پیشگفتار
آئین کار اصول مکان‌یابی و طراحی مهدکودک ( برای گروههای سنی 3 ماهه تا 5 ساله ) که بوسیله کمیسیون فنی مربوطه تهیه و تدوین شده و در چهل و ششمین کمیته ملی استاندارد ساختمان و مصالح ساختمانی مورخ 75/10/3 مورد تائید قرار گرفته , اینک باستناد بند 1 ماده 3 قانون اصلاحی قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب بهمن ماه 1371 بعنوان آئین کار رسمی ایران منتشر میگردد .
برای حفظ همگامی و هماهنگی با پیشرفتهای ملی و جهانی در زمینه صنایع و علوم , آئین کارهای ایران در مواقع لزوم مورد تجدید نظر قرار خواهند گرفت و هرگونه پیشنهادی که برای اصلاح یا تکمیل این آئین کارها برسد در هنگام تجدید نظر در کمیسیون فنی مربوط مورد توجه واقع خواهد شد .
بنابراین برای مراجعه به آئین کارهای ایران باید همواره از آخرین چاپ و تجدید نظر آنها استفاده نمود .
در تهیه و تدوین این آئینکار سعی شده است که ضمن توجه به شرایط موجود و نیازهای جامعه حتیالمقدور بین این آئینکار و آئینکار کشورهای صنعتی و پیشرفته هماهنگی ایجاد شود .
لذا با بررسی امکانات و مهارتهای موجود و اجرای آزمایشهای لازم این آئینکار با استفاده از منابع زیر تهیه گردیده است :
آئین کار اصول مکان‌یابی و طراحی مهدکودک ( برای گروههای سنی 3 ماهه تا 5 ساله )
0 - مقدمه هدف از ایجاد مراکز پیش دبستانی ( مهدکودک و آمادگی ) کمک به رشد جسمی , ذهنی , عاطفی و اجتماعی کودکان و در نهایت کمک به شکوفایی استعدادها و علایق آنها میباشد و یکی از مهمترین وظایف این مراکز ایجاد محیطی امن , سالم , مطلوب و مأمنی همچون کانون گرم خانواده برای کودکان است . تحقق چنین هدفی از دو بعد امکانپذیر میباشد : یکی تامین نیروی انسانی متخصص و کارآمد ( مربیان ) از طریق اتخاذ و اعمال شیوههای نوین آموزش و پرورش کودکان و نونهالان و دوم چگونگی و اصول طراحی فضای فیزیکی و کالبدی در خور و شایسته جهت احداث چنین مراکزی است و چنانچه بر این باور باشیم که انجام طراحی فضایی صحیح و منطقی میتواند هدایت کننده و مبین عملکردهای منطبق با آن باشد اغراق نخواهد بود که برای بعد دوم ارزشی همانند بعد اول قایل باشیم . از اینرو با اعتقاد به این امر که ضابطه مند نمودن چنین فضاهایی از یکطرف این امکان را برای برنامهریزان آموزشی و طراحان و دستگاههای اجرایی فراهم میآورد که با شناخت نیازها و روحیات استفاده کنندگان از این فضاها بتوانند به ایجاد محیطهای پرورشی و آموزشی مطلوب و استاندارد برای گروههای سنی پیش از دبستانی دست بیابد و از طرف دیگر از اختصاص ساختمانها و فضاهای نامناسب به این مراکز یا اعمال سلیقهها و نظرات شخصی مختلف در طراحی جلوگیری بعمل آید لذا با همکاری گروهی از کارشناسان از سازمانهای ذیربط و با بهرهگیری از منابع و ماخذ داخلی و خارجی اقدام به تهیه و تدوین اصول و ضوابطی شده که امید است با بکارگیری نکات مندرج در این آیین کار بتوان در امر برنامهریزی و طراحی فضای مهد کودکها منطبق بر استانداردهای رسمی و متداول عمل نمود . 1 هدف و دامنه کاربرد
0 - مقدمه
