مناطق رواج دارد. لذا در شرایطی که روند تلاشهای اقتصادی در مسیر خودکفایی و استفاده بهینه از سرمایه گذاری نیروی کار استوار است و ایجاد فرصت های اشتغال مولد در کمترین مدت و با سرمایه اندک مورد تایید قرار می گیرد، توجه به این رشته شغلی و درآمد نسبتا بالای آن ضرورت می یابد.
مراحل انجام کار:
در ماه فروردین، اول بهار با شروع گل بیدمشک مدت سه هفته روزانه به هر گروه زنبور یک هشتم لیتر شربت می دهند تا ملکه را به فعالیت بیشتر وادار نمایند.در محل نگهداری کندوها وجود چند اصله نهال بیدمشک به علت داشتن گرده فراوان بخصوص از جنس مرغوب در افزایش قیمت کالا اثر معجزه آسایی دارد. هر جا در کندو خالی باشد بتدریج نخست شان، بعد دیواره آویزان می نمایند.
روی کندوهایی که 10 قاب پر از زنبور دارند طبقه دوم می گذارند.
به تولید زنبورهای نر از کندوهای پرمحصول توجه مخصوص داشته و نرهای گروه ضعیف را قبل از تولد از بین می برند. مواظبت می نمایند تا جمعیت درون کندوها همیشه غذای کافی داشته باشند. جمعیت های ضعیف را با قوی متحد می کنند تا قادر به تولید عسل گردند تا بدینوسیله از شیوع بیماری در محل پرورش زنبور در امان بمانند.
در اردیبهشت ماه، هوا در این ماه نسبتا گرم می شود. سمپاشی درختان میوه از مدتی قبل آغاز شده هنوز ادامه دارد سمپاشی در شکوفه دختان چه از نظر زنبور داری چه از نظر باغداری غلط است و باید قبل از بازشدن گلها یا پس از ریختن آنها انجام گیرد.
برای جلوگیری از تخم ریزی قاب نوار دار داخل کندو آویزان می کنند.
وقتی که کندو 10 قاب پر از زنبور داشت طبقه دوم را رویش می گذازند.
در صورت بروز یبوست بوسیله آب یا شربت زنبورها را معالجه می کنند.
تعویض ملکه در همین ماه انجام می گیرد.
در ماه خرداد، در بسیاری از استانهای کشور هنوز فصل گلهای عسلخیز است.
جمعیت ها در این فصل به حداکثر رشد خود رسیده و شروع به تخم ریزی می کنند.عسل دادن به نوزاد در سه روز اول باعث فرار جمعیت از کندو می گردد.
در تیر ماه در کشور،نقطه ضعف در زنبور داری کاهش باران و در نتیجه کم شدن گیاهان عسلخیز وحشی است پس از پایان گل، کندوها را به نقاط دیگری که پر از گل است مهاجرت می دهند.
پس از انتقال کندو به نقطه مورد نظر یک بررسی دقیق از داخل آن می نمایند.
در مرداد ماه،کار عسل آوردن در اطراف تهران به پایان می رسد.
تعداد تخمهایی که ملکه در روز می گذارد علاوه بر طول روز نسبت مستقیم با مقدار شهد و گرده ای دارد که روزانه زنبور ها وارد کندو می کنند.
زنبورداران در این ماه و یا حتی در تمام سال با کم شدن فعالیت تخمگذاری ملکه، به کمک تغذیه مصنوعی مبارزه می کنند.
در ماه شهریور آخرین انتقال کندوها به مکان اصلی که پاییز، زمستان و بهار در آنجا قرار خواهند داشت انجام می پذیرد.
خصوصیات یک کندو آنست که :
ازورود زنبورهای مهاجم جلوگیری کند. مقاوم در برابر اثرات مخرب نور خورشید و باران باشد. مانع از نفوذ موریانه ها گردد.
چند نکته راجع به زنبورداری :
1-رنگ کندوها را اغلب به علت تشخیص بهتر آنها و انعکاس حرارت و جلوگیری از نفوذ گرما به داخل کندو سفید انتخاب می کنند.
2- فضای مورد نیاز برای فعالیت هر زنبور در کندو حدود 8 میلی متر می باشد.
3- زنبورها از رنگهای سیاه و قهوه ای خوششان نمی آید و در هنگام کار از بکار بردن وسایل این رنگی باید خودداری کرد.
میزان اشتغالزایی: یک نفر زنبور دار و 2نفر کارگر
آموزش مورد نیاز: اصولا زنبورداری به تخصص خاصی نیاز ندارد و مدت 15 روز آموزش برای اینکار کافی است.
مدت زمان آموزش مورد نیاز : 4 ماه
فضای لازم برای کارگاه: زنبورداری نیازی به داشتن جا و مکان ثابتی ندارد هر جا که درختان و گلها شکوفه کند کندوها را اسکان داده و یا از باغدار و زارع، آن منطقه را به طور موقتی اجاره می کنند
نژادهای زنبور
زنبور هندی Aspis Indica
کمی کوچکتر از زنبور عسل معمولی بوده ، قدر کارگرش 13 میلیمتر می‌باشد. سلولهایی را که با موم در روی شانها درست می‌نماید از سلولهای زنبور عسل کوچکتر هستند.
زنبور درشت Apis Dorsata
در هندوستان و چین زندگی نموده و بزرگترین نوع زنبور عسلی است که تاکنون شناخته شده است. به حالت وحشی زندگی کرده و در زیر شاخه‌های درخت شانش را می‌چسبانند. سالانه چند بار از نقطه‌ای به نقطه دیگر کوچ می‌نمایند.
زنبور ریزApis Florea
از همه زنبورها کوچکتر بوده و فقط یک شان درست می‌کنند که مثل زنبورهای درشت به زیر شاخه درخت می‌چسباند به حالت وحشی در هندوستان و جنوب ایران یافت می‌شوند.
زنبور عسل معمولی Apis Meaifica
همان زنبور عسل معمولی است که فقط آنها را در دهات و شهرها برای تولید عسل در کندوها نگهداری می‌کنند. خواصی را که از یک نژاد خوب باید انتظار داشت عبارتند از: آرام باشند و نیش نزنند، پر محصول باشند، بچه به اندازه لازم بدهند، گلهای شهددار را به سرعت پیدا کنند، در مقابل امراض مقاوم باشند، مصرف عسل زمستانی آنها کم باشد، رشد سالانه‌شان را هر چه زودتر شروع کرده و سریع به حداکثر رشدشان برسند. از مهمترین نژادهای این زنبور می‌توان به زنبور عسل اروپای مرکزی ، زنبور سیاه ، زنبور ایتالیایی قفقازی و زنبور نژاد ایرانی نام برد