تعریف
آسپرژیلوس بیماری عفونی پرندگان است وعامل آن قارچ می باشدواز خصوصیات آن ناراحتی تنفسی ووجود پلاکهای کازئوز (پنیری )درریتین وکیسه های هوائی می باشد. به عنوان یک بیماری حاد پرندگان جوان وارد عمل شده وتعداد زیادی مبتلا شده ومی میرندونیز بعنوان یک بیماری مزمن تعداد کمی از پرندگان را مبتلا می کند. اسم مترادف آن پنومونی جوجه های سراز تخم درآورده می باشد.
عامل بیماری
قارچی است بنام ASPERGILLUS FUMIGATUS بیماری اولین بار در فرانسه در سال 1856 گزارش شده است قارچ درطبیعت منتشر می شود وگیاهان وحیوانات وانسان را مبتلا می نماید وطیور را نیز به همین گونه بیمار می کند.دردرجه حرارت اطاق ودرجه حرارت بالاتررشد می کندو کلنی های جوان آبی مایل به سبز هستند ودرکشتهای کهنه تیره می شوند .اسپورهای قارچ آسپرژیلوس بسیار مقاوم هستند وبه روشهای معمولی نمی توان آنها را ازبین برد وبنابراین بیماری به آسانی منتقل می شود.
عامل بیماری در محیط سابوروآگار (SABOURUUD AGAR) در درجه حرارت اطاق آزمایشگاه وحتی دردرجه حرارت بیشتر رشد می کند.
حساسیت
تمام پرندگان ،حیوانات وانسان وگیاهان حساس هستند پرندگان جوان خیلی حساس می باشند ونیمچه های تخمی وبلدرچین بیشتر ازجوجه ها حساس می باشند.
اپیدمیولوژی
بیماری در سراسر جهان وجود دارد واسپورهای قارچ تقریبا به صورت عالمگیر ظاهر می شوند. وثابت شده است که تمام مواد بستر(کود گیاهی ،پوسته بادام زمینی وپوشال بخاری پوست درخت ،کاه ) عامل بیماری را در خود نگهداشته اند آسپرژیلوس به صورت اسپورادیک بوجود آمده وبصورت یک مشکل برای مرغداری در می آیدوبندرت بشکل اپیدمی تظاهر می کند.
انتقال بیماری
انتقال بیماری از طریق استنشاق اسپورهای قارچ در هجری های آلود ، فارم های پرورش مرغ مادر وبستر ویا غذایی آلوده صورت می گیرد . بسیاری از پرندگان بوسیله محیط آلوده می شوند.این بیماری زیاد مسری نیست ،مطالعات اخیر نشان داده است هنگامیکه رطوبت محیط بالا رفته در محیط آلوده به قارچ آسپرژیلوس انتشار آلودگی کم شده است .بعدا SHAKEY از دانشگاه کلرادو گزارش داد که صاف کردن هوای هچری باعث کم شدن تلفات به میزان 6% درجوجه های گوشتی شده است .
نشانیهای بیماری
درفرم حاد تنفس با دهان باز، حالت خواب آلودگی واز دست دادن اشتها وبطور اتفاقی نشانیهای فلجی وتشنج دربلدرچین ها مشاهده شده است (که هر این نشانیها دراثر سم قارچ یا عفونت قارچی مغز ایجاد شده است ). درفرم مزمن از دست دادن اشتها، عدم رشد،تنفس با دهان باز ، لاغری ،سیانوز (آبی وتیره رنگ شدن پوست )وبالاخره مرگ از نشانیهای بیماری است . اختلالات سلسله اعصاب مرکزی (پیچیدن گردن وغیره ) دربعضی از پرندگان دریک گله آلوده مشاهده می گردد.
دوره بیماری
دوره بیماری تا حد زیادی به سن وقدرت پرنده مربوط می شود . درفرم حاد (2 تا 4 هفته ).آنها ئیکه شدیدا آلوده شده اند می میرند.مرگ ومیر دربلدرچین ها بطور متوسط 5تا 20 درصد است و ممکن است تا 50% نیز برسد.درشکل مزمن دوره بیماری چند هفته تا چند ماه وتلفات معمولا کمتر از 5 درصد است
جراحات بیماری
جراحات دانه دارسفت وسخت دردستگاه تنفس بخصوص ریتین وکیسه های هوائی ظاهر می شود.این جراحات را پلاک می خوانند زیرا دریک طرف تحدب ودرظرف دیگر تقعر دارند.پلاکهای مذکور از اکسودای پنیری زرد رنگ شکل می گیرند که دریک طرف کلنی قارچ جمع شده (مرکز عفونت ) درریتین مجاری هوا وکیسه های هوائی ظاهر می شوند. جراحات قارچی مغز (آنسفالیت ) درپرندگانی که اختلالات سیستم اعصاب مرکزی را نشان می دهندمشاهده می شود.
