زنجان شهر مقاومت و شهر انسانهای فرهیخته و باهوش ومهمان نواز است. شهری با چشم انداز زیبا و موقعیت اقلیمی ویژه و بالاخره شهر دیدنیها و هنرمندان .وسعت شهرستان زنجان 6763 کیلومتر مربع و جمعیت آن 448398 نفر میباشد .شهرستان زنجان تا قبل از انقلاب اسلامی تنها در بخش کشاورزی فعال بود و پس از آن احداث کارخانجات صنعتی و دانشگاهها بافت و هویت اجتماعی و اشتغال را به کشاورزی - صنعتی تغییر داده و به لحاظ ساختار اجتماعی عبور از وضعیت سنتی به مدرنیسم را تسهیل نموده است .
مشخصات جغرافیایی استان زنجان :
استان زنجان در شمالغرب فلات مرکزی ایران قرار داشته و قدمت آن متعلق به اواخر هزاره دوم قبل از میلاد است .استان بر اساس آخرین تقسیمات کشوری در سال 1376 و به دنبال انفکاک شهرستان قزوین و تاکستان دارای 7 شهرستان به نامهای زنجان -ابهر-خرمدره-خدابنده-ایجرود-طارم و ماهنشان میباشد.وسعت استان برابر 22164 کیلومتر مربع است که 34/1 درصد کل کشور را شامل میشود .جمعیت آنرا بر اساس آخرین آمار 992311 نفر و معادل 5/1 درصد کل کشور میباشد .استان زنجان همجوار با هفت استان میباشد که عبارتند از آذربایجان شرقی ،آذربایجان غربی ،همدان،کردستان،گیلان،قزوین و اردبیل.
مسجد سید:
مجموعه مسجد و مدرسه سید توسط " عبداله میرزادارا" پسر یازدهم فتحعلی شاه قاجار در هنگام حکمرانی درزنجان و به سال 1242 هجری قمری احداث گردیده است .این مجموعه تاریخی یکی از بناهای ارزشمندی است که براساس طرح مساجد چهار ایوانی ساخته شده است .
مجموعه بازار زنجان :
احداث این مجموعه دردوران آقا محمدخان قاجار و درسال 1213 هجری قمری درزمان فتحعلی شاه خاتمه یافته و مساجد و سراها و گرمابه ها در سال 1324 به آن اضافه شده است .مجموعه بازار قدیمی بصورت یک خط مستقیم با عنوان بازار بالا و پایین به دوقسمت شرقی و غربی تقسیم شده است .
ملیله کاری:
ازکارهای دستی بومی زنجان ساخت وسایل نقره ای و بندرت طلایی بصورت ملیله کاری است که دراوایل فقط درزنجان معمول بوده که درزمان رضاخان تعدادی از هنرمندان زنجانی به تهران و اصفهان کوچ کردند واین هنر ظریف را در آن شهرها رواج دادند.
چارق دوزی:
چارق دوزی یکی دیگراز هنرهای دستی است که دستهای ظزیف هنرمندان زنجانی درتولید آن مهارت ویژه ای دارند.این چارقها مشخصا" زنانه بوده و استفاده از آن جنبه تشریفاتی و تفننی دارد.
چاقو سازی:
ازدیرباز در سراسر ایران هرگاه سخن از زنجان به میان می آید نقش چاقوای آن در اذهان پدیدار میگردد.
صنایع دستی استان زنجان
استان زنجان یکی از استان هاى فعال کشور در زمینه صنایع دستى است. یافته های باستان شناسی به دست آمده از این استان بر قدمت انواع صنایع دستی در این منطقه گواهی می دهد. انواع صنایع دستى از قبیل چاقوسازی، گلیم بافى، جاجیم بافی، چارق دوزی، سفال گری، ملیله کارى، فرش بافى، فلزکارى، مسگرى و نقره سازى در شهرستان هاى این استان متداول است. بافت انواع قالى و قالیچه در مناطق مختلف استان رواج دارد ولى بیش ترین میزان تولید در منطقه زنجان، ابهر و قیدار دیده مى شود.
