تحقیق مقاله ارتباط ورزش با ماساژ

مقدمه: چرا ماساژ؟

ماساژ برای خانواده و دوستان شما، مادر بزرگها، کودکان و برای تمام کسانی است که دوستشان دارید. ماساژ از لحاظ جسمی برای کمک به اشخاص و مراقبت از آنها و به طور کلی برای تمام افرادی است که احساس می کنید می توانید با آنها در عمل مراقبت جسمی شریک شوید.

ویژگی خاص ماساژ، در برقراری ارتباط بدون کلامی است که در ذات خود، عملی غیرعادی نیست. برای مثال، ما اغلب سعی می کنیم کسانی که در اطرافمان زندگی می‌کنند، بدانند دوستشان داریم؛ با آنها همدردی می کنیم و قدرشان را می دانیم. وقتی فردی برای اولین بار به خوبی ماساژ داده می شود، وارد نوعی حالت جسمی- روانی می‌گردد که توصیف آن مشکل است. همچون لحظه وارد شدن به اتاقی که در آن تا به آن لحظه، قفل و از دید پنهان بوده است. کسانی با این حالت آشنا هستند که نوعی از مدیتیشن[1] روزانه را تمرین می کنند. هرچند لزومی ندارد که ماساژ دهنده در این مرحله توقف کند. او هرچه بیشتر بتواند آگاهی رو به افزایش ماساژ گیرنده را دریابد، به همان میزان می تواند نیروی درونی و تجربه اش را منتقل کند. کمترین تماس، تبدیل به بیان می شود؛ مانند طرحی با قلمی مناسب روی کاغذ حساس. پس ماساژ، القا کننده اعتماد، یکدلی و احترام، بدون به زبان آوردن سخن و به وسیله حسی صرفاً جسمی است. زیرا این لحظات می توانند با احساسی از کمال بیان شوند و هرگز، هیچ کلامی با آن برابری نخواهد کرد.

براین اساس، ماساژ عملی ساده است که ما را به درون خویش نزدیکتر می سازد. دستهای شما قادرند این احساس را به دیگران منتقل کنند. یاد بگیرید به نیروی دستهایتان اعتماد کنید. آنها زودتر و بهتر از هر کسی به شما خواهند آموخت که ماساژ چیست.

(داونینک، 1377، ص1)

فصل اول

تعاریف

ماساژ

حرکت درمانی

تربیت بدنی سنتی

بازتاب درمانی

تعریف ماساژ

ماساژ یکی از قدیمی ترین، مفیدترین و آسانترین نوع درمان برای تسکین درد و سایر نشانه های بیماری و آسیب است. از این روش درمانی به کرات برای افزایش گردش خون به یک قسمت مبتلا، کمک به تخلیه ترشحات ناحیه دیگر، شل کردن عضلات و کم کردن احتمال تحلیل رفتن عضلانی استفاده می شود.

ماساژ همچنین در درمان آرتریت ها، پیچ خوردگی ها، کبودی ها و درد ناشی از کشش ساکرو ایلیاک و در بسیاری از حالات ارتوپدی از جمله مشکلات کمر مفید است. در ماساژ درمانی، حرکات منظم با استفاده از اعمال فشار و مشت و مال دادن به کار می رود. بنابراین، فقط باید توسط یک فرد تعلیم دیده حرفه ای انجام شود.

در طب فیزیکی یا ورزشی، ماساژ درمانی می تواند برای تسکین درد، شل کردن عضله تحت فشار، بهبودی گردش خون و کاهش التهاب مورد استفاده قرار گیرد. اگر شما مسئول انجام هر  نوع تکنیک ماساژ هستید اصول اساسی وجود دارند که باید آنها را به کار ببرید. از جمله این که هرگز اجازه ندهید ماساژ موجب درد بیمار شود. شخص را در یک وضعیت راحت قرار دهید. طی درمان از قسمت مبتلا حمایت کنید. از حرکات موزون، آهسته و یکنواخت استفاده نمایید. حداکثر تماس دست با پوست را حفظ کنید.

در ترجمه این کتاب سعی بر آن بوده است که ضمن امانت داری، حتی الامکان تمام اصطلاحات به فارسی برگردانده شود تا مطالعه آن برای افراد غیر حرفه ای نیز قابل استفاده باشد. امید است این اثر ناچیز مورد عنایت پزشکان، متخصصین طب فیزیکی، پرستاران و فیزیوتراپیست ها قرار گرفته و اینجانب را از نظرات ارزشمند خود بهره مند فرمایند.