تشخیص بیماری
تشیخص تجربی درموقع اتوپسی مبتنی برتاریخچه بیماری است و جراحات تیپیک در پرندگان آلوده ومشاهده قارچ درآزمایش میکروسکپی وبطور مستقیم بیماری را مشخص می کند.تأیید آزمایش مستلزم جدا کردن قارچ از جراحات پنیری شکل است وکشت قارچ 3تا 7 روز طول می کشد واین بستگی تامی به رشد قارچ در محیط آزمایشگاه داردو
درمان
درمانی برای موارد انفرادی پرندگان آلوده نیست .از طریق بالا بردن میزان رطوبت محیط می توانیم انتشار بیماری را کنترل ویا حداقل محدود نمائیم . از بین بردن منبع آلودگی ودرمان گله با استفاده از داروهای ضد قارچ (مایکوستاتین وکنترل کننده قارچ سدیم یا کلسیم پروپیونات یا ویوله دوژانسیان ) درغذا یا سولفات مس (1در 2000) یا ROCON درآب برای مدت 3تا 5 روز توصیه می شودوبستر را با استفاده از میکروب کش روغنی بمنظور کنترل گردو غبار هوای محیط واسپور قارچ موجود درآن اسپری می نمایند. در مواردی که بیماری بطور شدید منتشر گردیده است قبل از تجویز دارو در گله بستر بایستی تعویض گردد. سولفات مس برای فلزات فاسد کننده آنها محسوب می شود بنابراین دارو بایستی در ظروف لعابی وشیشه ای یا سفالی ویا پلاستیکی توزیع شود.
پیشگیری
زدودن منبع عفونت (بستر، ساختمان ، دستگاه جوجه کشی یا غذا ) وتمیز کردن کامل آن ضد عفونی وگاز دادن مرغداری بایستی مورد نظر قرار گیرد. قبل از هربارخوراک دادن خوریها را تمیز کرده واز مصرف غذاهای کپک زده بایستی پرهیز کرد. پوشال باران خورده وکهنه ویا تراشه های چوب را که از مدتها پیش نگهداری شده اند نبایدمصرف نمود. بستر کپک زده یا بستری که مقداری از پوسته درختان درآن است بایستی از مصرف خارج گردد.
کریپتوسپوریدیوم
این انگل به دلیل بیمار یزا بودن برای انسان وحیوان توجه قابل ملاحظه ای را به خود معطوف داشته است . عفونت های روده ای ناشی از این انگل از اولین روز های زندگی می تواند پرندها را گرفتار کند ، اما فقط گزارش های اندکی در مورد همراهی آن با شکل بالینی وجود دارد .در مقابل ، گزارش های زیادی عمدتا از آمریکا ،درباره عفونت های قسمت های فوقانی دستگاه تنفس وجود دارد که همراه با بروز علائم ومرگ ومیردر گونه های مختلف پرندگان از جمله ماکیان ،بوقلمون ،بلدرچین وطاووس است .علائم بالینی بیماری شامل سرفه ، تنگی نفس وترشحات از چشم وبینی می شود. در انگلستان تورم ملتحمه به دلیل آلودگی با انگل کریپتوسپوریدیوم در قرقاول گزارش شده است .این گونه موارد بالینی درسنین بین 11-2 هفتگی مشاهده شده است ..تشخیص عفونت دستگاه تنفس براساس شناسایی انگل (با قطر u6-2)واقع در سطوح بافت پوششی مخاطات مربوطه در برش های بافتی استوار است . هیچ داروی اختصاصی مؤثر علیه این انگل موجود نیست .
وبای طیور (پاستورلوز پرندگان )
وبای طیور بیماری واگیرداری است که پرندگان وحشی واهلی را گرفتار می کند وبه طور کلی به صورت سپتی سمی ویا پنومونی وبا درصد واگیری وتلفات بالا بروز می نماید .سویه های پاستورلا مولتوسیدا ممکن است از نظر حدت وبیماریزایی متفاوت باشند.عوامل مختلف ،بخصوص استرس ها وشیوع ناقلین بیماری از جمله موش وموش صحرایی می توانند درتشدید بیماری مؤثر باشند.باکتری درمحیط خارج از بدن دوام چندانی ندارد ونسبت به ضد عفونی کنند ه ها واقدامات عمومی بهداشتی حساس می باشند .دربین پرندگان اهلی (به استثنای پرندگان آبزی )بوقلمون حساسترین آنهاست .