هر شرکت تولیدی و بازرگانی برای اطلاع از اینکه در هر دوره مالی به چه میزان در نیل به اهداف سازمانی موفق بوده است یا ناموفق اقدام به تشکیل صورتحساب سود و زیان می نماید تا با آگاهی از وضعیت مالی شرکت اقداماتی را که لازم میداند برای پیشبرد اهداف انجام دهد .
تعریف صورت سود و زیان : عبارت است از خلاصه درآمد ها و هزینه های یک سازمان برای یک دوره زمانی معین .
3 عامل درصورت سودو زیان وجوددارد:
1- درآمد : افزایشی که درنتیجه فروش کالاهاوخدمات درسرمایه یک سازمان
بوجودمی آید درآمدنامیده می شود.
2- هزینه ها : کاهشی را که باانجام عملیات به منظورکسب درآمددرسرمایه
سازمان بوجودمی آید هزینه می نامند.
3- درآمدخالص : افزایشی که درنتیجه انجام گرفتن عملیات سودآوردرسرمایه
سازمان بوجودمی آیددرآمدخالص نامیده می شود وآن عبارت است ازفزونی
درآمدهانسبت به هزینه هادریک دوره مالی.
مثال : صورت سود و زیان منتهی به 29 اسفند 1385
درآمد 000/200/8
بهای تمام شده کالای فروش رفته (000/800/4)
سود ناخالص 000/400/3
هزینه ها :
(دستمزد) پاداش 000/680/1
ه- اداری 000/760
ه- تبلیغات 000/80 (000/520/2 )
سود خالص 000/880
صورتحساب با سودوزیان به سه روش طبقه بندی شده است:
1- صورت سودوزیان ساده: دراین روش فقط رقم نهایی یعنی سودویژه مهم
است.
2- صورت سودوزیان طبقه بندی شده: درصورت طبقه بندی شده ازتعدادی
سرفصل وطبقه بندی فرعی برای قیمت تمام شده وهزینه استفاده می شود
مثلا" جمع مبالغی که مشتری باید بپردازد ویاقیمت تمام شده ی کالای فروش رفته.
3- صورت سودوزیان فرم جامع: دراین روش برخلاف نمونه های پیش کلیه زیانها ومنافع پیش بینی نشده یعنی آنهایی که ناشی ازرویدادهای غیرعادی مانند
زلزله و سیل و...است را منعکس می کند.
1- مطالعه براساس استاندارد محصول تمام شده یا هزینه یابی استاندارد.
بهای تمام شده کالای تولید شده رامی توان ازقبلازشروع تولید باارقام تخمینی تعین نمودوهم پس ازتکمیل جریان تولید کالا آن رامحاسبه کرد. یک سیستم انباشت اطلاعات بهای تمام شده (هزینه یابی مرحله ای یا سفارشات) به همین ترتیب می تواند به جای آنکه درانتظاراطلاعات مربوط به بهای تمام شده واقعی بماند وسپس این هزینه های واقعی را میان واحدهای تولید شده تقسیم کندازارقام ازپیش تعیین شده برای واحدهای در حال تولید استفاده نماید . استفاده از نرخهای استاندارد برای تعیین بهای تمام شده یا هزینه یابی دارای مفاهیم و تکنیکهاى خاصى است و طبعا" جز در موارد اندکی میان هزینه های واقعی و استاندارد مغایرت وجود دارد .
اقلام بهای تمام شده استاندارد آنهایى هستند که انتظار دستیابی به آنها در جریان تولید محصول وجود دارد و در ایجاد آنها شرایط عادی و طبیعى تولید مد نظر قرار مى گیرد . در هر حال ارقام استاندارد هیچگاه در سیستم حسابدارى جایگزین ارقام واقعى نمی شوند و در واقع ارقام واقعى و استاندارد در سیستم هزینه یابى مکمل یکدیگر هستند .
2- اطلاعات بهاى تمام شده براى مقاصد گوناگونى مورد استفاده واقع مى شود . البته اطلاعات بهاى تمام شده خاصى که براى تأمین یک هدف به کار برده مى شود
ممکن است براى هدف دیگر مناسب نباشد .