(مترجم ماهرخ گلچین، 1379)

تعریف ماساژ

یکی از روشهای درمان بیماران که قرنهاست مورد استفاده قرار دارد و برخی از متخصصان به آن، همچون اولین شکلهای درمانی می نگرند. مالیدن یا نوازش کردن بخش آسیب دیده یا دردناک است که اصطلاحاً ماساژ نامیده می شود. امروزه که پزشکی جنبه، علم مطلق یافته است، ماساژ بیش از پیش بخشی از درمان پزشکی محسوب می شود و معمولاً بیماران آن را با رضایت خاطر می پذیرند.

ماساژ قدیمی در اعصار کهن سنتی برای بهبود بخشیدن به عملکرد ورزشکاران بود. اینگونه کاربرد در رساله های بقراط جالینوس دیده می شود. جالینوس 18 نوع ماساژ مختلف از جمله ماساژ نرم، سخت، متوسط، آماده کننده و برگشت به حالت اولیه را از یکدیگر متمایز ساخته است و بیان می دارد که می بایست از شرایط بدنی ورزشکار آگاهی کامل داشته باشد، نقاشی هایی از یونان باستان در دست است که مالش پشت و سینه، بوکس بازان، ماساژ و ترآشیل دونده ها و ماساژ عضله ساق پا را نشان می دهد.

یکی از دانشمندان یونانی به نام دیم ماساژ را به عنوان یکی از بخشهای عمده، مراقبت از ورزشکاران توصیف می کند. در این زمینه در کتاب «تاریخ جهانی ترتیب بدنی و علوم ورزشی» از حمام گرم و حمام آفتاب هم یاد کرده است. وی همچنین نتیجه می گیرد که ماساژ ورزشی در آن دوران، تقریباً 500 سال پیش از عصر جدید، بسیار متنوع و شامل کاربرد ابزارهای گوناگون و ترکیب ماساژ با سایر روشهای درمانی بود.

قابل توجه آن که ماساژ تقریباً همواره همراه با ژیمناستیک سبک فعال و تمرینهای تنفسی انجام می گرفته است. در یونان باستان نظام متعادلی بین ژیمناستیک و ماساژ برقرار بوده است. واژه، ماساژ از واژه، لاتین ماسین مشتق شده است که تقریباً معنی «مشت و مال» می دهد ابزار واقعی انجام ماساژ دست حساس و جستجوگر و درمانگر است. ماساژ به وسیله مردمان دنیای قدیم نیز شناخته شده و بکار گرفته شده است. مصریان، ایرانیان، رومیان، ژاپنی ها و چینی ها نیز با کاربرد آن آشنا بوده اند. احتمالاً در سده های میانه، تحت نفوذ عقاید منفی دینی آن زمان، زمینه شناخت بدن انسان منسوخ شده بود. تنها در عصر جدید، تقریباً از 100 سال پیش ماساژ دوباره رایج شده است.

(کاشف، 1376، ص14)

انستیتوی مرکزی ژیمناستیک در 1813 در استکهلم تاسیس شد. یکی از مربیان ژیمناستیک اهل سوئد، به نام پی.اج.لینگ در آنجا تدریس می کرد و ماساژ تخصص او بود. برحسب تفسیر او، ماساژ دومین شاخه ژیمناستیک محسوب می شود. از آن زمان به بعد، شمار  فزاینده ای از پزشکان پژوهش علمی خود را به اثرات ماساژ اختصاص داده اند مترکز، ولگر و همکاران سهم عمده ای در این پژوهشها داشته اند. فیزیوتراپیستها و ماساژ دهنده ها نیز به گردآوری و نشر نتایج این پژوهشها اقدام کرده‌اند.

مولفان یاد شده در رساله های علمی و فراوانی درباره ماساژ قدیمی که مبتنی بر روشهای ویژه امروزی ماساژ است، نوشته اند،  نتایج بدست آمده، ابداً یکنواخت نبوده و پاره ای از آنها به تدریج منسوخ شده اند. بهترین روش شناخته شده، ماساژ امروزی ماساژ بافت پیوندی است که براساس قطعه نگاری موضعی بدست و بازتاب احشائی ماهیچه ای انجام می گیرد. این روش توسط کهلروش، دیک و تریچ- لوپ ایجاد شده و شالوده، آن پژوهش متخصصان انگلیسی و مکینزی بود.