هدف از ایجاد مراکز پیش دبستانی ( مهدکودک و آمادگی ) کمک به رشد جسمی , ذهنی , عاطفی و اجتماعی کودکان و در نهایت کمک به شکوفایی استعدادها و علایق آنها میباشد و یکی از مهمترین وظایف این مراکز ایجاد محیطی امن , سالم , مطلوب و مأمنی همچون کانون گرم خانواده برای کودکان است . تحقق چنین هدفی از دو بعد امکانپذیر میباشد : یکی تامین نیروی انسانی متخصص و کارآمد ( مربیان ) از طریق اتخاذ و اعمال شیوههای نوین آموزش و پرورش کودکان و نونهالان و دوم چگونگی و اصول طراحی فضای فیزیکی و کالبدی در خور و شایسته جهت احداث چنین مراکزی است و چنانچه بر این باور باشیم که انجام طراحی فضایی صحیح و منطقی میتواند هدایت کننده و مبین عملکردهای منطبق با آن باشد اغراق نخواهد بود که برای بعد دوم ارزشی همانند بعد اول قایل باشیم . از اینرو با اعتقاد به این امر که ضابطه مند نمودن چنین فضاهایی از یکطرف این امکان را برای برنامهریزان آموزشی و طراحان و دستگاههای اجرایی فراهم میآورد که با شناخت نیازها و روحیات استفاده کنندگان از این فضاها بتوانند به ایجاد محیطهای پرورشی و آموزشی مطلوب و استاندارد برای گروههای سنی پیش از دبستانی دست بیابد و از طرف دیگر از اختصاص ساختمانها و فضاهای نامناسب به این مراکز یا اعمال سلیقهها و نظرات شخصی مختلف در طراحی جلوگیری بعمل آید لذا با همکاری گروهی از کارشناسان از سازمانهای ذیربط و با بهرهگیری از منابع و ماخذ داخلی و خارجی اقدام به تهیه و تدوین اصول و ضوابطی شده که امید است با بکارگیری نکات مندرج در این آیین کار بتوان در امر برنامهریزی و طراحی فضای مهد کودکها منطبق بر استانداردهای رسمی و متداول عمل نمود . 1 هدف و دامنه کاربرد هدف از تدوین این آئین کار , ارائه اصول و ضوابطی در مکان‌یابی و طراحی فضای مهدهای کودک چه به شکل مستقل در سطح محلات شهری و چه وابسته ( مستقر در مجموعههایی از قبیل مراکز اداری , درمانی , تفریحی و... ) میباشد به گونهای که کاربرد این ضوابط توسط برنامهریزان , طراحان و مجریان امر مناسبسازی وضع موجود و طراحیهای آتی را به نحو مطلوب و منطقی سامان بخشد .
هدف از ایجاد مراکز پیش دبستانی ( مهدکودک و آمادگی ) کمک به رشد جسمی , ذهنی , عاطفی و اجتماعی کودکان و در نهایت کمک به شکوفایی استعدادها و علایق آنها میباشد و یکی از مهمترین وظایف این مراکز ایجاد محیطی امن , سالم , مطلوب و مأمنی همچون کانون گرم خانواده برای کودکان است . تحقق چنین هدفی از دو بعد امکانپذیر میباشد : یکی تامین نیروی انسانی متخصص و کارآمد ( مربیان ) از طریق اتخاذ و اعمال شیوههای نوین آموزش و پرورش کودکان و نونهالان و دوم چگونگی و اصول طراحی فضای فیزیکی و کالبدی در خور و شایسته جهت احداث چنین مراکزی است و چنانچه بر این باور باشیم که انجام طراحی فضایی صحیح و منطقی میتواند هدایت کننده و مبین عملکردهای منطبق با آن باشد اغراق نخواهد بود که برای بعد دوم ارزشی همانند بعد اول قایل باشیم . از اینرو با اعتقاد به این امر که ضابطه مند نمودن چنین فضاهایی از یکطرف این امکان را برای برنامهریزان آموزشی و طراحان و دستگاههای اجرایی فراهم میآورد که با شناخت نیازها و روحیات استفاده کنندگان از این فضاها بتوانند به ایجاد محیطهای پرورشی و آموزشی مطلوب و استاندارد برای گروههای سنی پیش از دبستانی دست بیابد و از طرف دیگر از اختصاص ساختمانها و فضاهای نامناسب به این مراکز یا اعمال سلیقهها و نظرات شخصی مختلف در طراحی جلوگیری بعمل آید لذا با همکاری گروهی از کارشناسان از سازمانهای ذیربط و با بهرهگیری از منابع و ماخذ داخلی و خارجی اقدام به تهیه و تدوین اصول و ضوابطی شده که امید است با بکارگیری نکات مندرج در این آیین کار بتوان در امر برنامهریزی و طراحی فضای مهد کودکها منطبق بر استانداردهای رسمی و متداول عمل نمود .
