تحقیق مقاله حسابداری صنعتی و هزینه‌ یابی استاندارد و تجزیه و تحلیل انحرافات

بسمه تعالی

حسابداری صنعتی Cost Accounting

وظایف حسابداری صنعتی 

1- تعیین بهای تمام شده کالا یا خدمات تولید یا ارائه شده بمنظور قیمت گذاری 

2- تعیین بهای تمام شده کالای ساخته شده جهت ارائه در صورت های مالی (ترازنامه، سود و زیان) 

3- مشارکت در امر برنامه ریزی و بودجه بندی (اولین بودجه هر شرکت، بودجه فروش است)

4- مشارکت در امر کنترل:

حسابداری صنعتی هم در تهیه برنامه و بودجه به مدیریت کمک می‎کند و هم درگزارش عملکرد به مدیریت. 

کار مهم دیگراین است که عملکرد را با بودجه 

مقایسه می‎کند، مغایرتها (انحرافات) را محاسبه

 نموده و نتیجه را به مدیریت ارجاع می‎دهد لذا 

حسابداری صنعتی فقط اظهار نظر نموده و تصمیم گیری با مدیریت است.

علت مغایرت یا برنامه بوده و یا عملکرد، که حسابداری صنعتی اینها را مجدداً بررسی می نماید.

5- تهیه اطلاعات مربوط جهت تصمیم گیری مدیریت

منظور تهیه اطلاعاتی است که بتوان بطور بالقوه، تصمیم گیری را تحت تاثیر قرار دهد.

تفاوتهای حسابداری صنعتی با حسابداری مالی

1. هدف از تهیه و ارائه صورتهای مالی و گزارشات در حسابداری مالی و حسابداری صنعتی متفاوت است بطوریکه در حسابداری مالی هدف، ارائه اطلاعات به تصمیم گیرند گان برون سازمانی است ولی در حسابداری صنعتی هدف، ارائه اطلاعات به تصمیم گیرندگان درون سازمانی می باشد.

2. نوع گزارشی که در حسابداری مالی ارائه می‎شود محدود به صورتهای مالی اساسی و یادداشت های پیوست می‎باشد در حالیکه در حسابداری صنعتی اطلاعات و گزارشهایی که تهیه می گردد بستگی به نیاز مدیریت شرکت تجاری دارد.

3. در تهیه اطلاعات (صورتهای مالی) حسابداری مالی استانداردهای پذیرفته شده حسابداری (GAAP) باید رعایت شود ولی در حسابداری صنعتی استاندارد خاصی رعایت نمی گردد.

4. گزارشات حسابداری مالی برای سال مالی (در برخی از کشورها بطور 3 ماهه) تهیه می‎شوند. در حالیکه در حسابداری مدیریت گزارشات مورد نظر ممکن است برای یک ساعت، یکروز، یک هفته، یک ماه و … در سال باشد (یعنی دوره اش کوتاهتر از حسابداری مالی است)

5. اندازه گیری های حسابداری مالی طبق اصول حسابداری برحسب واحد پولی صورت می‎گیرد در حالی که واحدهای اندازه گیری که برای گزارشات حسابداری مدیریت استفاده می‎شود ممکن است غیر از آن (واحد پول) باشد مثلا ممکن است ساعت، کیلو، بسته و … باشد.

6. گزارشات حسابداری مالی معمولاً گذشته نما هستند ولی گزارشات حسابداری مدیریت عمدتاً به آینده می پردازند.

7. گزارشات حسابداری مالی براساس بهای تمام شده تاریخی تهیه می‎شوند در حالیکه در حسابداری مدیریت بیشتر تاکید بر قیمت  روز و یا قیمتهای آتی می‎باشد.

(مثلا بحث تمرکز و عدم تمرکز) چند موضوع + حسابداری صنعتی= حسابداری مدیریت  بطور کلی 

اهداف سیستم حسابداری 

سیستم حسابداری مهمترین سیستم اطلاعاتی کمی مدیریت است که سه هدف عمده را دنبال می‎کند:

1. گزارش داخلی به مدیریت در موقع وقایع روزمره شرکت

2. گزراش داخلی به مدیریت در مورد وضعیت بلندمدت شرکت

3. گزارشگری  خارجی یا برون سازمانی

از سه هدف فوق، دو هدف اول به وسیله حسابداری مدیریت دنبال می‎شود و هدف سوم بوسیله حسابداری مالی. اهدافی که بوسیله حسابداری صنعتی دنبال می‎شود، اهداف ذکر شده برای حسابداری مدیریت و تا حدی هدف تعیین شده برای حسابداری مالی می‎باشد.

 

 

آشنایی با برخی از واژه ها و اصطلاحات و طبقه بندی ها در حسابداری صنعتی

بهای تمام شده (cost): عبارتست از منابع فداشده جهت کسب سایر منابع. منابع بدست آمده، دارای منافع آتی هستند که این منافع ممکن است از طریق فروش و یا استفاده در عملیات به صاحب آن انتقال یابد (این در واقع تعریف دارایی است)، بهای تمام شده براساس رابطه علت و معلولی است (در مورد موجودیهای کالا) و یا براساس رابطه سیستماتیک و معقول (مانند استهلاک دارائیهای ثابت) به سود و زیان می روند و تا زمانیکه منافع آنها منتقضی نشده است، بعنوان دارایی طبقه بندی می‎شوند. 

هزینه (Expense): از دست دادن منابع در جهت کسب منفعت یا درآمد است که منافع کسب شده منقضی شده اند (منافع حاصل از آنها رخ داده است) این هزینه ها منافع آتی ندارند و براساس اصل شناخت بلادرنگ، در همان دوره ای که تحقق می یابند به سود و زیان دوره بسته می‎شوند.

زیان (Loss): از دست رفتن منابع بدون کسب هر گونه منفعت. این مورد، نیز بنابراصل شناخت بلادرنگ در همان دوره ای که تحقق می یابند به سود و زیان دوره بسته می‎شوند.

هزینه یابی (Costing): فرآیند تعیین بهای تمام شده کالا و یا خدمات می‎باشد. از تعریف هزینه یابی می‎توان دریافت که حسابداری صنعتی به عنوان بخشی از حسابداری که عمدتاً بر Costing تاکید دارد هم در موسسات تولیدی و هم در موسسات خدماتی می‎تواند بکار رود.