(کاشف، 1376، ص14)

ولگروکراس در سال 1953 ماساژ ضریع استخوانی را بوجود آوردند و در اهل دانمارک مبتکر شیوه زهکشی دستی لنف بود. شیوه های ماساژ دیگر نیز قابل ذکر است ولی در حیطه این کتاب که در درجه اول به جراحتها و آسیبهای ورزشی اختصاص دارد، نمی باشد. روشهای امروزی ماساژ تلفیقی از مفیدترین عناصر درمانی است.

بخشی از ماساژ قدیمی ارزش بیش از حد و بخشی از آن نادرست است، کم ارزش محسوب شده است، این نوع ماساژ در نتیجه کوشش دانشمندان و متخصصان از تیرگی دهه های گذشته بیرون آمده است و امروز مقام برجسته ای در پیشگیری، درمان و توانبخشی احراز کرده است.

(کاشف، 1376، ص15)

پیرامون ماساژ

ماساژ به عنوان قدیمی ترین و طبیعی ترین هنر شفابخشی در دوران کودکی، در میان اکثر فرهنگ های سراسر دنیا، به منظور کمک به بهبود، تحریک، تسکین اطفال و همچنین کمک به انواع بیماری های افراد بزرگسال، مورد استفاده قرار می گرفته است. در سرتاسر مشرق زمین، ماماهای شرقی مادران را ماساژ می دهند و مادران کودکانشان را ماساژ می دهند، از آرایشگران که سر مشتریانشان را ماساژ می دهند گرفته تا متخصصان بازتاب درمانی که کف پای سوژه های خود را ماساژ می دهند، همگی از این عامل شفابخش استفاده می کنند. از ماساژ بعنوان یک عامل مرسوم در زندگی روزانه جهت شفابخشی، تقویت و آرامش برای زنان و مردان در تمامی مراحل زندگی استفاده می شود.

ماساژ در دنیای غرب به تازگی بعنوان عامل مفید متداول گشته و شایستگی آن برای اکثر پزشکان و پیراپزشکان مشخص شده است.

(واکر، 1380، ص25)

ماساژ کودک بتازگی در رسانه های عمومی و نشریات اطلاعات پزشکی جایی را برای خود اختصاص داده و به اکثر بیمارستان‌ها، بخصوص بخش زایمان و مراقبت‌‌های ویژه‌ی کودک، معرفی شده است. برخی از اعضای کالج سنتی   مامایی در حال حاضر مشغول آموزش نحوه‌ی ماساژ کودک به مادران هستند. همچنین کارگاههای آموزشی توسط انجمن بازرسان سلامتی برای بازرسان سلامتی تشکیل شده است که اعضاء را تشویق به تشکیل گروههای ماساژ کودک در مراکز پزشکی مراقبت از کودک می‌کند.

(واکر، 1380، ص26)

ماساژ در هنگام تولد

در اکثر فرهنگهای سراسر دنیا مرسوم است که کودک بلافاصله پس از تولد با ماساژ آشنا می شود. در قبایلی چون ایبوها در نیجریه و کوآکیاتیها در آمریکای شمالی ماساژ به عنوان یک برنامه‌ی مراقبت از کودک به منظور تحریک مکانیزم حیاتی و کمک به مقاومت در برابر بیماریها، روی نوزادان اعمال می شود. در اکثر جوامع، ماساژ به عنوان یک مهارت اصلی سنتی برای ماماها محسوب شده و مادران قبل و حین انجام زایمان توسط ماماها ماساژ داده می شوند و پس از تولد هم مادران و هم نوزادان هر روز ماساژ داده می شوند.

سیستم فوق از نظر تعداد روز متغیر است مثلاً در ایالت گوجارات 12 روز و در ایالت پنجاب 30 روز است. در کشورهای دیگری چون مالزی، مکزیک، تایلند، جاوه، تاهیتی، چین، فیلیپین، ویتنام، سیلان، اندونزی و دیگر مناطق هند طول دوره متفاوت است.

