کودکان تیزهوش چه کسانی هستند
تیز هوشی به صورت هوش عمومی بالا، استعداد بالا در حوزه تحصیلی خاص و تعامل میان توانایی های بالا و خلاقیت بالا تعریف شده است. برخی دیگر، تیزهوشی را نهایت استعداد می دانند. شاید مشکل در تعریف تیزهوشی، عدم توافق بر سر این اثر که اساساً هوش چیست؟"ثراندایک" هوش را قدرت ابراز عکس العمل های خوب از نقطه نظر حقیقت تعریف می کند. از نظر "پیاژه" هوش یک فرآیند فعال است که متضمن سازگاری پیوسته فرد با محیط از طریق تعامل بین جذب و انطباق است که نتیجه آن در ساخت شناختی فرد منعکس می شود و ویژگی اصلی این ساخت ذهنی با افزایش سن تغییر می کند. "اسپیرمن" هوش را متشکل از دو بخش می داند؛ بخش اول معرف توانایی کلی است که زیر بنای تمام رفتارهای هوشمندانه به حساب می آید. بخش دوم هم شامل یک توانایی اختصاصی است.کسلر هم معتقد است هوش یک توانایی کلی است که فرد را قادر می سازد به طور منطقی بیندیشد، فعالیت هدفمند داشته باشد و با محیط خود به طور مؤثر به کنش متقابل بپردازد. با توجه به نقطه نظرهای متفاوتی که راجع به هوش بیان شده، تعاریف گوناگونی هم از کودکان تیزهوش وجود دارد. "استرنبرگ وواگنر" معتقدند کودکان تیزهوش کسانی هستند که اطلاعات را به سرعت پردازش کرده و از مهارت های بینشی استفاده می کنند. جوزف ترولی اظهار می دارد که رفتار حاکی از تیزهوشی بازتاب تعامل بین سه نوع صفات شخصی است، توانایی های بالاتر از متوسط عمومی و اختصاصی، میزان بالای پای بندی به وظایف و میزان بالای خلاقیت. به گفته ترولی کودکان تیزهوش و با استعدادکسانی هستند که دارای این مجموعه صفات اند یا می توانند این صفات را پرورش دهند و آنها را در عرصه های عملکرد انسانی به کار گیرند. تعریف دیگری که در مورد کودکان تیزهوش ارائه شده از مارلند است که توسط اداره آموزشی ایالات متحده پذیرفته شده اس----ت؛ به نظر مارلند کودکان تیزهوش و با استعداد کسانی هستند که طبق تشخیص افراد صاحب صلاحیت و اهل فن به دلیل استعدادهای برجسته خود قادر به عملکردهای عالی هستند. این کودکان به خدمات و برنامه آموزشی متفاوتی نیاز دارند یا به خدمات آموزشی ای فراتر از آنچه که در مدارس عادی عرضه می شود نیازمندند تا بتوانند به مسئولیت و نقش خود نسبت به خود و جامعه واقف شوند. کودکان برخوردار از عملکرد بالاشامل کسانی هستند که در هر یک از زمینه های زیر دارای موفقیتی مشهود یا توانایی بالقوه ای باشند:
1-توانایی ذهنی عمومی2-استعداد تحصیلی خاص 3-تفکر سازنده یا خلاق4-توانایی رهبری 5-هنرهای نمایشی و دیداری 6-توانایی روانی- حرکتی
برخی از خصایص کلی کودکان تیزهوش
1-نسبت به یادگیری حریص اند، با سرعت و کارآیی می آموزند و مفاهیم پیچیده و جزئیات را به سرعت جذب می کنند.
2-از اعتماد به نفس بالایی برخوردارند و به قدرت و توانایی های خود اعتماد دارند.
3-خوانندگان همیشگی کتاب هستند و از خواندن لذت می برند و غالباً کتب و اطلاعاتی نظیر دایره المعارف ها، فرهنگ ها، اطلس ها و زندگی نامه ها را بر می گزینند.
4-گنجینه ای غنی از لغات دارند و کلمات و اصطلاحات خاصی را که می دانند و به کار می برند فراتر از سن شان است.
5-از تمرکز حواس بالایی برخوردارند و به آسانی رشته افکارشان از هم گسسته نمی شود.
6-دارای روحیه تعاون و همکاری بوده و از مسئولیت پذیری بالایی برخوردارند.