موضوع هزینه (Cost object): چیزی که در هزینه یابی به دنبال تعیین بهای تمام شده آن هستیم، اصطلاحا cost object یا موضوع هزینه نام  دارد. بنابراین موضوع هزینه یابی ممکن است یک پروژه، یک فعالیت، یک محصول، یک مشتری، یک دپارتمان یا بخش و امثال آن باشد.

معمولاً در حسابداری صنعتی مؤسسات تولیدی، موضوع هزینه یابی محصول یا کالاست. در حسابداری سنجش مسئولیت، موضوع هزینه یابی، معمولاً یک واحد، بخش یا دپارتمان است.

عامل هزینه یا شاخص فعالیت (Cost driver) :

عاملی است که باعث تغییر در Cost یا هزینه می‎شود معمولاً عامل هزینه را تعداد محصول، تعداد ساعت، تعداد روزکاری، تعداد پرسنل، سطح زیربنا و امثال آن می دانند. معمولاً در مؤسسات تولیدی تعداد محصول و یا تعداد ساعات کار را به عنوان عامل هزینه در نظر می گیرند ولی باید توجه داشت که حتی در یک شرکت ممکن است برای موضوعات مختلف از عامل هزینه های مختلف استفاده گردد. 

مرکز هزینه (Cost Center):

جایی است که مسئول کنترل هزینه های مربوط به خود باشد. معمولاً هزینه این مراکز مجزا از سایر مراکز می‎باشد و مدیر هر قسمت یا بخش، مسئول هزینه های مربوط به آن بخش است.

 

حسابداری بخش مسئولیت

بحث اصلی دراین حسابداری اینست که مدیران بخشها باید پاسخگوی هزینه هایی باشند که در کنترل آنهاست و واضح است که آنچه در کنترل مدیران بخشهاست هزینه های قابل کنترل است.

در حسابداری سنجش مسئولیت به دنبال این موضوع هستیم که مدیران بخشهای مختلف تا چه حد در کنترل هزینه های قابل کنترل موفق بوده اند. در حسابداری سنجش مسئولیت تاکید زیادی بر تفکیک هزینه های قابل کنترل و غیرقابل کنترل می شود، زیرا بدلیل هزینه های غیرقابل کنترل نمی توان مدیران بخشها را تنبیه کرد.

هزینه های قابل کنترل

هزینه هایی است که مسئول یا مدیر یک مرکز هزینه می‎تواند در میزان آنها تغییر ایجاد کند، به عبارت دیگر هزینه هایی است که مدیر قابل به کنترل آنهاست (که این هزینه ها، هزینه های متغیر هستند) مثل هزینه مواد مستقیم، دستمزد مستقیم و هزینه سربار متغیر.

هزینه های غیرقابل کنترل

هزینه هایی است که مدیر نمی تواند آنها را کنترل نماید (البته در کوتاه مدت) مثل هزینه های اجاره، استهلاک و بیمه.

مقایسه  Expense , Cost

1. cost دارای منافع آتی بوده در حالیکه هزینه منافع آتی ندارد.

2. منافع بهای تمام شده (cost) منقضی نشده است در حالیکه منافع حاصل از تحمل هزینه منقضی شده است. (در عین حال هر دو هدفدارند)

تفاوت هزینه و زیان (Loss , Expense)

1. هزینه اداری و اختیاری بوده در حالیکه زیان غیرارادی و ناخواسته است.

2. هزینه منافعی را در گذشته ایجاد کرده در حالیکه زیان در  گذشته نیز منفعتی به دنبال نداشته است.

3. هزینه قابل کنترل است ولی زیان قابلیت کنترل چندانی ندارد.

4. هزینه ناخوشایند نیست در حالیکه زیان تلخ و ناخوشایند است.

هر سیستم حسابداری صنعتی، حداقل دارای دو عنصر یا دو مرحله است:

1. مرحله انباشت هزینه (Cost Accumlation)

2. مرحله تخصیص هزینه (Cost Allocation)

در قسمت اول هزینه ها جمع آوری و تعیین می گردند و مرحله دوم، هزینه های انباشته شده به موضوع هزینه یابی تخصص داده می‎شوند که تخصیص هزینه از دو راه امکان پذیراست:

• رهگیری هزینه (cost Tracing)

• تسهیم هزینه (cost Assignment)

هزینه های مستقیم: هزینه هایی هستند که می‎توان آنها را بگونه ای که از نظر اقتصادی عملی یا به صرفه باشند یا موضوع هزینه یابی رهگیری نمود. «از نظر اقتصادی عملی بودن» به این مفهوم است که:

1. فزونی منافع برمخارج (Cost & benafit) در نظر گرفته شده باشد یعنی اطلاع حاصل از تعیین هزینه مستقیم، منافع بیشتری نسبت به هزینه تهیه آن اطلاع به ما ارائه دهد.

2. موضوع مربوط باشد، یعنی بطور بالقوه بتواند تصمیم گیری را تحت تاثیر قرار دهد.

3. موضوع دارای اهمیت نسبی باشد.

هزینه های غیرمستقیم: هزینه هایی هستند که نمی توان آنها را به گونه ای که از نظر اقتصادی عملی باشد با موضوع هزینه، رهگیری نمود. اینگونه هزینه ها تسهیم می‎شوند.

برای هزینه های مستقیم، اصطلاح رهگیری هزینه و برای هزینه های غیرمستقیم اصطلاح تسهیم هزینه بکار می رود. هزینه ممکن است در یک شرکت مستقیم تلقی شود و در شرکت دیگر غیرمستقیم، مستقیم یا غیرمستقیم بودن به موضوع هزینه یابی انتخاب شده بستگی دارد و با تغییر موضوع هزینه یابی ممکن است هزینه ای را که قبلا غیرمستقیم می دانستیم، به عنوان مستقیم طبقه بندی شود و بالعکس.

مثال: هزینه اجاره محل یک بخش تولیدی ، زمانیکه موضوع هزینه یابی بخش می‎باشد هزینه مستقیم بوده در حالیکه هزینه اجاره محل همان بخش تولیدی نسبت به تولیدات آن بخش (موضوع هزینه یابی تولید یا محصول است) هزینه غیرمستقیم می‎باشد.