(واکر، 1380، ص26)

تعریف ماساژ کودک

ماساژ کودک جالب ترین مهارتی است که مادر یا پدر می توانند به آن نیاز داشته باشند. من به عنوان یک درمانگر جسمی بیش از یک دهه با صدها مادر و فرزند ارتباط داشته ایم. در این کتاب قصد دارم فواید و تکنیکهای ماساژ کودک را به راحت ترین و واضح ترین شکل ممکن ارایه کنم.

(واکر، 1380، ص15)

ماساژ کودک سرآغاز مرحله‌ی بی نظیری از اعتماد و آرامش است که در سلامتی و طبیعت کودکتان و رابطه‌ی شما با وی منعکس می شود.

ماساژ کودک در اصل نوعی پادزهر است که برعلیه استرس وارد عمل می شود. استرس نقش اساسی در از بین رفتن سلامتی و ارتباط انسان دارد. برای رشد یک طفل هیچ چیز و هیچ زمانی بهتر از بودن در آغوش مادر نیست. در آغوش کشیدن، تمامی نگرانیهای دو طرف (مادر و فرزند) و ضربات روحی ناشی از اثر لحظه‌ی تولد را التیام می‌بخشد.

این کتاب از ماساژ گرفته تا حرکت- نشستن، چهار دست و پا راه رفتن- همه را به شما نشان داده و می گوید که چطور و چه وقت می توانید به کودکتان کمک نمایید تا او به تعادل دست پیدا کند.

(واکر، 1380، ص15)

این کتاب حتی نحوه افزایش قدرت و انعطاف را به شما نشان می دهد، ین و یانگ تمامی حرکات را مشخص می کند، با این کتاب می توانید به تناسب اندام کودکتان، با بهره‌مندی از تمامی فواید نهفته در تکنیکها، کمک کنید. ماساژ کودک و تکنیکهای انعطافی موجود در این کتاب برگرفته از تجربیات شخصی من است که حاصل برخورد با کودکان خود و تعداد بیشمار کودکانی است که در طول سالها با آنها مواجه بوده‌ام. تکنیکهای ارائه شده طوری است که کودکان و اطفال از آنها لذت برده و در عین حال با روند رشدشان سازگار می باشد.

(واکر، 1380، ص16)

تعریف ماساژ درمانی

ماساژ به عنوان یک کیفیت درمانی در سرتاسر تاریخ، هم به‌منزله یک نوع آرام‌سازی و نیز به عنوان یک درمان برای افزایش زیبایی شخص استفاده شده، و به خصوص در میان رومی های باستانی شایع بوده است. آنها روغن های اصلی را با روغن های فرار گیاهی و گیاهان برای اصلاح و زیبایی پوست، به ویژه پوست صورت مخلوط می‌کردند. برای آنان، صرف کردن تمام روز در حمام های رومی یک درمان واقعی بود، آنها خودشان را در معرض بخار داغ قرار می دادند، شنا می کردند و سپس ماساژ با پمادهای گیاهی خوشبو را شروع می کردند.

بعد از شکست امپراطوری روم، جهان غرب نظریه زندگی عادلانه تر را پذیرفت، و هرگونه ناز پروردن بدن به عنوان گناه شمرده می شد. در نتیجه، ماساژ، هم به منزله گونه ای آرام سازی و هم به عنوان یک درمان از حقوق اجتماعی محروم گردید. این وضع برای چندین قرن باقی ماند. در اروپا، ماساژ استفاده نشد تا آخر قرن هیجدهم که اثرات آرام سازی و درمانی ماساژ شاهد یک احیای واقعی گردید.

(روبرتا، 1379، ص2)

هنر ماساژ

هنر ماساژ به همان قدمت لمس است. به انسان ها و جانوران معرفت ذاتی بخشیده شده است. لمس کردن، نوازش و رفتار محبت آمیز، راحتی، آرامش و حس کلی سلامتی ایجاد می کند.

مطالعات بسیاری تایید کرده اند که لمس با محبت می تواند درد را تسکین، غم و اندوه را تخفیف و سلامتی را توسعه بخشیده و رشد و تکامل سالم و فرزند شاد را برای انسان ها و جانوران به ارمغان آورد.

(روبرتا، 1379، ص2)

ماهیت یا اصل ماساژ یک لمس با توجه و محبت آمیز است، خواه در یک خانواده، بین دوستان یا در یک محیط درمانی باشد، بخش سازمان یافته ای از هنرهای شفا دهنده است. ماساژ هم چنین مردم را به هم نزدیک می کند. در موردی که اختلاف و سوء تفاهم وجود داشته باشد، ماساژ هیجانات را آرام می کند و با ایجاد احساسات نزدیکی و مهربانی، وحدت و سازگاری به وجود می آورد.