7-دارای انضباط فردی هستند و نسبت به ارزش های اخلاقی و معنوی پایبندند و قدرت خطر پذیری بالایی دارند. 8-قدرت استدلال و توانایی بالایی برای رویارویی با افکار گوناگون دارند و دستورات آمرانه را بدون بازنگری منتقدانه نمی پذیرند.
9-روابط بین امور ظاهراً نامربوط را درک می کنند و آموخته های خود را با در نظر گرفتن وجوه شباهت و تفاوت آنها به شرایط جدید تعمیم می دهند.
10-کنجکاو و جستجوگرند. پرسش های کاوشگرانه بسیاری را مطرح می کنند و علاقه مند به فهمیدن ماهیت انسان و جهان آفرینش هستند.
11-از حافظه خارق العاده ای برخوردارند و با سرعت و بدون تمرین زیاد امور را به خاطر می سپارند و جزئیات را به خاطر می آورند.
12-دامنه علایق وسیعی دارند که اغلب ماهیت فکری دارد. علایق و سرگرمی های آنان فراتر از سن شان است.
13- دارای استعداد زیباشناسی هستند و نسبت به زیبایی ها عکس العمل نشان می دهند.
14- خلاقیت و قوه تصور بالایی دارند و از این طریق، راه حلهای زیادی برای مسائل پیدا نموده، ارتباط بین امور را درک کرده، حوادث و تجربیات را به روش های غیرمعمول تفسیر می کنند.
15- سخت کوش هستند و در رسیدن به اهدافشان تلاش و پافشاری می کنند.
16- در هنرهایی چون درام، موسیقی ونقاشی توانایی خلاقیت و ابتکار دارند. باید توجه داشت که هیچ کودکی در تمام این عوامل، برتر نیست و اینها، خصوصیات نمونه ای است که می توان برای شناخت کودکان تیزهوش به کار برد.
نیازهای خاص کودکان تیزهوش
1-کودکان تیزهوش به آموزش هایی نیازمندند که با سطح ذهنی و استعداد آنان منطبق باشد. کودکان تیزهوش در جذب مفاهیم، بسیار سریع هستند و مفاهیم پیچیده را با کمترین توضیحی درک کرده و می توانند نتایج و پیامدها را پیش بینی کنند. تاکید مدارس بر انجام تکالیف مکرر و تفصیل بیش از حد موضوعات باعث خستگی و بی علا قگی آنان به امر یادگیری می شود.
2 -کودکان تیزهوش نیازمندند که با کودکانی که از لحاظ سنی و توانایی با آنها مشابه اند، دوست شوند. بزرگترین مساله برای کودکان تیزهوش بخصوص در سال های اولیه دبستان ممکن است این باشد که آنها نسبت به سن شان بیش از حد می دانند و همین امر سبب می شود که توسط همسالان خود تحت فشار قرار بگیرند که هوش و کنجکاوی خود را بروز ندهند.
اگر چنین عملی را برنگزینند هدف استهزای همکلاسی های خود واقع شده و خویش را مطرود گروه های اجتماعی کلاس شان می یابند و اندک اندک منزوی و گوشه گیر می شوند.از سوی دیگر، در مورد کودکان تیزهوشی هم که جهش کلاسی دارند باید توجه داشت که آنان با موقعیت های متفاوتی مواجه می شوند، همکلاسی های این کودکان از آنها بزرگترند و به تناسب سن شان در مرحله متفاوتی از رشد اجتماعی و عاطفی می باشند.
از این رو برقراری و ادامه روابط دوستانه و سازگاری با آنها برای کودکان تیزهوش اغلب دشوار و در برخی موارد غیرممکن است.
بنابراین اگر چه جهش، راهی است که نیازهای ذهنی این کودکان را برآورده می کند، اما آثار این جهش تحصیلی را باید در زندگی عاطفی و اجتماعی آنان نیز در نظر گرفت.3- کودکان تیزهوش به معلمانی باتجربه و متخصص نیازمندند تا که راههای پرشتاب رشد ذهنی، عاطفی و اجتماعی آنان را بفهمند و بتوانند به نیازهای هیجانی و غیرمعمول آنها پاسخ مناسبی دهند. معلمان اغلب احساسات خصمانه ای نسبت به دانش آموزان تیزهوش دارند. بنابراین باید تغییراتی در روابط متقابل دانش آموزان تیزهوش و معلمان به وجود آورد و به طور جداگانه ای این معلمان را آماده کرده و آموزش های لازم را به آنان داد.
