نوجوانی یک دوره بحرانی است که در آن بلوغ اتفاق می افتد . از نظر لغوی بلوغ در فرهنگ فارسی به معنی « رسیدن » ، « رسیدن به سن رشد » ، « مرد شدن » ، « زن شدن » ، « رسیدگی و پختگی و به حد کمال رسیدن » آمده است .
سازمان جهانی بهداشت ، نوجوانی را به سنین ۱۰ تا ۱۹ اطلاق می کند . این دوره منشأ تغییرات زیادی در وجود شخص است و موجب می شود که شخص به گونه ای متفاوت ، رفتار و احساس کند . نگاه نوجوان نسبت به جهان تغییر می کند و گاه دچار تشویش و نگرانی می شود . تصمیم گیری برایش مشکل می شود که این عوامل موجب بروز مشکلاتی در برخورد وی با خانواده و جامعه می شود .
بلوغ دوره بحرانی انتقال از مرحله کودکی به بزرگسالی و زمان اکتساب قدرت باروری است . دوره ای که تغییرات تکاملی در مغز و غدد بدن باعث تغییرات جسمانی ، روانی ، روحی و رفتاری می شود .
* بلوغ زمانی است که بدن نوجوان شروع به رشد و تغییر می‌کند و توانایی تولید مثل پیدا می‌کند.
* تغییرات بدن در دوره بلوغ، سریع‌تر از هر دوره‌ای به جز نوزادی است.
* داشتن اطلاعات و آگاهی از روند بلوغ قبل از شروع آن، به والدین و خود نوجوان کمک می‌کند، که این دوره را به‌تر بفهمند و مسیر آن را راحت‌تر طی کنند.
*همه انسان‌ها متحمل تغییرات دوران بلوغ می‌شوند.
* هیچ دو نفری شبیه هم نیستند، اما یک چیز در همه مشترک است و آن این است که همه افراد باید مرحله بلوغ را طی کنند. بلوغ دختران معمولا در سنین 9 تا 13 سالگی اتفاق می افتد، اما دخترانی هم هستند که زودتر و یا دیرتر بالغ می شوند. هورمون هایی مانند استروژن، فرآیند بلوغ را انجام می دهند. عامل وراثت ،عوامل محیطی از قبیل محل جغرافیایی و تماس با نور ، وضعیت سلامت و وزن و تغذیه و شرایط روانی در شروع سن بلوغ دخالت دارند . کودکانی که در مناطق گرم و کم ارتفاع و یا نقاط شهری زندگی می کنند و یا چاق هستند زودتر بالغ می شوند .
بلوغ دختران
برخی از تغییرات بدن را که طی دوران بلوغ در دخترها رخ می دهد، برایتان بیان می کنیم.
1- موهای جدید
دخترخانمی ممکن است متوجه شود که در مناطقی از بدن که هیچ وقت مویی وجود نداشت، حالا مقداری مو رویش کرده است، مناطقی مثل زیر بغل، پاها و ... . در ابتدا این موها روشن و نازک هستند، اما با گذشت زمان تیره و ضخیم می شوند.
2- رشد قدی
جهش رشد معمولاً در دختران حداقل ۲ سال زودتر از پسران اتفاق می افتد و بسیار چشمگیر است . به طوری که در مدت یک سال میزان رشد ۲ برابر می شود و قد حدود ۱۱-۶ سانتی متر بیشتر می شود . جهش چشمگیر رشد و حداکثر افزایش آن ، معمولاً دو سال بعد از جوانه زدن پستانها و یک سال قبل از شروع عادت ماهانه اتفاق می افتد . در طی دوران بلوغ، رشد قدی ادامه می یابد.
در برخی، رشد به سرعت اتفاق می افتد که به نام "جهش ناگهانی رشد" خوانده می شود. این جهش رشد، بین سنین 9 تا 11 ساله دیده شده است. سرعت رشد در دختران به میزان هورمون رشد و هورمون ج ن س ی ( استروژن ) مربوط می شود . هورمون رشد باعث افزایش رشد بخصوص در استخوانها و غضروف می شود . ولی هورمون ج ن س ی ( استروژن ) سبب بسته شدن مرکز رشد استخوانی و کاهش و کند شدن رشد استخوان می شود . به همین دلیل است که بعد از شروع قاعدگی ، سرعت رشد قد کندتر می شود و معمولاً بیش از ۶ سانتی متر افزایش نمی یابد . افرادی که دارای این فوران رشد هستند، هر سال حدود 10 سانتی متر افزایش قد خواهند داشت. اما مثل بقیه موارد بلوغ، رشد ممکن است سریع و یا کند باشد.