ارقام استاندارد را مى توان براى تأمین اهداف زیر به کار برد :
کنترل بهاى تمام شده : هدف از این کنترل کمک به مدیریت در امر تولید کالا یا خدمات قابل استفاده به کمترین قیمت ممکن و منطبق بر استانداردهاى کیفى از پیش تعیین شده است . استانداردها مدیریت را قادر مى سازد تا در فواصل زمانى معیین به مقایسه میان بهاى تمام شده واقعى و استاندارد پرداخته و عملکرد و کارایى یاعدم کارایى در فرآیند تولید را اندازه گیرى کند .
تعیین بهاىتمام شده موجودیها : که دو دیدگاه وجود دارد . گروه اول بر این باورند که موجودیها باید بر حسب بهاى تمام شده استاندارد بیان شوند و هزینه هاى ناشى از عدم کارایى یا ظرفیت هاى استفاده نشده به عنوان هزینه هاى دوره مالى منظور گردد و گروه دیگر بر این باورند که همه اقلام بهاى تمام شده که در جریان تولید یک واحد کالا واقع مى شود باید در بهاى تمام شده موجودیها منظور شود .
برنامه ریزى بودجه اى : بودجه ها همان ارقام استاندارد بهاى تمام شده اند که در حجم یا سطح مورد انتظار فعالیت ضرب شده اند .
قیمت گذارى محصول :
نگهدارى اطلاعات و دفتر دارى : در صورت استفاده از هزینه یابى استاندارد به همراه بهاى تمام شده واقعى نگهدارى جزئیات اطلاعاتى را مى توان کاهش داد. مثلا" وقتی مواد را بر اساس بهاى تمام شده استاندارد نگهدارى کنیم حسابهاى مواد تنها نیازمند نگهدارى مقادیر هستند .
ایجاد استانداردها : یک جزء جدایى ناپذیر در هر سیستم هزینه یابى استاندارد تعیین استانداردهایى براى مواد ، دستمزد مستقیم و هزینه هاى عمومى یا سرباز است .
استانداردهاى مقدار مواد
استانداردهاى مواد مستقیم :
استانداردهاى قیمت
استانداردهاى مقدار مواد : این استانداردها بیان کننده مقدار مواد لازم براى تولید یک واحد کالا تحت شرایط عادى و معمولى تولید است .
استانداردهاى قیمت : قیمت هایى که مواد مستقیم به آن قیمت ها باید خریده شوند .
استانداردهاى کارایى (مقدار کار)
استانداردهاى دستمزد مستقیم :
استانداردهاى نرخ دستمزد
استانداردهاى از پیش تعیین شده کارایى در مورد بهاى تمام شده دستمزد مستقیم که تحت شرایط عادى کارى باید در جریان تولید قرار گیرد استاندارد کارایى نامیده مى شود . مطالعات کار سنجى و زمان سنجى در تعیین استانداردهاى کارایى دستمزد بسیار مفید واقع مى شود .
نرخ هاى از پیش تعیین شده دستمزد براى یک دوره ، استانداردهاى نرخ دستمزد براى آن دوره است . واحد حسابدارى صنعتى ، واحد مهندسى و یا کارگزینى معمولا" براى تدوین نرخهاى استاندارد دخالت دارند .
جدول بهاى تمام شده استاندارد
نام محصول
بهاى تمام شده استاندارد مواد مستقیم :
نام مواد مقدار نرخ هر واحد جمع
ماده M10 5/1 کیلو گرم 1200 ریال 1800 ریال
ماده Fx2 2 بسته 170 ریال 340 ریال
ماده Lto 3 لیتر 120 ریال 360 ریال
ماده تمام شده مواد مصرفى براى تولید یک واحد از محصول 2500 ریال
بهاى تمام شده استاندارد دستمزد مستقیم :
نوع نیروى کار مقدار نرخ هر ساعت جمع
کارگر ساده 5/2 ساعت 300 ریال 750 ریال
کارگر ماهردرجه (2) 1 ساعت 400 ریال 400 ریال
کارگر ماهردرجه (1) 2/0 ساعت 600 ریال 120 ریال
بهاى تمام شده دستمزد مستقیم براى تولید یک واحد محصول 270/1 ریال