انواع هزینه های مستقیم:

از آنجائیکه در مؤسسات تولیدی معمولاً موضوع هزینه یابی محصول است هزینه های مستقیم را به دو بخش تقسیم می کنند:

1. مواد مستقیم (Direct Material)

2. دستمزد مستقیم (Direct Label)

به مجموع هزینه های مستقیم فوق، بهای اولیه (prime cost) گویند.

هزینه های غیرمستقیم

هزینه های غیرمستقیم تولید را مجموعاً سربار ساخت یا سربار تولید (over head) می گوئیم. مجموع دستمزد مستقیم و سربار ساخت را اصطلاحاً «تبدیل یا بهای تبدیل» گویند. بنابراین اشتراک بهای اولیه و بهای تبدیل، دستمزد مستقیم است.

طبقه بندی هزینه ها (Cost classification)

1. طبقه بندی براساس ماهیت هزینه

2. طبقه بندی براساس رفتار هزینه

3. طبقه بندی براساس دوره های انتفاع هزینه ها

4. طبقه بندی براساس کل یا متوسط بودن هزینه ها

5. طبقه بندی براساس عملکرد مدیریت

 

 

1. طبقه بندی براساس ماهیت هزینه

الف) هزینه محصول: هزینه هایی است که بهای تمام شده تولید را تشکیل می‎دهد. این هزینه و جزئیات آن تابع هدف هزینه یابی است. محصول از ابتدا تا انتهاء یک زنجیره را طی می‎کند که اصطلاحا زنجیره ارزش (Value chain) می گوییم: این زنجیره در نمودار زیر نشان داده شده است:

 

 

اینکه از این زنجیره 6 حلقه ای، کدامیک هزینه محصول است بستگی به هدف هزینه یابی دارد: اگر هدف از هزینه یابی ، قیمت گذاری باشد کل هزینه های مربوط به این زنجیره، هزینه محصول است.  زمانیکه مقاصد مالیاتی مد نظر است (در امریکا) هزینه محصول را سه عامل اول تشکیل می‎دهد و زمانی که گزارشگری  مالی مدنظر است هزینه های محصول را فقط هزینه های تولید (مواد مستقیم، دستمزد مستقیم و سربار ساخت) تشکیل می‎دهد.

چون در درس حسابداری صنعتی I بیشتر تاکید بر آن بخش از حسابداری صنعتی است که با حسابداری مالی در ارتباط است، هزینه های محصول را صرفا هزینه های تولید آن می دانیم.

ب) این  نوع هزینه ها برخلاف هزینه های محصول از نوع cost نیستند، بلکه عمدتاً expense می باشند. این نوع هزینه ها منافع آتی ندارند و شامل هزینه های توزیع و فروش و هزینه های اداری و تشکیلاتی می‎شوند.

2- طبقه بندی براساس رفتار هزینه 

منظور از رفتار هزینه، عکس العمل هزینه ها، نسبت به تغییرات عامل هزینه است. از این دیدگاه هزینه ها را به سه دسته تقسیم می کنند:

الف) هزینه متغیر (varible cost)

ب) هزینه ثابت (Fixed cost)

ج) هزینه نیمه متغیر (Semierible cost)

الف) هزینه متغیر: هزینه هایی هستند که مبلغ کل آنها در اثر تغییرات عامل هزینه، تغییر می‎کند ولی  نرخ آن برای هر واحد از عامل هزینه ثابت است.

نمونه هایی از هزینه های متغیر عبارتست از مواد مستقیم مصرف شده ، دستمزد مستقیم و سربار متغیر؛ (مثل مواد غیر مستقیم، دستمزد غیرمستقیم و …)، هزینه متغیر توزیع و فروش و هزینه متغیر اداری و تشکیلاتی 

 

 

 

 

«نمودار هزینه متغیر کل »

ب) هزینه های ثابت: هزینه هایی هستند که مبلغ کل آن در یک دامنه مربوط، در اثر تغییرات عامل هزینه تغییر نمی کند ولی نرخ آن برای هر واحد از عامل هزینه متغیر است.

دامنه مربوط (Relevent Renge) عبارتست از حد فاصل حداقل و حداکثر عامل هزینه که در آن کل هزینه ثابت تغییر نمی کند.

 

سئوال: متغیر بودن هزینه متغیر کل با هزینه ثابت هر واحد چه تفاوتی دارد؟

هزینه متغیر کل صعودی است و با افزایش عامل هزینه افزایش می یابد در حالیکه هزینه ثابت هر واحد نزولی است. به عبارت دیگر رابطه هزینه متغیر کل با تعداد عامل هزینه به ترتیب یک رابطه مستقیم و معکوس می‎باشد. تفاوت دیگر این است که هزینه متغیر کل (TVC) خطی است در حالیکه نمودار هزینه ثابت هر واحد (FCU) غیر خطی می‎باشد.

نمونه هایی از هزینه های ثابت عبارتست از: سربار ثابت ساخت (مانند هزینه اجاره کارخانه، هزینه استهلاک ماشین آلات تولیدی به روش خط مستقیم، هزینه حقوق سرپرستان تولید، هزینه بیمه بخش تولید و …)، هزینه ثابت توزیع و فروش و هزینه های ثابت اداری و تشکیلاتی.

ج) هزینه های نیمه متغیر:

هزینه هایی هستند که بخشی از آنها ثابت و بخشی دیگر متغیر است. نمونه بارز این نوع هزینه ها، هزینه آب و برق و تلفن است. در حسابداری صنعتی، هزینه های نیمه متغیر را تفکیک می کنند به این ترتیب که بخش ثابت آنرا با هزینه های ثابت و بخش متغیر آن را با هزینه های متغیر جمع می کنند.

 

خودآزمایی

هزینه ثابت شرکت الف 504.000 ریال بوده (این مبلغ بخش ثابت هزینه های نیمه متغیر را نیز شامل می‎شود) و هزینه متغیر هر واحد محصول 1.500 ریال است اگر تعداد تولید  و فروش به عنوان عامل هزینه در نظر گرفته شود با توجه به سطوح مختلف تولید و فروش 100 و 200 واحد و 900 واحد و 1000 واحد:

 مطلوبست اولاً جدولی تهیه نمائید که نمایانگر تعداد تولید و فروش، هزینه ثابت کل، هزینه متغیر هر واحد، هزینه متغیر کل، هزینه کل، هزینه ثابت هر واحد و هزینه متوسط هر واحد باشد.