(روبرتا، 1379، ص2)

تعریف حرکت درمانی

زندگی ماشینی و صنعتی امروزی انسانهای را از انجام فعالیتهای روزمره زندگی حرکات مناسب بدنی که از ضروریات ادامه حیات هستند بازداشته است. کودکان و نوجوانان در اثر آپارتمان نشینی و عدم امکان شرکت در رقابتهای ورزشی، دچار ضعف بدنی و عدم رشد کافی می گردند.

اتومبیلها، آسانسورها و سایر وسایل خودکار وظایفی را که زمانی عضلات انسان آنها را انجام می داده به عهده گرفته اند و آلودگی هوای شهرهای بزرگ، تراکم جمعیت، اعتیادات مخرب، فشارهای عصبی، مصرب بی رویه مواد غذایی، فقدان حرکت و پیری زودرس، همه و همه حاکی از دورنمای نگران کننده برای انسان معاصر هستند.

به طوری که آمارها نشان می دهد 40 درصد از کسانی که به بیمارستانها و پزشکان مراجعه می نمایند در نتیجه کمبود حرکت، دچار اختلالات جسمانی هستند، وجود چنین عوامل مخربی، لزوم مبارزه مستمر و احیای صحیح نقش تربیت بدنی را در جامعه به طور اعم و در مدارس به طور اخص مشخص می نماید. آموزش صحیح تربیت بدنی در مدارس می تواند نقش به سزایی در پرورش نسلی سالم و نیرومند ایفا نماید.

باید فرصت شرکت در فعالیت های ورزشی برای همه دانش آموزان، به صورت مطلوب فراهم شود تا دستگاههای قلب و گردش خون، تنفس، عضلات، اعصاب و سایر ابعاد جسمانی آنان از رشد کافی برخوردار گردد. آموزش فعالیتهایی که در فضاهای محدود قابل اجرا بوده و در عین حال فشار کافی برای قلب و گردش خون را در برداشته باشند ضروری به نظر می رسد.

تشریح فوائد تمرین منظم ورزشی برای دانش آموزان از اهمیت ویژه ای برخوردار است، چرا که تحقیقات نشان داده، کسانی که در ایام تحصیل به فعالیتهای ورزشی گرایش داشته اند در بقیه ایام زندگی نیز بیش از افراد دیگر به چنین فعالیتهایی پرداخته‌اند. برای انجام این مهم لازم است دانشجویان تربیت بدنی با زیر شعبه های علم تربیت بدنی و منجمله حرکت درمانی، فیزیولوژی، آناتومی و تغذیه ورزشی آشنا گردند، تا آموزشهای آتی آنان به دانش آموزان با بینش و بصیرت کافی صورت گیرد، امید آنکه مطالعه کتاب حاضر مقدمه ای برای بررسی متون علمی و خلق آثار با ارزش در این زمینه باشد.

بررسی و مطالعه پیرامون هر کدام از دروس مذکور شما را در جهت آشنایی بیشتر با بدن انسان و عملکرد و نیازهای آن کمک خواهد کرد. در غالب کشورهای جهان در حال حاضر انستیتوهای ورزشی و مراکز تحقیقاتی دیگری تاسیس گشته است و دانشمندان و متخصصین امر، در حال مطالعه تاثیرات درمانی ورزش بر روی جنبه‌های مختلف زندگی انسان، به ویژه تاثیرات درمانی ورزش هستند و هر روز هم یافته‌های جدیدی در مورد نقش و تاثیر ورزش بر روی یکی از اختلالات و بیماریهای انسان ارائه می گردد.

در واقع امروزه به ورزش و حرکت درمانی به عنوان قسمتی یا بخشی از درمان بیماریها و اختلالات نگریسته می شود و گاهی مواقع حتی حرکت درمانی یا ورزش، تنها روش موثر درمانی برای برخی اختلالات و بیماریها می باشد. کمر درد، آرتروز مفاصل، چاقی، بیماریهای قلبی، فشار خون، پوکی استخوان و اختلالات تنفسی، از جمله بیماریهایی هستند که حرکات درمانی نقش عمده ای در درمان و پیشگیری آنها دارد.