1 هدف و دامنه کاربرد
هدف از تدوین این آئین کار , ارائه اصول و ضوابطی در مکان‌یابی و طراحی فضای مهدهای کودک چه به شکل مستقل در سطح محلات شهری و چه وابسته ( مستقر در مجموعههایی از قبیل مراکز اداری , درمانی , تفریحی و... ) میباشد به گونهای که کاربرد این ضوابط توسط برنامهریزان , طراحان و مجریان امر مناسبسازی وضع موجود و طراحیهای آتی را به نحو مطلوب و منطقی سامان بخشد . 2 تعاریف 2-1- مهدکودک :
هدف از تدوین این آئین کار , ارائه اصول و ضوابطی در مکان‌یابی و طراحی فضای مهدهای کودک چه به شکل مستقل در سطح محلات شهری و چه وابسته ( مستقر در مجموعههایی از قبیل مراکز اداری , درمانی , تفریحی و... ) میباشد به گونهای که کاربرد این ضوابط توسط برنامهریزان , طراحان و مجریان امر مناسبسازی وضع موجود و طراحیهای آتی را به نحو مطلوب و منطقی سامان بخشد .
2 تعاریف
2-1- مهدکودک : بر اساس تعریفی که توسط سازمان بهزیستی کشور انجام شده مهدهای کودک به موسساتی اطلاق میشود که برای نگهداری , مراقبت , پرورش و آموزش قبل از دبستان کودکان سالم 1 از سه ماهگی تا پایان 5 سالگی در سه بخش شیرخوار , نوپا و نوباوه تشکیل و اداره میشود . 2-2- گروه شیرخوار : به کودکان در گروه سنی سه ماهه تا 18 ماهه (1/5 ساله ) اطلاق میگردد .
2-1- مهدکودک :
بر اساس تعریفی که توسط سازمان بهزیستی کشور انجام شده مهدهای کودک به موسساتی اطلاق میشود که برای نگهداری , مراقبت , پرورش و آموزش قبل از دبستان کودکان سالم 1 از سه ماهگی تا پایان 5 سالگی در سه بخش شیرخوار , نوپا و نوباوه تشکیل و اداره میشود .
2-2- گروه شیرخوار : به کودکان در گروه سنی سه ماهه تا 18 ماهه (1/5 ساله ) اطلاق میگردد .
2-3- گروه نوپا : به کودکان در گروه سنی 1/5 تا 3 ساله اطلاق میگردد .
2-4- گروه نوباوه : به کودکان در گروه سنی 3 تا پایان 5 سالگی اطلاق میگردد .
2-5- عناصر فضایی : چنانچه فضای مهدکودک را به عنوان یک کل یا مجموعه ساختمانی در نظر بگیریم هر یک از عوامل تشکیل دهنده این مجموعه از قبیل ورودی اصلی , فضای شیرخواران , سالن چند منظوره , فضای باز ( محوطه ) و ... بعنوان عناصر فضایی آن محسوب میشوند .
2-6- وسایل نمایشی : منظور از وسایل نمایشی موادی از قبیل تابلوی اطلاعات اعم از قابل نصب روی دیوار یا پایهدار , انواع بردها , استفاده از دیوارهای جدا کننده ثابت و یا متحرک جهت نصب آگهیها , دستورالعملها برای مربیان و اولیأ کودکان و همچنین ارائه کارهای هنری کودکان میباشد .