ثانیاً با توجه به جدول تهیه شده در بند مذکور نمودارهای هزینه ثابت کل، هزینه متغیر کل، هزینه ثابت هر واحد، هزینه متغیر هر واحد و هزینه کل را نمایش دهید.

3) طبقه بندی براساس دوره های انتفاع از هزینه: 

الف) هزینه های جاری 

هزینه هایی هستند که انتفاع آن مختص یک دوره است مثل هزینه توزیع وفروش، هزینه اداری و تشکیلاتی 

ب) هزینه های سرمایه ای

هزینه هایی هستند که دارای منافع آتی نیز هستند. دارایی ثابت نوعی هزینه های سرمایه ای هستند. به مرور که هزینه های سرمایه ای منافع خود را از دست می دهند، بخش از دست رفته آنها به عنوان هزینه جاری طبقه بندی می گردد مثل هزینه استهلاک.

هزینه های جاری از نوع expense هستند ولی هزینه های سرمایه ای از نوع cost.

4) طبقه بندی براساس کل یا متوسط بودن:

الف- هزینه کل ب- هزینه متوسط یا هزینه هر واحد

5) طبقه بندی براساس عملکرد مدیریت

بر این اساس هزینه ها را به 3 دسته تقسیم می کنند:

الف- هزینه های تولید ب- هزینه های توزیع و فروش ج- هزینه های اداری و تشکیلاتی

صورت سود و زیان در مؤسسات خدماتی، بارزگانی و تولیدی 

وظایف حسابداری صنعتی چیست؟ نقش حسابداری صنعتی در اداره بهتر ‌سازمان چیست؟

مشارکت در  برنامه ریزی (تهیه بودجه)، تهیه اطلاعات لازم به منظور تصمیم گیریهای مدیریت، مشارکت در کنترل، تعیین بهای تمام شده موجودیها جهت درج در صورتهای مالی .

(صورتهای مالی و مثال ها کامل  در فایل اصلی موجود است)

 

 

یادداشت 1

صورت بهای تمام شده کالای فروش رفته

ریال

موجودی کالای ساخته شده اول دوره **

اضافه می‎شود: بهای تمام شده کالای ساخته شده طی دوره (یادداشت 2) **

بهای تمام شده کالای آماده برای فروش **

کسر می‎شود: بهای تمام شده کالای ساخته شده آخر دوره (**)

بهای تمام شده کالای فروش رفته **

 

یادداشت 2:

صورت بهای تمام شده کالای ساخته شده طی دوره 

ریال ریال

موجودی کالای در جریان ساخت اول دوره **

اضافه می‎شود: بهای تولید (ساخت)

مواد مستقیم مصرف شده (یادداشت3) **

دستمزد مستقیم **

سربار ساخت **

جمع هزینه های تولید (بهای ساخت) **

بهای متام شده کالای در جریان ساخت طی دوره **

کسر می‎شود: کالای در جریان ساخت آخر دوره (**)

بهای تمام شده کالای ساخته شده طی دوره **

 

یادداشت 3:

صورت محاسبه مواد مستقیم مصرف شده

موجودی مواد مستقیم در ابتدای دوره **

خرید **

کسرمی شود: برگشت از خرید و تحقیقات **

تخفیفات نقدی خرید **

خرید خالص **

اضافه می‎شود: هزینه حمل مواد خریداری شده **

بهای تمام شده مواد خریداری شده **

بهای تمام مواد آماده مصرف **

کسر می‎شود: موجودی مواد آخر دوره (**)

مواد مستقیم مصرف شده **

(صورتهای مالی و مثال ها کامل  در فایل اصلی موجود است)

مثال:

اطلاعات زیر درمورد عملیات بهمن ماه شرکت ایران در دست می‎باشد مطلوبست تهیه صورت بهای تمام شده کالای فروش رفته و تعیین اینکه بهای تمام شده هر واحد تکمیل شده طی بهمن ماه چند ریال بوده است؟

موجودی مواد مستقیم در ابتدا و پایان دوره به ترتیب 50.000 ریال و 70.000 ریال

کالای در جریان ساخت ابتدا و پایان دوره به ترتیب 150.000 ریال و 110.000 ریال

موجودی کالای ساخته شده  ابتدا و پایان دوره به ترتیب 400.000 ریال و 320.000 ریال

مواد مستقیم خریداری شده طی دوره و هزینه حمل آن به ترتیب 200.000 ریال و 20.000 ریال

دستمزد مستقیم 2.000 ساعت به نرخ هر ساعت 120 ریال.

سربار ساخت در این شرکت براساس 80% دستمزد مستقیم منظور می‎شود. تعداد واحدهای تکمیل شده (تولید شده) طی بهمن ماه 100 واحد می‎باشد.

 

شرکت ایران

صورت بهای تمام شده کالای فروش رفته 

برای یک ماهه منتهی به 30 بهمن 79

کالای در جریان ساخت ابتدا دوره 150.000

موجودی مواد مستقیم در ابتدای دوره 50.000

خرید 200.000

بعلاوه: هزینه حمل 20.000

بهای تمام شده مواد خریداری شده 220.000

بهای تمام شده مواد آماده مصرف 270.000

موجودی مواد مستقیم در پایان دوره (70.000)

مواد مستقیم مصرف شده 200.000

دستمزد مستقیم 240.000

سربار ساخت 192.000

جمع هزینه های تولید 632.000

بهای تمام شده کالای در جریان ساخت طی دوره 782.000

کسر می‎شود: کالای در جریان ساخت آخر دوره (110.000)

بهای تمام شده کالای ساخته شده 672.000

بعلاوه: م. کالای ساخته شده اول دوره 400.000

بهای تمام شده کالای آماده برای فروش 1.072.000

کسر می‎شود: موجودی کالای آخر دوره (320.000)

بهای تمام شده کالای فروش رفته 752.000

 

گردش حسابهای صنعتی

 

کنترل مواد کالای در جریان ساخت کالای ساخته شده

 

** ** ** ** **

 

** ** **

کنترل حقوق و دستمزد ** ** *** ***

 

** **

سربار جذب شده

*** *** بهای تمام شده کالای فروش رفته

** ***

 

ثبت حسابهای صنعتی 

ثبت حسابهای صنعتی در دو حالت قابل بررسی است:

حالت 1) زمانی که فقط یک دفتر برای شرکت نگهداری می‎شود و کلیه عملیات شرکت اعم 

        از عملیات مرکز و عملیات کارخانه یا کارگاه در آن به ثبت می رسد.