همینطور امروزه، علاوه بر تاثیر ورزش بر روی بیماریها و اختلالات جسمی، نقش و تاثیر ورزش بر روی اختلالات روحی و بیماریهای روانی، مانند افسردگی هم، تحت بررسی قرار گرفته است و مشخص شده که حرکت درمانی تاثیر مهمی در درمان و پیشگیری از اختلالات روحی و روانی داشته است.

(میرمحمد کاشف، ص8)

تعریف تربیت بدنی سنتی

می توان گفت اولین اهداف تربیت بدنی سنتی رشد جسمی، به دست آوردن آگاهی و درک، اکتساب مهارتهای ویژه مربوط به ورزش و بازیها و رشد نگرشهاست. در این روش سعی می شود تا به کنترل حرکتی کودک که شامل قدرت عضلانی، بنیه، انعطاف‌پذیری و کارآمدی اندامی است، کمک شود. در این روش، علاوه بر کنترل حرکتی عمومی سعی می شود تا به ایجاد مهارتهای اساسی که برای بازیها ضروری‌اند نیز کمک شود؛ مهارتهایی نظیر جابجایی کارهایی از قبیل پرتاب کردن، گرفتن، شوت کردن، ضربه زدن و مهارت در زمینه های هماهنگی و بازیهایی که در آب انجام می‌شوند از این دست هستند.

به منظور گسترش دانش و درک دانش آموز، مربی سعی می کند تا به او احساس «خوبی» در زمینه فعالیتهای بدنی بدهد و به او بفهماند که زمانی را که صرف یادگیری ورزش و بازی می کند از بهترین اوقات است. کودک می آموزد که فعالیت بدنی روش خوبی برای بیان خود، آرمیدگی، وکاهش تنش عضلانی است.

ضمناً کودک به ارزش با دیگران بودن پی می برد و در همان حال می آموزد که فعالیت بدنی برای سلامتی هیجانی و جسمی ضروری است. در یک برنامه ریزی خوب تربیت بدنی، کودک یاد می گیرد که به انواع بازیها و ورزشها بپردازد و اینکه چگونه از طریق قواعد، راهبردها و تحلیل خود، اعمال خود را تنظیم کند. در فعالیتهای مرتبط با تربیت بدنی دو گونه نگرش می تواند وجود داشته باشد که عبارتند از روحیه ورزشکاری و همکاری در گروه که مورد اخیر فرصتهایی برای نشان دادن کنترل خود، انصاف و وحدت شخصی را امکان پذیر می سازد.

به طور کلی، تربیت بدنی استاندارد شده در سطح ابتدایی سعی دارد تا از طریق تقسیم برنامه های درسی به چهار زمینه، به اهداف خود دست یابد که این چهار زمینه عبارتند از: بازیها و ورزش، خودسنجی، رقص، و آمادگی جسمانی (آرنهایم و پستولسی، 1973).

در این روش، به کودکان کودکستانی و کلاس اولی فعالیتهای مقدماتی و مبانی حرکتی آموزش داده می شود. به کودکان کلاسهای دوم و سوم بازیها و فعالیتهای ساده‌ای که زمینه ساز یادگیری مهارتهای حرکتی اساسی که در فعالیتهای ورزشی پیچیده‌تر در کلاسهای چهارم و پنجم مورد نیازند، آموزش داده می شود. انتظار می‌رود وقتی کودک به کلاس پنجم و ششم می رسد بتواند به طرز موثر و کارآمدی در مهارتهای پیچیده مربوط به ورزش و اعمال ریتمیک و دشوار شرکت کند (دوسانتیس و اسمیت، 1969؛ آندرسون و دیگران، 1966؛ کرچنر، 1970).

یکی از انتقادات وارد بر برنامه تربیت بدنی استاندارد آن است که این برنامه در درجه اول گروه- محور است و نه فرد- محور، و از این رو مشکلات حرکتی کودکان در آن به راحتی مورد غفلت معلمان قرار می گیرد. انتقاد دیگری نیز وارد شده و گفته شده که این روش به جای توجه به نیازهای کودکان، معمولاً بر برنامه تاکید دارد و کودک را وامی دارد تا با ویژگیهای برنامه منطبق شود.

