دید کلی
نیازمندی به یک سلول زنده پیکر میزبان برای تکثیر ویروسها ، مشاهده ، شمارش و تشخیص آنها را مشکل می‌سازد. برای تکثیر ویروسها به جای محیطهای شیمیایی ساده بایستی سلولهای زنده فراهم شود. تهیه گیاهان و جانوران زنده برای نگهداری ویروسها ، دشوار و پر هزینه بوده و به علاوه ویروسهای بیماریزایی که فقط در پریماتهای عالی و انسان رشد می‌کنند مشکلات بیشتری را نیز فراهم می‌نمایند و از طرف دیگر ، ویروسهای باکتریها (باکتریوفاژها) را میتوان با پرورش آنها بر روی کشت باکتریها به آسانی تهیه کرد.
و از این رو است که قسمت اعظم اطلاعات بدست آمده در مورد تکثیر ویروسها از مطالعه این دسته از ویروسها بدست آمده است. بسیاری از ویروسها قادرند در کشتهای سلولی یا در تخم مرغهای جنین‌دار در شرایط کاملا کنترل شده‌ای تکثیر یابند. آزمایشگاههای تشخیصی سعی دارند به منظور اثبات عامل بیماری ، ویروسها را از نمونه‌های کلینیکی بدست آورند. آزمایشگاههای تحقیقاتی برای بررسی و تحلیل دقیق تکثیر و چگونگی تظاهر ژنهای ویروس ، آنها را کشت می‌دهند.
رشد باکتریوفاژ ها در شرایط آزمایشگاه
ویروسهای باکتریایی را میتوان در سوسپانسیون باکتریها در محیط آبکی یا در کشت باکتریها در محیط سخت ، پرورش داد. بکار بردن محیط سخت ، پیدایش پلاک و مشاهده و شمارش ویروسها را با بکاربردن مواد و وسایل ساده میسر می‌سازد. در این روش نمونه‌ای از باکتریوفاژ را با باکتری میزبان و آگار ذوب شده مخلوط می‌کنند، سپس این مخلوط را در یک جعبه پتری ریخته و می‌گذارند تا به صورت یک لایه سفت شود. مخلوط ویروس- باکتری به صورت یک لایه سفت درمی‌آید.
هر ذره ویروسی در داخل یک باکتری تکثیر یافته و پس از پاره شدن دیواره باکتری ، صدها ویروس تازه از آن رها میشود و این ویروسها به باکتریهایی دیگر حمله می‌کنند و به ترتیب ، همه باکتریها در نواحی اطراف ویروس اولیه از بین می‌روند. با این فرایند ، در سطح آگار نواحی شفافی به نام پلاک به تعداد زیاد در زمینه پر از باکتریها به چشم می‌خورد. تراکم سوسپانسیون ویروسی را با شمارش پلاکها ، اندازه گیری می‌کنند.
رشد ویروسهای جانوری در شرایط آزمایشگاه
برخی از ویروسهای جانوری را میتوان منحصرا در بدن حیوانات زنده نظیر موش ، خرگوش و خوکچه هندی پرورش داد. اکثر تجربیات مربوط به مطالعه واکنشهای ایمنی نسبت به عفونتهای ویروسی نیز باید در بدن حیوانات آلوده شده انجام گیرد. بطور کلی تلقیح حیوانات برای تشخیص ویروسها در نمونه‌های بالینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به دنبال آلوده کردن حیوان با ویروسها ، آنها را باید از نظر پیدایش بیماری مورد بررسی قرار دارد یا حیوان را کشته و از بافتهای آلوده برای بررسی و ارزیابی قدرت بیماریزایی ویروس استفاده نمود.
رشد ویروس های جانوری در تخم مرغ جنین‌دار
در پوسته خارجی تخم مرغ جنین‌دار سوراخی تعبیه کرده و از آن راه سوسپانسیون ویروس را در مایعات تخم مرغ تزریق می‌کنند. در تخم مرغ چندین غشا وجود دارد که میتوان بر روی آنها ویروسها را پرورش داد. رشد ویروس را از روی مرگ جنین یا آسیب دیدن سلولهای جنینی میتوان مشاهده کرد. این روش امروزه برای پرورش ویروسها به منظور تهیه واکسن بکار برده میشود.
کشت سلولی
استفاده از تکنیکهای کشت سلولی موجب شده است که شناسایی و کشت ویروس های ایزوله شده جدید و خصوصیات ویروس های شناخته شده قبلی آسان شود. سه نوع کشت سلولی وجود دارد. کشتهای سلولی اولیه که میتوان با پراکنده نمودن سلولهایی از نمونه‌های بافتی که به تازگی تهیه شده‌اند با آنزیم تریپسین فراهم نمود. این سلولها بعد از چند بار کشت قادر به رشد نیستند، و کشتهای سلولی ثانویه و کشت سلولی مداوم که به تعداد نامحدود رشد می‌کنند. نوع کشت سلولی مورد استفاده در کشت ویروس به حساسیت سلولها نسبت به ویروس مورد نظر بستگی دارد.