حالت 2) زمانی است که کارخانه و مرکز هر کدام دارای دفاتر مستقلی هستند و هر یک عملیات مربوط به خود را در دفترشان ثبت می کنند.

(صورتهای مالی و مثال ها کامل  در فایل اصلی موجود است)

ثبت حسابهای صنعتی در حالت اول:

ثبت های مربوط به مواد

1- خرید مواد مستقیم

کنترل مواد **

بانک (حسابهای پرداختنی) **

2- برگشت مواد به فروشنده

بانک / حسابهای پرداختنی **

کنترل مواد **

3- ارسال مواد مستقیم  به خط تولید (کارخانه) کالای درجریان ساخت **

کنترل مواد **

4- برگشت مواد مستقیم از کارخانه 

به انبار کنترل مواد **

کالای در جریان ساخت **

5- خرید مواد غیرمستقیم

ملزومات(ملزومات مصرفی یا کارخانه) **

بانک/ حسابهای پرداختنی **

6- برگشت مواد غیرمستقیم به فروشنده

بانک / حسابهای پرداختنی **

ملزومات کارخانه **

7- ارسال مواد غیرمستقیم به خط تولید (کارخانه) کنترل سربار **

ملزومات کارخانه **

8- برگشت مواد غیرمستقیم از خط تولید به انبار ملزومات کارخانه **

کنترل سربار **

 

ثبتهای مربوط به دستمزد

1- تهیه لیست حقوق و دستمزد (مبلغ ناخالص حقوق و دستمزد)

کنترل حقوق و دستمزد (مبلغ ناخالص حقوق ودستمزد) **

بیمه پرداختنی **

مالیات پرداختنی **

حقوق و دستمزد (خالص حقوق و دستمزد) **

2- تسهیم (تخصیص) حقوق و دستمزد

کالای در جریان ساخت (دستمزد مستقیم) **

کنترل سربار (دستمزد غیرمستقیم) **

هزینه های توزیع و فروش **

هزینه های اداری و تشکیلاتی **

(ناخالص) کنترل حقوق و دستمزد **

3- پرداخت یا واریز کسورات

بیمه پرداختنی **

مالیات پرداختنی **

بانک **

4- پرداخت خالص حقوق و دستمزد به کارکنان

حقوق و دستمزد پرداختنی **

بانک **

 

ثبت های مربوط به سربار

اطلاعات واقعی سربار معمولاً با تأخیر در دسترس قرار می‎گیرد مثلا هزینه آب و برق  وتلفن معمولاً با تاخیر مشخص می گردند و یا سربار غیر مستقیم که از سایر دوایر تخصیص می یابد. با تأخیر همراه است. بدین لحاظ در مورد نحوه برخورد با سربار سه راه پیش روی داریم:

الف) فرض کنیم که سربار جزء هزینه تولید نیست   اطلاعات حسابداری ناقص خواهد بود  تصمیمات مدیریت غلط خواهد بود. 

ب) صبر کنیم تا کلیه اطلاعات سربار در دسترس قرار گرفت بهای تمام شده را محاسبه نمائیم   اطلاعات حسابداری به موقع نخواهد بود   یکی از ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری به موقع بودن می‎باشد.

ج) استفاده از تخمین و برآورد: (جذب سربار)

معادله خط سربار            

مثال: x 2000=y یعنی سربار براساس هر ساعت کار مستقیم 2000 ریال جذب تولید می‎شود.  x 80%=y یعنی سربار براساس 80% هزینه دستمزد مستقیم جذب تولید می‎شود.

مبانی جذب سربار: 1- ساعت کار مستقیم 2- هزینه دستمزد مستقیم 3- هزینه مواد مستقیم 4- ساعت کار ماشین آلات 5- تعداد تولید

بعد از دسترسی به اطلاعات واقعی سربار، سربار جذب شده به کنترل سربار بسته می‎شود و از این طریق هر گونه اضافه یا کسر جذب سربار مشخص می گردد. در این درس به منظور سهولت حساب اضافه یا کسر جذب سربار به حساب بهای تمام شده کالای فروش رفته بسته می‎شود ولی راههای صحیحتری وجود دارد که بعداً با آنها آشنا می‎شویم.

 

الف- ثبت های مربوط به سربار واقعی:

«هزینه های واقعی سربار در بدهکار حساب کنترل سربار ثبت می‎شوند»

1- ثبت بیمه منقضی شده کارخانه

 

هزینه بیمه ** کنترل سربار کارخانه **

پیش پرداخت بیمه ** هزینه بیمه **

2- استهلاک ماشین آلات تولیدی

هزینه استهلاک ماشین آلات ** کنترل سربار کارخانه **

استهلاک انباشته ماشین آلات ** هزینه استهلاک ماشین آلات **

ب- ثبت مربوط به جذب سربار:

کالای در جریان ساخت **

سربار جذب شده **

 

ج- بستن سربار جذب شده و تعیین اضافه یا کسر جذب سربار:

سربار جذب شده **

کنترل سربار کارخانه **

فرض اول: سربار جذب شده < سربار واقعی 

کنترل سربار کارخانه ** اضافه جذب سربار **

اضافه جذب سربار ** بهای تمام شده کالای فروش رفته **

فرض دوم: سربار جذب شده > سربار واقعی

کسر جذب سربار **       بهای تمام شده کالای فروش رفته    **

کنترل سربار کارخانه **    کسر جذب سربار **

د- ثبت مربوط به تکمیل کالا و انتقال آن از کارخانه به انبار:

کالای ساخته شده **

کالای در جریان ساخت **

ه- ثبت مربوط به فروش کالا:

به بهای فروش

بانک/ حسابهای دریافتنی **

فروش **

به بهای تمام شده

بهای تمام شده کالای فروش رفته **

کالای ساخته شده **

(صورتهای مالی و مثال ها کامل  در فایل اصلی موجود است)

مثال:

موجودی کالای در جریان ساخت اول دوره و آخر دوره به ترتیب 50.000 ریال و 150.000 ریال 

موجودی کالای ساخته شده اول دوره 30 واحد به بهای تمام شده 90.000 ریال

تعداد واحدهای تکمیل شده طی دوره 250 واحد

تعداد واحدهای فروش رفته طی دوره 230 واحد 

مواد مستقیم مصرف شده 200.000 ریال 

دستمزد مستقیم 400.000 ریال

سربار جذب شده (75%دستمزد مستقیم) 300.000 ریال

مطلوبست: 1- تعیین بهای تمام شده هر واحد از موجودی کالای ساخته شده ابتدای دوره  

  

2- تعیین بهای تمام شده هر واحد کالای ساخته شده طی این دوره

صورت محاسبه بهای تمام شده کالای ساخته شده طی دوره

ریال ریال

موجودی کالای در جریان ساخت ابتدای دوره 50.000 ریال

مواد مستقیم مصرف شده 200.000

دستمزد مستقیم 400.000

سربار جذب شده 300.000

900.000

950.000

کسر می‎شود: بهای تمام شده کالای در جریان ساخت پایان دوره (150.000)

                    ب ت کالای ساخته شده طی دوره 800.000

    800.000        بهای تمام شده کالای ساخته شده

            250          تعداد واحدهای ساخته شده طی دوره

3- تعیین بهای تمام شده موجودی کالای ساخته شده پایان دوره و تعداد آن.

توجه: بهای تمام شده موجودی ساخته شده آخر دوره بستگی به فرض جریان هزینه موجودی ها دارد.

الف)با فرض روش FiFo بهای تمام شده موجودی کالای ساخته شده آخر و بهای تمام شده کالای فروش رفته را بدست آورید.

صورت محاسبه تعداد و موجودی آخر دوره صورت محاسبه بهای تمام شده موجودی آخر دوره

واحد ریال

تعداد کالای ساخته شده اول دوره 30 بهای تمام شده موجودی کالای اول‎دوره 90.000

واحدهای ساخته شده طی دوره 250 بعلاوه ب ت کالای ساخته شده طی دوره 800.000

واحدهای آماده فروش 280 ب ت کالای آماده فروش 890.000

کسر می‎شود واحدهای فروش رفته (230) کسر می‎شود: ب ت کالای فروش رفته (730.000) *

تعداد واحدهای ساخته شده آخر دوره 50 ب‎ت‎موجودی کالای ساخته‎‌شده‎آخردوره 160.000

ب) با فرض روش جریان هزینه FiFo

90.000 =3.000*30

64.000 =3.200*20

بهای تمام شده کالای ساخته شده پایان دوره 154.000

بهای تمام شده کالای فروش رفته 726.000 3.200*230

 

مثال 2) 

بهای اولیه   525.000 ریال

بهای تبدیل 525.000 ریال

سربار براساس 75% دستمزد مستقیم جذب تولید می‎شود.

مطلوبست تعیین جمع هزینه های تولید و تفکیک آن به مواد، دستمزد و سربار

 

 

جمع هزینه های تولید=  

مثال3) 

با توجه به اطلاعات ذیل بهای تمام شده کالای فروش رفته و کالای ساخته شده را بدست آورید.

جمع هزینه های تولید 50.000ریال جمع هزینه های تولید 500.000

افزایش کالای در جریان ساخت طی دوره 40.000 ریال (-)  افزایش کالای در جریان (40.000)

افزایش کالای ساخته شده طی دوره 15.000 ریال ب ت ک ساخته شده 460.000

(-) افزایش در م ک ساخته شده   (150.000)

ب ت ک ف 445.000

 

مثال 4)

جمع هزینه تولید 500.000ریال

(-) کالای درجریان ساخت طی دوره 12.000 ریال هزینه های تولید 500.000

(+)  کالای ساخته شده طی دوره 50.000 ریال (+)کاهش ک درجریان 12.000

ب ت ک  ساخته شده 512.000

(-) افزایش ک ساخته شده (50.000)

ب. ت کالای فروش رفته 462.000

گاهی به دلایلی دفاتر جداگانه ای در کارخانه ومرکز یک شرکت نگهداری می‎شود. معمولاً دفاتر مرکزی در محلی استقرار می یابند که امکان بازار یابی محصولات و خرید مواد اولیه به سهولت امکان پذیر باشد در  حالی که معمولاً کارخانه در محلی واقع می‎شود که نیروی کار ارزانتر و زمین ارزانتر وجود داشته باشد و نیز از لحاظ مقررات محیطی با مشکل مواجه نشود.

به علت فاصله زیاد مرکز و کارخانه  درهر کدام دفاتر خاصی نگهداری می گردد.

در دفاتر مرکز معمولاً حسابهای مربوط به دریافت یا پرداخت وجه، دارایی های ثابت و استهلاک آنها، خرید و فروش و امثال آن نگهداری می‎شود، در حالیکه در دفاتر کارخانه معمولاً حسابهای مربوط به تولید، مواد اولیه، کالای در جریان ساخت، کالای ساخته شده و حسابهای مربوط به سربار کارخانه نگهداری می‎شود.

مثال) تمرین 7 صفحه 91 حسابداری صنعتی جلد 1

اداره مرکزی شرکت پلاستیک سازی ایران در تهران و کارخانه آن در شهر صنعتی دماوند واقع شده است. دفاتر کارخانه و اداره مرکزی بطور جداگانه نگاهداری می‎شود.

تراز آزمایشی کارخانه درتاریخ اول مهرماه اقلام زیر را نشان می‎دهد:

بدهکار - ریال بستانکار- ریال

مواد 350.000

کالای در جریان ساخت 780.000

کالای ساخته شده 640.000

کنترل دفاتر مالی 1.770.000

1.770.000 1.770.000

عملیات زیر طی مهرماه صورت گرفته است:

الف) خرید مواد به طور نسیه به مبلغ 2.300.000 ریال

ب) طی ماه مبلغ 1.200.000 ریال مواد مستقیم و 900.000 ریال مواد غیرمستقیم از انبار صادر گردیده است. 