(آرنهایم، 1375، ص51)

برنامه های آموزش ادراکی- حرکتی در تربیت بدنی

ادراک مهمترین عامل در فهم کودک از خود و محیط است. ادراک، تعبیر اشیا و وقایع را ممکن می سازد و در تمام یادگیریها دخالت دارد (آرنهایم و دیگران، 1973). در سالهای اخیر در تربیت بدنی به نقش ادراک در رشد مهارتهای حرکتی توجه خاصی شده است. در ده سال گذشته بسیاری از مربیان تربیت بدنی استفاده از برنامه درسی تربیت بدنی را متوقف کرده و استفاده از برنامه آموزش ادراکی- حرکتی را شروع کرده‌اند. همانند رویکرد تربیت حرکتی، برنامه های آموزشی ادراکی- حرکتی نیز تجربیات چند حسی را ممکن می سازند. به هر حال برخلاف تربیت حرکتی که بر آزادی و کشف شخصی تاکید دارد، در برنامه آموزش ادراکی- حرکتی، برنامه ریزی براساس توالی و دشواری تجربیات سازمان بندی می شود. یکی از انتقاداتی که به برنامه های آموزش ادراکی- حرکتی به عنوان جانشین تربیت بدنی گرفته شده است می گوید که در واقع تمام تربیت بدنی مبتنی بر ادراک است و حرکت موثر بدون پردازش دقیق اطلاعات ادراکی ممکن نخواهد بود. در هر صورت برنامه های ادراکی- حرکتی به طور اخص به کودک در پردازش صحیح اطلاعات از طریق حواس کمک می کنند.

(آرنهایم، 1375، ص52)

رویکرد تعادلی در تربیت بدنی

تمام رویکردهای موجود در تربیت بدنی تنها زمانی مفید خواهند بود که به صورت حرفه ای آموزش داده شوند. در عین حال، ما معتقدیم که رویکرد تعادلی در تربیت بدنی ابتدایی شامل تربیت حرکتی، آموزش ادراکی- حرکتی و رویکرد سنتی است (آرنهایم و پستولسی، 1973). در این رویکرد، کودکان 3 تا 5 ساله در سطح I از 35% انواع فعالیتهای حرکتی و آموزشی ادراکی- حرکتی، 45% خودسنجی، 15% حرکات موزون و 5% فعالیتهای بازی گونه بیشترین استفاده را خواهند برد.

تاکید سطح I بر رشد حرکتی است که در آن روابط فضایی و تن آگاهی رشد می‌کند. سطح II به سنین 6 تا 8 سالگی مربوط می شود و 25% تربیت حرکتی و آموزشی ادراکی- حرکتی، 30% خودسنجی، 25% حرکات موزون و 25% بازیها و فعالیتهای ورزشی را شامل می شود.

بعد از عبور موفقیت آمیز از سطح I، دیگر کودک از لحاظ فیزیولوژیک و عاطفی آماده است تا به حرکات پیچیده و دشوار بپردازد. سطح II امکان فعالیتهای حرکتی متوالی حل مساله را که از لحاظ دشواری متوسط هستند، در سطح فردی و گروهی فراهم می کند. در این مرحله ریتم خلاق نیز به منظور کمک به پاسخ خود به خودی به کودک آموزش داده می شود. در زمینه بازیها و ورزشها، تاکید بر فعالیتهایی از نوع جابجایی است و تا حدی نیز بر مهارتهای خاص تر دویدن، پرتاب کردن، گرفتن و زدن تاکید می شود.

سطح III شامل کودکان 9 تا 12 ساله می شود که متشکل از 15% تربیت حرکتی، 25% خودسنجی، 15% فعالیتهای موزون و 45% بازی و ورزش است. سطح III براساس اکتسابات کودک در سطوح I و II بنا می شود. در این سطح، هنوز هم تربیت حرکتی و آموزش ادراکی- حرکتی دارای اهمیت است، ولی فعالیتهای خودسنجی، ژیمناستیک و مهارتهای ورزشی از اهمیت بیشتری برخوردار است. در سطح I برای شرکت کنندگان موقعیتهایی ایجاد می شود تا بتوانند اعمال جالبی را که به قابلیت بدنی، انعطاف پذیری، و بنیه قلبی عروقی نیاز دارند، انجام دهند.

فعالیتهای رقصی نظیر حرکات دسته جمعی و رقصهای محلی در این هنگام به کودک معرفی می شوند و نیز در همین زمان است که فعالیتهای فردی و گروهی برای کودک اهمیت پیدا می کنند. ورزشهای فصلی نیز با توجه به دیدگاه شرکت کننده و ناظر آموزش داده می شود.