3- رشد سینه
در دوران بلوغ سینه ها بزرگ می شوند. اگر یکی از سینه ها کوچکتر از دیگری باشد، جای نگرانی ندارد، زیرا بعد از مدتی هر دو سینه به یک اندازه خواهد شد.
4- مراقبت از پوست
اگر پوستتان، جوش زد، نگران نباشید. حدود 85 تا 90 درصد افراد در سن بلوغ، جوش می زنند. در واقع، زدن جوش جزء اولین علائم دوران بلوغ می باشد. این جوش ها ممکن است روی صورت، بالای سینه و یا پشت دیده شوند.
در طی دوران بلوغ، فعالیت غده های چربی زیاد می شود و موجب بروز جوش می شود. استرس، عادت ماهانه و مواد آرایشی چرب نیز باعث بوجود آمدن جوش می شوند معمولا جوش های دوران بلوغ، با اتمام این دوران، از بین خواهند رفت.
5- افزایش تعریق
اگر خیلی عرق می کنید، این را بدانید که شما اولین نفری نیستید که از این موضوع رنج می برید. ناگهان در طی دوران بلوغ، 2 تا 4 میلیون غده عرق در بدن فعال می شوند. هنگامی که عصبانی می شوید و یا در محیط گرمی قرار می گیرید، بیشتر عرق می کنید. تعریق بیشتر در زیر بغل صورت می گیرد. اگر می خواهید از بوی بد عرق خلاص شوید، به طور مرتب حمام کنید و از مواد ضدتعریق مثل مام استفاده کنید.
6- ترشحات
در طی دوران بلوغ، ترشحات واژن دیده می شود. این ترشحات به رنگ زرد یا سفید است. اگر خارش، بوی بد و یا ناراحتی در واژن داشتید، با مادر خود صحبت کنید، زیرا این می تواند نشانه ای از عفونت باشد.
7- تغییر شکل بدن
دختران در مقایسه با پسران، دارای چربی بدن بیشتری هستند. در طی دوران بلوغ، ممکن است متوجه شوید که بدنتان دارای چربی های بیشتری نسبت به قبل است. در ابتدا، ممکن است متوجه چربی شکم شوید. اما بعد از مدتی، کمر کوچکتر و باسن و ران ها بزرگتر خواهند شد. migna.ir
8- عادت ماهیانه
خون ریزی ماهانه، در سنین 9 تا 16 سالگی رخ می دهد. در این دوران، باید بهداشت را کاملا رعایت کنید و همیشه نوار بهداشتی همراه خود داشته باشید. رعایت نکاتی برای تسکین و یا بهبود ناراحتی های جسمی و روحی پیش از قاعدگی مصرف کم‌تر مواد غذایی که حاوی قند یا شکر به مقدار زیاد هستند و به جای آن استفاده بیشتر از نان، سیب‌زمینی، خرما و حبوبات .
مصرف کم‌تر چربی‌های حیوانی و گوشت قرمز و جایگزینی آن با روغن های گیاهی و گوشت سفید (مرغ و ماهی)
مصرف کم‌تر نوشابه های کافئین‌دار نظیر قهوه و چای
کاهش مصرف نمک تا حد ممکن
9- مراقبت از دندان ها
در دوران بلوغ، هورمون های اضافی در بدن موجب بروز مشکلاتی در دهان می شوند. لثه ها ممکن است حساس‌تر و متورم شوند. لذا باید همیشه مسواک بزنید و بعد از غذا، با نخ دندان لای دندان هایتان را تمیز کنید. رعایت بهداشت دهان و دندان باعث جلوگیری از ایجاد بوی بد دهان، بیماری های لثه ای و دیگر مشکلات می شود.