این آماده سازی سبب می شود معلمان نسبت به نیازهای خاص کودکان تیزهوش و فراهم آوردن امکانات لازم برای یادگیری آنها دلسوز بوده و تیزهوشان را به نحو گسترده ای در به کارگیری توانایی های شان ترغیب و تشویق کنند. مورد دیگری که باید به آن توجه کرد این است که افراد ورزیده و متخصص را در زمینه های کاری گوناگون را داخل و خارج از برنامه تحصیلی سنتی در تماس با دانش آموزان تیزهوش قرار دهیم و از این راه در پرورش استعدادهای گوناگون این کودکان بکوشیم.4- کودکان تیزهوش نیازمند والدینی پاسخگو و شکیبا هستند که برای طرح سؤالات و اندیشه های غیرمعمول و بدیع آنها ارزش قائل شوند. والدین باید تیزهوشی فرزنداشان را برای خود مسلم سازند و در برابر سؤالات غیرمعمول و افکار جدید آنان واکنش های مناسب ارائه دهند و به فرزندانشان کمک کنند تا که توانایی های خود را به عنوان صفاتی مطلوب بپذیرند.
کودکان بیش فعال و کودکان تیزهوش
با آغاز فصل مدرسه، معلمین و اولیا در رفتار کودکانی که تازه به مدرسه رفته و سالهای اول دبستان را میگذرانند، متوجه مسائلی میشوند که گاهی آنها را به حواس پرتی، شیطنت، عدم علاقه به درس و بازیگوشی نسبت میدهند.
درحالی که چنین رفتارهایی ممکن است به سادگی از “تیزهوشی” این کودک سرچشمه گرفته باشد. مطلب زیر را برای جلوگیری از چنین قضاوتهای سریع درباره تواناییها و رفتارهای چنین کودکانی تهیه کرده ایم و امیدواریم مفید واقع شود.
کم توجهی ناشی از بیش فعالی و تیزهوشی
نوشته جیمز تی. وب (James T Webb) و دایان لاتیمر (Diane Latimer)
معامین هوارد (Howard) میگوید که او اصلا در حد توانایی خود کار نمیکند. او تکالیفش را تمام نمیکند یا اینکه بدون نوشتن مراحل کار، تنها به نوشتن پاسخ اکتفا میکند، دستخط و دیکته اش بد است، در جای خود بی قرار است، با دیگران صحبت میکند و معمولا کلاس را با کارهایش مختل میکند.
او مدتی علاقه داشت که با فریاد و بدون نوبت پاسخ سوال معلم را بدهد(که غالبا هم صحیحی بود) اما مدتی است که در عالم رویا به سر برده یا حواسش پرت است. آیا هوارد دچار کم توجهی ناشی از بیش فعالی(ADHD) شده یا تیز هوش یا شاید هر دو اینهاست؟
بارها پیش آمده که کودکان با هوش به خاطر نشان دادن رفتارهای خاصی چون بیقراری، بی توجهی، میزان بالای فعالیت و رویابافی، که معمولا به عنوان نشانه های ADHD مطرح شده اند، سر از مطب روان پزشک یا پزشک اطفال درمی آورند.
بنابر گزارش رسمی مرکز تشخیص و آمارگیری بیماریهای روانی، ۱۴ ویژگی که در کودکان مبتلا به ADHD دیده میشوند به ترتیب زیر فهرست شده اند. کودک در صورت دارا بودن ۸ مورد از این ویژگیها که باید در سنین قبل از ۷ سالگی بروز کرده و حداقل تا ۶ ماه دوام یافته باشند، میتواند دارای ADHD تشخیص داده شود
۱. هنگام نشستن معمولا دستها یا پاهایش بی قرارند یا مدام در جا خود حرکت میکند (این حالت در نوجوانان ممکن است به احساس بیقراری ذهنی محدود شود)
۲. هنگامی که از او خواسته شده بنشیند یا باید در جایی نشسته بماند، انجام این کار برایش بسیار مشکل است.
۳. به سادگی و با کمترین عامل خارجی دچار حواس پرتی میشود.
۴. در بازیها یا موارد مشابه حضور در گروه، منتظر نوبت شدن برایش مشکل است
۵. معمولا قبل از به پایان رسیدن یک پرسش،فورا و بدون فکر پاسخ را بیان میکند.