در برنامه تربیت بدنی تعادلی کودک مبتلا به خام حرکتی در سطح I مورد شناسایی قرار می گیرد و بلافاصله برنامه ترمیمی انفرادی در مورد او تهیه می شود. برای مثال، هرگاه کودکی در یکی از طبقات برنامه تربیت بدنی مشکل داشته باشد، می توان در مورد او اقدامات ترمیمی را براساس تجربیات مخصوص همان طبقه طرح ریزی کرد. همچنین با در نظر گرفتن محتوای هر سطح، مشکل کودک مبتلا به خام حرکتی که سن زیادتری دارد، می تواند با شرکت در برنامه های سطوح پایین تر مورد ترمیم قرار گیرد در این حالت سطح پایین تر حالت تجویزی و ترمیمی پیدا می کند. شاید بتوان گفت اگر برای همه کودکان برنامه تربیت بدنی تعادلی خوب وجود داشته باشد، دیگر نیازی به برنامه ترمیمی ویژه نخواهد بود.

(آرنهایم، 1375، ص53)

تعریف بازتاب درمانی

رشد شیوه زندگی عقلانی امروزه این تفکر را مردود می داند که سلامت و طول عمر چیزهایی است که پاره ای خوشبخت از آن بهره مند می باشند؛ بلکه سلامتی و طول عمر پدیده های قابل حصول و دست یافتنی است و اساس کسب آن آگاهی و شناخت از دستگاههای مختلف بدن و چگونگی کنترل و تلاش در جهت بهبود و سلامت آن است.

(ریک، 1375، ص7)

در سالهای اخیر، فعالیتهای قرون گذشته در جهت سلامتی از حالت افسانه بیرون آمده اند و مود بازنگری و کاوش مجدد قرار گرفته اند. به همراه طب سوزنی و طب گیاهی، شیوه متکی بر بازتابها (بازتاب درمانی) مورد توجه دوباره قرار گرفته و در طب جدید به کار می رود.

امروزه در اروپا بیش از شش هزار پزشک، پرستار و فیزیوتراپیست از این روش در جهت بهبود و مداوای مراجعین خود استفاده می کنند. به واسطه این روش از میزان درد بیماران کاسته شده و آنها احساس آرامیش بیشتری می کنند؛ همچنین به سیر بهبودی خود شتاب بیشتری می دهند. به عنوان بخشی از رویه درمان، بیماران تشویق می‌شوند تا آن قسمت که شیوه بازتابی روی آن کار می کند، تجسم نمایند و پیرامون عملکرد آن آگاهی یافته و توان کنترل بیابند.

(ریک، 1375، ص7)

اگرچه کار در این شیوه آسان است، اما مکانیزم و چگونگی آن کاملاً مشخص نیست. ارتباط سطوح دستها و پاها و ارگانهای مختلف بدن، اعضا و جوارح و اعصاب در طی سالهای طولانی توسط بسیاری تمدنها تشخیص داده شده است. در آغاز رن اخیر دکتر ویلیام فیتزجرالد پزشک امریکایی این رابطه را مورد مطالعه قرار داد و در طول آزمایشات خود دریافت که یک رابطه ویژه بین سطوح دستها و پاها و اعضای بدن وجود دارد که با اعمال فشار بر این سطوح می توان بر اعضا تاثیر گذاشت. در پی مطالعات بعدی او دریافت که این ارتباط از یک الگوی ساده پیروی می کند.

(ریک، 1375، ص7)

فیتزجرالد بدن را به ده منطقه طولی تقسیم کرده و در هر طرف خط مرکزی بدن، پنج ناحیه در نظر گرفت. هر ناحیه، یک واحد و دارای محیط مخصوص به خود است. هر قسمت از ناحیه دارای ارتباط با قسمتهای دیگر در آن ناحیه است. از آنجا که تمامی نواحی به دستها و پاها ختم می شوند، بنابراین فیتزجرالد دریافت که این نواحی می‌تواند در واقع پایه اساسی قسمتهای مختلف هر ناحیه از بدن باشد. به عنوان مثال زاویه داخلی پاها در همان منطقه ای قرار می گیرد که ستون فقرات قرار می گیرد. بنابراین تحریک این ناحیه از پا می تواند موجب تحریک ستون فقرات گردد.