چموش‌دوزی:
یکی از صنایع دستی تالشان؛ چموش‌دوزی یا چاروق‌دوزی است. چموش یا چاروق پاپوشی است بسیار قدیمی که شاید عمر آن به چندین هزار سال برسد. این پای افزار در انواع و اقسام مختلف از چرم تهیه میشود و عموماً بدون پاشنه است. در گذشته بیش‌تر روستاییان، دام داران و کشاورزان گیلانی از چموش استفاده می‌کردند. اما با رواج کفش‌های ماشینی و انواع پای‌افزارهای لاستیکی، پلاستیکی و پارچه‌ای، استفاده ازچموش متروک شده و صنعت چموش‌دوزی در حال زوال است. معروف‌ترین چموش دوزان تالش در ماسوله بوده و امروزه چموش‌هایی که توسط آن‌ها تهیه میشود، بیش‌تر جنبه تزیینی داشته و کم تر به عنوان پای افزار مورد استفاده قرار می‌گیرد. چموش دوزان ابتدا چرم را که ماده‌ی اصلی کارشان است از نقاط مختلف تهیه می‌کنند و در اندازه‌های مختلف بُرش می‌دهند و با استفاده از نخ قیطان یا به قول خودشان نخ فرنگی که از موم گذرانده شده است با سوزن و درفش می‌دوزند و در قالب‌های چوبی قرار می‌دهند با چرم‌کوب قسمت‌های مختلف آن را می‌کوبند و با گازُنْ روی آن را می‌دوزند.
به هر تقدیر هم اکنون چارق های زیبا از شهرت خاص و عام برخوردارند. این چارق ها مشخصاً زنانه بوده و استفاده از آن جنبه تشریفاتی و تفننی دارد. چارق ها از دو قسمت کف و رو تشکیل شده است، کف آن از چرم ظریف و رویه آن از نخهای نازک رنگی و گاهی از ابریشم و در طرحها و گونه های مختلف ساخته و بافته می شود، چنان که مصنوعات آن باب طبع ایرانی و خارجی است و مناسب ترین سوغات شهر محسوب می شود.
بازار زنجان
بازار سنتی و مسقف زنجان، با بیش از 2 کیلومتر طول، یکی از طولانی‌ترین بازارهای مسقف کشور است که در مرکز زنجان قرار دارد.
احداث این مجموعه در زمان سلطنت قاجاریه انجام شده و در سال 1205 (ه . ق) زمان سلطنت آغامحمدخان قاجار آغاز شده است که پس از هشت سال در زمان فتحعلی شاه قاجار، بدنه اصلی این مجموعه به پایان رسیده است.
مساجد، سراها و گرمابه‌های بازار زنجان در 1324 (ه . ق) به آن اضافه شده است.
بازار زنجان به صورت یک خط مستقیم، از دو قسمت اصلی شرقی و غربی تشکیل شده که به بازار بالا و بازار پایین معروف است.
بازار زنجان برخلاف بازارهایی که در جنوب کشور ساخته میشود، ارتفاع چندانی ندارد و علت کم بودن ارتفاع بازار زنجان، جلوگیری از خروج گرما است.
بازار زنجان دارای راسته‌های مختلفی است؛ مثل راسته مسگرها، جگرپزان ،کلاه دوزان، زرگرها، قماش فروشان و غیره که در گذر زمان با تغییراتی نیز روبرو شده است.
بازاریان زنجانی در کنار فعالیت‌های اقتصادی و تجاری به فعالیت‌های اجتماعی و مذهبی روزمره خود نیز می‌پرداختند که به همین دلیل در کنار مجموعه بازار زنجان، 5 مسجد به نامهای چهل ستون، آقاسید، فتح الله ،حجت الاسلام و از همه مهم‌تر مسجد جامع زنجان نیز با حوزه علمیه آن در کنار بازار زنجان و در قسمت اصلی آن واقع شده و توسط شبکه‌هایی به هم ارتباط داده شده است.
وجود گرمابه‌های متعدد در بازار زنجان جالب توجه است و بازاریان زنجانی معتقدند که این گرمابه‌ها برای این ساخته شده‌اند که هر کاسب قبل از ورود به بازار حمام کرده و پاک و تمیز وارد بازار شود تا خداوند به وی روزی حلال داده شود.
