روغن های روان ساز دارای منشأ معدنی هستند و از نفت خام یا تصفیه روغن موتورهای کارکرده تهیه می‌شوند.فرایند تهیه روغنهای روان‌ساز در پالایشگاه شامل دو مرحله می‌باشد.این مراحل عبارتند از: ۱-تقطیر در فشار اتمسفریک ۲-تقطیر در خلأ یکی از محصولات تقطیر در خلأ برش روغنی است که بعنوان ماده اولیه واحدهای روغن سازی وارد پالایشگاه می‌گردد.این برش روغنی تحت یک سری عملیات پالایش و به روغن پایه تبدیل می‌گردد.
چرا روغن موتور باید تعویض شود ؟
روغن از زمان شروع بکار موتور در معرض اکسیده شدن و تجزیه حرارتی قرار گرفته و روغن پایه آن آلوده شده و از کیفیت آن کاسته می شود وهمچنین مواد افزودنی استاندارد آن نظیر مواد افزودنی پاک کننده نیز، مصرف می شوند . در این حالت خاصیت روانکاری ، پاک کننده و جذب ذرات معلق و ناخالصی ها ، کاهش می یابد .
مراحل پالایش برش روغنی در پالایشگاه
در پالایشگاه برش روغنی بعنوان ماده اولیه واحد روغن سازی به واحد استخراج با فورفورال فرستاده می‌شود که در آنجا مواد آروماتیک و نیز موادی که حاوی ترکیبات حلقوی غیر اشباع(بنزینی)است، از آن زدوده می‌شود.رفینت حاصل که حاوی روغن می‌باشد، به واحد موم گیری با تولوئن و متیل اتیل کتون فرستاده می‌شود تا انواع پارافین و واکس (موم) آن جداسازی گردد.روغن موم گیری شده به واحد تصفیه نهایی توسط هیدروژن ارسال می‌گردد تا روغن پایه نهایی حاصل شود.
ویژگی های فیزیکی روغن
گرانروی
مقاومتی که یک روغن نسبت به جاری شدن بعلت اصطکاک داخلی مولکولهای آن از خود نشان می‌دهد، گرانروی (ویسکوزیته) نامیده می‌شود.گرانروی روغن با تغییر دمای آن، تغییر می‌کند و هر چه روغن گرمتر شود گرانروی آن کمتر می‌گردد.از این رو همواره باید گرانروی همراه با دمایی که گرانروی در آن دما اندازه گیری شده، قید گردد.گرانروی روغن معمولاً در دمای ۴۰ و۱۰۰ درجه سانتی گراد اندازه گیری می‌شود.
شاخص گرانروی
تغییر گرانروی با تغییرات دما را با شاخص گرانروی می‌سنجند.هر چه رقم شاخص گرانروی روغنی بزرگتر باشد، در اثر تغییر دما گرانروی روغن کمتر تغییر می‌کند و بر عکس.
نقطه ریزش
نقطه ریزش، پایین‌ترین دمایی است که روغن در آن هنوز سیال است و جاری می‌شود.
نقطه اشتعال
بالا‌ترین دمایی است که در آن، روغن به اندازه کافی به بخار تبدیل می‌شود و با هوا یک مخلوط قابل اشتعال می‌سازد، به طوریکه با نزدیک کردن شعله آتش در یک لحظه مشتعل و سپس خاموش گردد.این آزمون برای اندازه گیری میزان آتش گیری و فراربودن روغن صورت می‌گیرد.
معرفی مواد افزودنی به روغن
چون روغن پایه که از پالایش نفت خام بدست می‌آید، هنوز ویژگیهای لازم برای استفاده در موتور خودروهای مدرن و ماشین آلات صنعتی را به طور کامل دارا نیست، بسته به نوع وظیفه‌ای که از آن انتظار می‌رود، مواد افزودنی مختلف به آن افزوده می‌شود تا در روغن مقاومت لازم برای شرایط سنگین کار، حرارت و فشار زیاد موتور به طور بهینه ایجاد شود. بنابراین در ابتدا با افزودن پلیمر ویسکوزیته روغن را به میزان لازم رسانده و سپس از هر یک از مواد ذیل به میزان لازم به منظور تأمین ویژگیهای مناسب افزوده می‌گردد. ازجمله مواد افزودنی عبارتند از: ۱-پاک کننده‌ها و معلق کننده‌ها ۲-بهبوددهنده شاخص گرانروی ۳-مواد ضد اکسیداسیون ۴-مواد ضد سائیدگی ۵-مواد ضد کف ۶-مواد ضد خوردگی و ضد زنگ زدگی ۷-مواد پایین آورنده نقطه ریزش
انتخاب روغن مناسب ، تضمین کننده عمر طولانی و راندمان بالای موتور:
برای انتخاب یک روغن موتور خوب ، عوامل و پارامترهای مختلفی باید مدنظر قرار گیرد. یک روغن موتور مرغوب ،دارای گرانروی مناسب و ضریب اصطکاک بسیار پایین بوده و توانایی روانکاری بخش های مختلف و قطعات متحرک موتور را داراست . ضمنا" روغن موتور علاوه بر سازگاری با ترکیبات پلیمری موجود ؛ باید دارای اثرات بازدارندگی خوبی در مقابل زنگ زدگی ، خوردگی ،اکسیداسیون و سایش باشد .
وظایف روغن موتور به طور کلی شامل موارد زیر می باشد :
1.کاهش اصطکاک قطعات متحرک موتور
2. کاهش سایش قطعات موتور
3.خنک نمودن قطعات داخلی موتور
4.تمیز نگهداشتن قطعات داخل موتور از دوده و ترکیبات حاصل از تجزیه روغن و رسوبات بین قطعات
5.آب بندی کامل بین سیلندر و پیستون
6.محافظت قطعات موتور در مقابل خوردگی
7.کارکرد بهینه قطعات متحرک موتور در دماهای مختلف