2-7- تجهیزات 2 : تجهیزات به کلیه لوازم ساختمانی و وسایلی اطلاق میشود که بر حسب نیازهای هر یک از عناصر فضایی موضوع این آیین کار در بخش مربوط به خود تعیین و مشخص گردیده و تهیه , نصب یا استقرارشان در فضاهای تعیین شده موجب میشود که فعالیت و عملکرد انتخاب شده برای هر یک از فضاها بطور مناسب انجام پذیرد .
2-8- همجواریها :
مقصود از همجواریها , انتخاب صحیح و منطقی چگونگی استقرار فضاها میباشد به نحوی که دسترسی و بهرهبرداری مطلوب از هر یک از این فضاها میسر گردد .
3 اصول مکان‌یابی مهدکودک از دیدگاه شهرسازی
3-1- همجواریها , غیرهمجواریها : مکانی که برای احداث مهدکودک در نظر گرفته میشود میباید تامین کننده مسایل ایمنی , بهداشتی , سلامت و آسایش کودکان از گروه سنی 3 ماهه تا 5 ساله که در این مراکز نگهداری میشوند , باشند از اینرو در استقرار این مراکز و همجواری آنها با سایر کاربریها , اجتناب از آلودگیهای صوتی , محیطی و هوا الزامی است بطوریکه موکدا از مراکزی چون توالتهای عمومی , محل جمعآوری زباله , گورستان , کارگاههای تولیدی و صنعتی آلوده کننده محیط زیست , مسیلها و حریمهای خطوط انتقال برق و گاز , جایگاههای سوختگیری , کشتارگاه , کانالهای روباز و پرتگاهها و سایر اماکنی که به نحوی ممکنست ایجاد مزاحمت ( دود , بو , گرد و غبار و سر و صدا ) و خطر نمایند دور بوده و ترجیحا در جوار فضاهای سبز , تفریحی , آموزشی و مسکونی استقرار یابند . 3-2- مکان استقرار :
3-1- همجواریها , غیرهمجواریها :
مکانی که برای احداث مهدکودک در نظر گرفته میشود میباید تامین کننده مسایل ایمنی , بهداشتی , سلامت و آسایش کودکان از گروه سنی 3 ماهه تا 5 ساله که در این مراکز نگهداری میشوند , باشند از اینرو در استقرار این مراکز و همجواری آنها با سایر کاربریها , اجتناب از آلودگیهای صوتی , محیطی و هوا الزامی است بطوریکه موکدا از مراکزی چون توالتهای عمومی , محل جمعآوری زباله , گورستان , کارگاههای تولیدی و صنعتی آلوده کننده محیط زیست , مسیلها و حریمهای خطوط انتقال برق و گاز , جایگاههای سوختگیری , کشتارگاه , کانالهای روباز و پرتگاهها و سایر اماکنی که به نحوی ممکنست ایجاد مزاحمت ( دود , بو , گرد و غبار و سر و صدا ) و خطر نمایند دور بوده و ترجیحا در جوار فضاهای سبز , تفریحی , آموزشی و مسکونی استقرار یابند .
3-2- مکان استقرار :
3-2-1- مکان استقرار یک واحد مهدکودک باید به گونهای انتخاب شود که از کمترین شیب و ناهمواری برخوردار بوده و در مواردی که شکل غالب زمین با شیب زیاد باشد طراحی باید به صورتی انجام شود تا امکان فعالیت آموزشی در کار آمدترین شکل ممکن فراهم آید .
3-2-2- نوع خاک زمین برای تحمل وزن بنا باید مناسب و مقاوم باشد و در مناطق باتلاقی و یا مناطقی که دارای آبهای زیرزمینی در ارتفاع نزدیک به لایههای سطحی میباشند باید هزینه زهکشی را در نظر داشت و در صورت مقرون به صرفه نبودن , محل دیگری را انتخاب نمود .