در کنار بازار زنجان، کاروانسراهای متعددی هست تا کسانی که از راه‌های دور به زنجان آمده و در کاروانسراها مستقر می‌شدند به‌سادگی به بازار دسترسی داشته باشند.
هر گردشگری که امروز وارد شهر میشود، بلافاصله نشانی بازار را می‌گیرد و یا حتما برای تهیه سوغات خود به آن مراجعه کرده و از این بنای زیبا دیدن می‌کند
صنایع استان
از صنایع مهم استان به چند نمونه اشاره میگردد:
2. شرکت پارس سوئیچ1. شرکت ایران ترانسفو4. شرکت کالسیمین3. شرکت ملی سرب وروی ایران6. چینی سازی ماهنشان و هیس5. شرکت مینو8. پسش سازان لوازم خانگی ایران7. فرش سهند10. سامان شیمی9. لائی ساز
محصولات کشاورزی استان زنجان:
محصولات عمده کشاورزی استان که اکثرا صادرهم میشوند عبارتنداز : زیتون ، انار ، سیر ، انجیر ، برنج ، انگور ، زردآلو ، سیب ، لوبیا ، خیار ، پیاز ، گردو ، فندق و بادام.
زیتون ، انار ، برنج ، سیر و انجیر از محصولات عمده شهرستان طارم بشمار میروند.
ملیله کاری:
ازکارهای دستی بومی زنجان ساخت وسایل نقره ای و بندرت طلایی بصورت ملیله کاری است که دراوایل فقط درزنجان معمول بوده که درزمان رضاخان تعدادی از هنرمندان زنجانی به تهران و اصفهان کوچ کردند واین هنر ظریف را در آن شهرها رواج دادند.
چارق دوزی:
چارق دوزی یکی دیگراز هنرهای دستی است که دستهای ظزیف هنرمندان زنجانی درتولید آن مهارت ویژه ای دارند.این چارقها مشخصا" زنانه بوده و استفاده از آن جنبه تشریفاتی و تفننی دارد.
چاقو سازی:
ازدیرباز در سراسر ایران هرگاه سخن از زنجان به میان می آید نقش چاقوای آن در اذهان پدیدار میگردد
اوضاع جمعیتی
جمعیت کل استان 1036873 نفر بوده که از این تعداد 521507 نفر مرد و 515366 نفر زن می باشند (بر اساس آمار آبان ماه 1375
جمعیت فعال از نظر اقتصادی:268000
جمعیت فعال شاغل از نظر اقتصادی: 250000
جمعیت فعال بیکار و جویای کار از نظر اقتصادی: 17000
میزان اشتغال در سال 1379: 56/85 %
میزان بیکاری در سال 1379: 44/14 %
اوضاع فرهنگی
استان زنجان یکی از مناطق شاهراهی ایران است که از آثار و بناهای تاریخی و آداب اجتماعی و فرهنگی خاص خود برخوردار است. این استان دارای جاذبه های فرهنگی خاصی چون: صنایع دستی، موسیقی و نمایش های محلی، لباس های محلی و دیگر ویژگی های فرهنگی استان به شمار می رود. انواع صنایع دستی استان زنجان از قبیل: چاقوسازی، گلیم بافی، جاجیم بافی، چاروق دوزی، سفال گری، ملیله کاری، فرش بافی، فلزکاری، مسگری و نقره سازی یکی از مهم ترین جاذبه های فرهنگی استان زنجان به شمار می آید. موسیقی بومی منطقه ی زنجان که همان موسیقی آذری است؛ در وجود «عاشیق‌ها» خلاصه می شود و یکی دیگر از جاذبه های با اهمیت فرهنگی استان زنجان محسوب می شود. پوشش محلی و سنتی زنان و مردان استان زنجان نیز بسیار جالب و قابل توجه است. پوشش مردان را کت و شلوار معمولی با کلاه نمدی با نام محلی کچه بورک و گیوه یا چارق تشکیل می دهد و پوشش محلی زنان نیز از چندین تکه لباس و تزیینات متفاوت چون انگشتر، النگو و... تشکیل شده که بسته به قدرت اقتصادی افراد، زینت های مختلفی نیز با این لباس ها استفاده می شوند .