ج) جمع حقوق و دستمزد مهرماه بالغ بر2.490.000 ریال گردید. لیست حقوق و دستمزد و چکها در اداره مرکزی تهیه گردیده و همچنین 10% مالیات حقوق و 7% بابت بیمه های اجتماعی از‌آن کسر شده است. حساب مربوط به حق بیمه های اجتماعی سهم کارفرما در دفاتر اداره مرکزی نگهداری می‎شود. حقوق و دستمزد شامل 300.000 ریال حقوق اداری (کارکنان اداری)، 800.000 ریال حقوق کارکنان فروش، 600.000 ریال دستمزد غیرمستقیم و 1.300.000 ریال دستمزد مستقیم می‎باشد.

د) سربار کارخانه با نرخ 210% دستمزد مستقیم جذب می گردد.

ه) مبلغ 27.500 ریال از مواد خریداری شده به علت معیوب بودن به فروشنده عودت داده شد.

و) پرداخت مبلغ 2.150.000 ریال به طور علی الحساب به فروشندگان مواد.

ز) هزینه های سربار متفرقه کارخانه به مبلغ 1.200.000 ریال می‎باشد که مبلغ مزبور شامل 200.000 ریال استهلاک ماشین آلات کارخانه است.

ج) کالای ساخته شده بالغ بر 4.830.000 ریال است.

ط) کالای به بهای تمام شده 4.500.000 ریال ، به مبلغ 6.000.000 ریال به فروش رسیدند.

مطلوبست ثبت روزنامه عملیات فوق در دفاتر کارخانه و دفاتر اداره مرکزی.

دفاتر اداره مرکزی دفتر کارخانه

الف) کنترل دفاتر کارخانه 2.300.000 کنترل مواد 2.300.000

حسابهای پرداختنی 2.300.000 کنترل دفاتر مرکز 2.300.000

کالای در جریان ساخت 1.200.000

کنترل سربار 900.000

کنترل مواد 2.100.000

ج) 1-  کنترل حقوق و دستمزد 3.600.000

بیمه پرداختنی 810.000   [210.000+(20%*3.000.000)]

مالیات پرداختنی 300.000

حقوق و دستمزد پرداختنی 2.490.000

2- تسهیم حقوق و دستمزد:

کنترل دفاتر کارخانه 2.280.000

هزینه توزیع و فروش 960.000

هزینه اداری و تشکیلاتی 360.000

کنترل حقوق و دستمزد 3.600.00

کالای در جریان ساخت 1.300.000

کنترل سربار 980.000

کنترل دفاتر مرکز 2.280.000

 

دفاتر اداره مرکزی دفاتر کارخانه

د)                         --------- کالای در جریان ساخت 2.730.000

سربار جذب شده 2.730.000

ه) حسابهای پرداختنی 27.500 کنترل  دفاتر مرکز 27.500

کنترل دفاتر کارخانه 27.500 کنترل مواد 27.500

و) حسابهای پرداختنی 2.150.000

بانک 2.150.000

ز) 1- هزینه های متفرقه تولید 1.200.000

استهلاک انباشته 200.000

حسابهای مختلف 1.000.000

2- کنترل دفاتر کارخانه 1.200.000 کنترل سربار کارخانه 1.200.000

هزینه های متفرقه تولید 1.200.000 کنترل دفاتر مرکز 1.200.000

ح) ------- کالای ساخته شده 4.830.000

کالای درجریان ساخت 4.830.000

ط) بانک 6.000.000 -------

فروش 6.000.000

ب ت ش کالای فروش رفته 4.500.000 کنترل دفاتر مرکز 4.500.000

کنترل دفاتر کارخانه 4.500.000 کالای ساخته شده 4.500.000

• بستن سربار جذب شده :

سربار جذب شده 2.730.000

         کنترل سربار

2.730.000

 

 

 

 

 

کنترل سربار

مواد غیرمستقیم 900.000 سربار جذب شده 2.730.000

دستمزد غیر مستقیم 98.000 کسر جذب سربار 350.000

هزینه های متفرقه تولید 1.200.000

3.080.000 3.080.000

 

(صورتهای مالی و مثال ها کامل  در فایل اصلی موجود است)

 

 

دفاتر کارخانه دفاتر اداره مرکزی

کسرجذب سربار 350.000 --------

کنترل سربار 350.000

*بابت بستن حساب کنترل سربار

کنترل دفاتر مرکز 350.000 ب ت کالای فروش رفته 350.000

کسرجذب سربار 350.000 کنترل دفاتر کارخانه 350.000

* بابت بستن حساب کسر جذب سربار

 

برای سربار از بودجه قابل انعطاف استفاده می‎شود . بودجه قابل انعطاف بودجه ای است که سطوح مختلف مبنای جذب و سربار پیش بینی شده درهر کدام از سطوح مذکور را نشان می‎دهد. در واقع بودجه قابل انعطاف مختصات خطی است که محور افقی آن مبنای جذب و محور عمودی آن سربار پیش بینی شده است.

 

(صورتهای مالی و مثال ها کامل  در فایل اصلی موجود است)

مثال) 

شرکت گاما از بودجه قابل انعطاف سربار استفاده می‎کند و مبنای جذب آن ساعت کار مستقیم است:

ساعت کار مستقیم سربار پیش بینی شده

در طی این دوره 720 ساعت کار انجام شده است و مبنای تعیین نرخ جذب سربار، سطح 800 ساعت می‎باشد. سربار واقعی طی این دوره 1800 ریال بوده است. مطلوبست: الف) تعیین معادله خط سربار ب)تعیین نرخ جذب سربار ج) تعیین سربار جذب شده د)تعیین اضافه یا کسر جذب سربار

500

600

700

800 15.000

16.000

17.000

18.000

 

حل : الف) 

 

ب) x 10+10.000 y=

                                       18.000     سربار پیش بینی شده

ریال 5/22 =            =                                   = نرخ جذب سربار

                                         800            ظرفیت تعیین شده

ج) ریال 16.200 = 5/22*720= نرخ جذب سربار * مبنای واقعی = سربار جذب شده

د)(1800)=18.000-16.200= سربار واقعی- سربارجذب شده= اضافه یا کسر جذب سربار

   کسرجذب سربار

«هزینه یابی سفارش کار»

برخی از شرکت ها، محصولاتی را که تولید می کنند خاص یک سفارش دهنده بخصوص است. معمولاً در چنین مواردی، سیستم هزینه یابی سفارش کار خواهد بود. ویژگیها و خصوصیات شرکتهایی که از این سیستم استفاده می کنند به شرح زیر است:

1) تولیدات آنها طبق سفارش مشتری انجام می‎شود.

