خوشنویسی ایرانی
خوشنویسی ایرانی بخشی از خوشنویسی اسلامی است که در ایران و سرزمین‌های وابسته یا تحت نفوذ او همچون کشورهای آسیای میانه، افغانستان و شبه قاره هند به تدریج حول محور فرهنگ ایرانی شکل گرفت. و نه تنها از مفاخر هنر ایرانی بلکه از مفاخر هنر اسلامی و حتا هنر جهان به شمار می‌رود.
درحالی که عمدهٔ تبدیل نگارش معمولی کلمات به خوشنویسی هنرمندانه در جهان اسلام، به‌عهده ایرانیان بوده‌است، رفته رفته ایرانیان سبک و شیوه‌هایی مختص به خود را در خوشنویسی ابداع کردند. هرچند این شیوه‌ها و قلم‌های ابداعی در سایر کشورهای اسلامی هم طرفدارانی دارد اما بیشتر مربوط به ایران و کشورهای تحت نفوذ آن همچون کشورهای آسیای میانه، افغانستان، پاکستان و هند می‌باشد. در این منطقه نیز خوشنویسی همواره به عنوان والاترین شکل هنرهای بصری مورد توجه بوده و دارای لطافتی خاص است.
علی ابریشم کار تولد و وفات .....-1293
محل تولد : ایران – چهار محال بختیاری – شهر کرد
شهرت علمی و فرهنگی : خوشنویس
علی ابریشم کاراز خوشنویسان دوره ناصری و از نستعلیق‌نویسان زبردست مهم تاریخ هنر ایران است که شیوه خاصی در نستعلیق‌نویسی ایجاد کرد. این شیوه بر نستعلق‌نویسان پس از او و تازمان حاضر بسیار موثر بوده و شیوه رایج در نستعلیق‌نویسی دوران معاصر شد.
علی ابریشم کار فرزند حیدرعلی بود. او در جوانی به سبب زندگی ایلی به سوارکاری و تیراندازی تمایل داشت. از این رو مردی خوش‌بنیه و نیرومند بار آمد. بعدها به کار خوشنویسی رو آورد؛ بنابراین به تهران آمد و نزد مرحوم عبدالجواد شاگرد محمد مهدی تهرانی تعلیم خط گرفت. از آنجایی که از استادان خود پیشی گرفت از روی خطوط باقی مانده از میرعماد مشق کرد. حتا یکبار به اصفهان رفت تا از روی کتیبه معروف میرعماد در تکیه میرفندرسکی مشق کند.[۲
او افزون بر نستعلیق در شکسته نویسی نیز استاد بودعلی ابریشم کار چون در نستعلیق سرآمد شد و شهرت یافت ناصرالدین شاه قاجار او را احضار کرد و بسیار مورد توجه شاه قرار گرفت. حتا شاه اندکی شخصاً نزد وی مشق خط کرد. ناصرالدین شاه خواست که وی در وزارت انطباعات (وزارت چاپ) به کار گمارده شود اما از آنجایی که ابریشم کار مردی بلندهمت و آزادمنش بود نپذیرفت و به کتابتی مختصر و دستمزدی اندک می‌ساخت. فقط یکبار که ناصرالدین شاه به مشهد می‌رفت به شوق زیارت آستانه حضرت رضادر اردوی شاه ملازم شد. او در این سفر در ضمن سفر کار خوشنویسی روزنامه وقایع اتفاقیه را انجام می‌داد که به تدریج چاپ می‌شد. پس از بازگشت از خراسان با شیوع همگانی وبا در تهران، او هم مبتلا شد و در گذشت.
در دوره قاجار با ظهور پدیده چاپ و چاپ سنگی و همچنین گسستگی ارتباط خوشنویسان با سلسله اساتید قدیمی در خط ایرانی به ویژه نستعلیق‌نویسی تغییراتی حاصل شد. [۴]
از سویی جامعه‌ای که گام‌های نخست برای حرکت به‌سوی مدرن شدن را طی می‌کرد. خوشنویسی هم به سمت هنرهای کاربردی رفت و با این تحولات همراه شد. خوشنویسی ایرانی با از دست دادن مصرف اصلی آن یعنی کتابت و مواجهه با نیازهای جامعه مدرن در قرن اخیر روند تازه‌ای را دنبال کرد.[۵]
علی ابریشم کار با نگارش روزنامه‌هایی چون شرف و شرافت و کتاب‌هایی چون فیض‌الدموع و سفرنامه‌های ناصرالدین شاه قاجار به خراسان نمونه‌هایی برای تمرین مشق در وسعت زیاد برای مشتاقان به‌جای گذاشت. او به جهت خوشنویسی بر روی سنگ و با مرکب غلیظ که برای چاپ سنگی اجتناب‌ناپذیر بود شیوه‌ای ای پدید آورد که حروف آن چاق و کشیده‌ها کوتاه بودند.[۶]
علی ابریشم کار به خدمت علی اکبر کاوه نیز رسید و در کنار ایشان نیز بر تعالیم خود افزود.