2) بهای تمام شده تولیدات آنها متفاوت است.

3) تولیدات آنها معمولاً تکراری نیست.

4) در اینگونه شرکت ها اول مشتری داریم، سپس کالای مورد نظر تولید می‎شود .

5) هزینه انبارداری معمولاً دراینگونه شرکتها ناچیزاست.

6) قیمت فروش محصولات اینگونه شرکت ها معمولاً براساس درصدی از بهای تمام شده تعیین می‎شود.

7) طراحی و شکل محصول در این شرکت ها توسط مشتری ارائه می‎شود.

روش هزینه یابی سفارش کار درمورد شرکت های پیمانکاری، کارخانجات کشتی سازی، هواپیما سازی، بیمارستانها، تعمیرگاههای اتومبیل و نظایرآن کاربرد داشته و مورد استفاده قرار می گیرد.

 

نحوه حسابداری در سیستم سفارش کار:

در سیستم سفارش کار، هر یک از سفارشات بعنوان مرکز هزینه تلقی می گرددو برای هر سفارش یک کارت به نام کارت سفارش با شماره معین در نظر می گیرند. در این کارت مواد مستقیم مصرف شده، دستمزد مستقیم و سربار جذب شده منعکس می گردند. کارت سفارش در واقع معین حساب کالای در جریان ساخت است. دراین سیستم جذب سربار ضرورت بیشتری پیدا می‎کند. زیرا در زمان تحویل کالا، که در قرارداد منعکس می گردد باید محصول را بدست مشتری سپرد و تأخیر در محاسبه بهای تمام شده و به تبع آن بهای فروش جایز نیست. در چنین شرایطی به احتمال زیاد، بیشتر اطلاعات واقعی سربار در دسترس قرار نگرفته است بنابراین جذب سربار در این شرایط ضرورت بیشتری دارد.

 

مثال) حل تمرین 4 صفحه 123 کتاب حسابداری صنعتی جلد یک

دفاتر شرکت تولیدی ابزار آلات در اول بهمن ماه مانده های زیر را نشان می‎دهد:

ریال

مواد

کالای در جریان ساخت - مواد

کالای در جریان ساخت - دستمزد

کالای در جریان ساخت - سربار کارخانه

کالای ساخته شده 14.000

8.000

4.000

3.200

15.000

3 حساب کالای درجریان ساخت ، 3 سفارش را با اطلاعات زیر کنترل می‎کند:

سفارش 621 (ریال) سفارش 622 (ریال) سفارش 623 (ریال) جمع

 

مواد 

دستمزد

سربارکارخانه 2.800

1.600

1.280 3.400

1.500

1.200 1.800

900

7200 8.000

4.000

3.200

5.680 6.100 3.420

اطلاعات زیر مربوط به عملیات بهمن ماه می‎باشد:

الف) خرید و دریافت مواد بمبلغ 22.000 ریال (نسیه 30 روز)

ب) مواد مورد نیاز برای تولید، به مبلغ 21.000 ریال صادر گردیده است، 2.400 ریال از این مبلغ بابت مواد غیرمستقیم می باشد و ما به التفاوت به ترتیب 5.300 ریال به سفارش 621، 7.400 ریال به سفارش 622 و 5900 ریال به سفارش 623 تسهیم می گردد.

ج) مواد برگشتی از دوایر تولیدی به انبار مواد به مبلغ 600 ریال بوده است که 200 ریال آن بابت مواد غیرمستقیم و ما به التفاوت مربوط به سفارش 622 می‎باشد.

د) مواد برگشتی به فروشندگان 800 ریال

ه) حقوق و دستمزد خالص (پس از کسر 10% مالیات و 7% بیمه های اجتماعی) به مبلغ 31.540 ریال طی بهمن ماه پرداخت گردید.

و) 55% حقوق و دستمزد معرف دستمزد مستقیم، 20% معرف دستمزد غیرمستقیم، 15% معرف حقوق کارکنان فروش، و 10% معرف حقوق کارکنان اداری می‎باشد. دستمزد مستقیم به ترتیب 6.420 ریال به سفارش 621، 8160 ریال به سفارش 622 و 6.320 ریال به سفارش 623 تسهیم می گردد.

ز) بیمه های اجتماعی مهم کارفرما 20% می‎باشد. حق بیمه های اجتماعی مربوط به دستمزدهای کارخانه به حساب کنترل سربار کارخانه منظور می گردد.

ح) سربار کارخانه، باستثناء آنچه که قبلا ذکر شد، بالغ بر 5.500 ریال می‎باشد که شامل 2.000 ریال استهلاک ساختمان کارخانه و 250 ریال بیمه منقضی شده کارخانه است باقیمانده سربار کارخانه به مبلغ 3.250 ریال تا پایان بهمن ماه پرداخت نشده بود.

ط) سربار جذب شده کارخانه 80%  هزینه دستمزد مستقیم است که برمبنای هزینه دستمزد بهمن ماه به سفارشات تسهیم می‎شود.

ی) سفارشات 621 و 622 تکمیل شده و به انبار کالای ساخته شده منتقل گردیده اند.

ک) سفارشات 621 و 622 با سود ناخالص 40% نسبت به بهای تمام شده به فروش رسیده اند.

ل) وصول مطالبات طی بهمن ماه بالغ بر 65.450 ریال می‎باشد.

مطلوبست: 

1) تهیه کارتهای هزینه سفارش جهت انتقال اطلاعات مربوط به موجودی ابتدای دوره

2) ثبت عملیات بهمن ماه در دفتر روزنامه و درج آنها در کارت های هزینه سفارش