انجمن خوشنویسان ایران
تاسیس انجمن خوشنویسان ایران را می‌توان نقطه عطفی در تاریخ خوشنویسی معاصر ایران دانست. تاسیس این انجمن به عنوان یک باشگاه، محفل هنری و آموزشگاه منسجم روح تازه‌ای در تن فرتوت خوشنویسی ایرانی دمید.
انجمن خوشنویسان ایران از سال ۱۳۲۹ با همت استادان سید حسین میرخانی و علی اکبر کاوه، ابراهیم بوذری و سید حسن میرخانی، با اهتمام زنده یاد دکتر مهدی بیانی محقق و استاد دانشگاه و تنی چند از عالی همتان فرهنگ خواه، با همکاری وزارت فرهنگ و هنر وقت تاسیس و راه اندازی شد و نام کلاسهای آزاد خوشنویسی زینت بخش آن شد. این نهاد اصیل و مردمی بنیاد نامه رسمی خود را با نام انجمن خوشنویسان ایران در تاریخ ۱۹ شهریور ماه ۱۳۴۶ اخذ و فعالیتهای درخشان و تاثیر گذار خود را پی گرفت.
انجمن خوشنویسان ایران به تدریج و در آغاز دهه سوم حیات خود پس از وقوع انقلاب اسلامی دوره رونق و گسترش را تجربه کرد و در مواجهه با رویکرد وسیع و پرشور اقشار مختلف جامعه به ویژه جوانان و نوجوانان به خوشنویسی که کماکان تاحدی ادامه دارد، رشد چشمگیری داشت.
انجمن خوشنویسان ایران پرسابقه ترین سازمان هنری مستقل کشور است و می‌توان گفت از نظر قدمت تشکیلاتی و فرایند تاثیر گذاری در جهان کم نظیر و در خاور میانه بی‌نظیر است. تصویب خط مشی‌ها و برنامه‌های کلی، بررسی و تصویب اساسنامه انجمن بر عهده مجمع نمایندگان، که در راس ارکان انجمن قرار دارد، می‌باشد. انجمن خوشنویسان ایران بیش از ۲۲۰ شعبه در سطح کشور و خارج از کشور نظیر شعبه توکیو و پاریس و... تاسیس نموده و تاکنون حدود پنج هزار نفر از انجمن خوشنویسان ایران با درجه ممتاز فارغ التحصیل گردیده‌اند. تعداد استادان و مدرسان انجمن از مرز هفتصد و پنجاه نفر گذشته و بیش از شصت هزار هنرجو، آمار ثبت نام سال تحصیلی و تابستانی را در دوره‌های مقدماتی، متوسط، خوش، عالی و ممتاز تشکیل می‌دهند.
تحریر و چاپ دهها رسم الخط و آداب الخط و کتب نفیس با شمارگانی بالغ بر صدها هزار از متون ادب، عرفان و اخلاق و برگزاری هزارها نمایشگاه از آثار خوشنویسی در داخل و خارج از کشور نمونه‌های دیگری از فعالیتهای مثبت و تاثیر گذار فرهنگی- هنری را شامل می‌گردد. انجمن خوشنویسان ایران و جامعه بزرگ خوشنویسی در عرصه تاریخ و فرهنگ ایران اسلامی نقش موثری داشته و بجز ثبت و ضبط آثار ماندگار و اغنای گنجینه مواریث هنری ناب در قالب کتابت، کتیبه، قطعه نویسی و مانند آن‌ها حضور دائمی و فرهنگ ساز داشته، نیز در متن یا در کنار هنرهای سنتی همچون نگارگری و تذهیب و قلمدان وقلمتراش‌سازی و هنرهای وابسته به چوب، پارچه، فرش، و غیره سهم به‌سزایی داشته‌است.
عمری از مشق دوتا بود قدم همچون چنگ
تا خط من بیچاره بدین قانون شد
طالب من همه شاهان جهانند ولی
در بخارا جگر از بهر معیشت خون شد
سوخت از غصه درونم چگنم چون سازم
که مرا نیست از این شهر ره بیرون شد
این بلا برسرم از حسن خط آمد امروز
وه که خط سلسلهٔ پای من مجنون شد
بیا تا برآ ریم دستی ز دل که نتوان برآوردفردا از گل