تحقیق مقاله پیشینه علمی

در تاریخ علم سه دوره مشخص وجود داشته است نخست دوره هزار ساله یونانها دوم دوره پانصد ساله مسلمانان و سوم دوره تجدید علمی اروپاست که از حدود 1500 میلادی آغاز شده است . دوره اول از 600 سال پیش از میلاد مسیح آغاز می شود و تا حدود 400 میلادی داشته است. مکان پیشرفت های علمی در این دوره یونان و مصر و دانشمندان بزرگ آن

 فیثا غورس ، افلاطون ، ارسطو و اقلیس و ارشمیدس است در این دوره پایه های ریاضی و منطق بوجود آمد . مطالعه بر طبیعت مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته دوره دوم بعد از 800 میلادی حدود قرن دوم هجری با تاسیس یغداد و بیت الحکمه بوجود آمد و مدت حدود پنج قرن ادامه یافت .

  بعد از پیروزی های قتیه بن مسلم  باهلی دامنه سیطره اسلام بر سراسر سرزمین ایران از مرزهای شرقی عراق تا دامنه رود سند و فوغان در شرق گسترش یافت و سپس تا ماوراء النهر و نواحی شمالی آن تا سرزمین ترکان قراخانی در ترکمنستان چین که خود در حوزه رودخانه تاریم و دریاچه بالخاش واقع است کشیده شد این ناحیه نخستین موطین ترکان غز بود سپس از ایشان در جانب غرب شمال ترکمنستان ) نخست زیستگاه ترکان  قبیاق و سپس ترکان نزد قرار داشت و زیستگاه آنها شمال دریای سیاه و جزیره قرم کریمه بود پس از آنان ترکان بلغاری در جنوب حوزه رود طونه درن سکنی داشتند در سمت شمال آنان ترکان بچکاء شناق بردند سپس ترکان ایغور بودند که در بعضی از متون عربی او یرانقه خوانند شده اند اقوام غز و ایفور به ترتیب در پی هم قرار داشتند تا به مغولان می رسیدند چه زیست گاه مغولان از حوضه ی رودخانه تاریم دریاچه بالکاش (بالخاش)شرع می شود و تا صحرای قومی گپی . مغولستان امتداد یافت و از جانب شرق به دیوار چین سر می کشید سپس چنگیز خان توانست از این دیوار بگذرد و با چنینیان به نبرد بپردازد در شرق سرزمین مغولان اقوام چینی ساکنند که از نژادی دیگرند و تا اقیانوس آرام پراکنده اند اقوام ایرانیانند که نزد عربها به (فرس) مشهورند . از دیر باز تاریخی مفصل داشته اند ایشان تقرین تا رودخانه مرغان پراکنده بودند این رودخانه که مرو یا مرو الروز نیز نامیده می شود در جنوب رود جیحون از شمال به جنوب کشیده شده و به سمت شرق انحنا می پذیرد .

فصل اول

 در بخش در این مدت پیشرفت های علمی به وسیله دانشمندان مسلمان صورت گرفت . آنها توانستند آثار گذشتگان را جمع آوری کنند مبنای مطالعات خودقرار دهند و بر اساس آنها رشته های جدیدی از علم وجود آورند و آن را گسترش دهند . بزرگان علم در این دوره خوارزمی ، فارابی بیرونی ، ابن سینا و عمر خیام و خواجه نصیر طوسی و خاتم آنها غیاث الدین جمشید کاشانی است . دوره ی سوم دوره تجدید حیات علمی و ادبی اوپاست که از حدود 5 قرن پیش آغاز شد . دانشمندان بزرگ و آنها گراین دوره در کارت ، گالیله و نیوتون بودند . در دوره ی اخیر علوم تجربی و ریاضی و صنعت در یکدیگر اثر کردند و آگاهی و توانایی انسان را به حد امروزی رساندند . در این نوشته موضوع بحث ما ، بررسی دوره ی دوم پیشرفت علم است در این نشان دادند و با تکیه بر فرهنگ گذشته خود ، توانستندعلوم و فنون جدید را فراگیرند و آن را گسترش دهند.

اسلام در قرن اول هجری

در سال 610 میلادی حضرت محمد (ص) در مکه به پیامبری بر گزیده شده و مردم را به دین اسلام فرا خواند . آن حضرت مدت سه سال پنهانی مردم را به یکتا پرستی و دین اسلام دعوت کرد تا آن که نوبت دعوت آشکار رسید. ابتدا به تبلیغ خویشان و قبیله خود ، قریش پرداخت ولی با مخالفت بعضی از آنها روبرو شد ، به طوری که مردم مکه به تحریک آنها با حضرت محمد (ص) به مقابله برخاست ؛ اما رسول خدا از تبلیغ باز ایستاد و مردمی راکه در مراسم حج ، شرکت می کردند به پرستشی خدای یگانه می خواند . در این دعوتها گروهی از مردم یثرب مسلمان شدید و با پیامیر اسلام بیعت کردند و پس از باز گشت به یثرب به معرفی اسلام پرداختند در سال 621 میلادی به برابر سال سیزده هم بعثت ، حضرت پیامیر با جمعی از یاران خود (مهاجرین ) از مکه به مدینه هجرت کرد.

طبقه بندی علوم در فرهنگ اسلامی

هدف از تنظیم این قسمت آن است که بدانیم در فرهنگ و تندن اسلامی به کدامیک از رشته های علمی توجه بیشتری شد و بطور کلی علوم اسلامی شامل چه بخشهایی بود – برای مطالعه و تحقیق در این زمینه مدارک مستند و فراوانی موجود است از جمله این مدارک ، مقدمه های جامعی است که در بسیاری از کتابهای معتبر علمی اسلامی در دست است و علاوه بر این مقدمه بعضی از کتابهای مستقلی در این باره ، از فیلسوفان و دانشمندان بزرگ ، باقی مانده است. در مقدمه بعضی از کتابهای علمی مولف پس از حمد و ثنای یزدان و سپاس از منعم ، به معرفی کلی علوم پرداخته است و از آن پس ، درباره موضوع کتاب و ارتباط آن با کل معارف موجود و نیز بخشها و تقسیمات آن، مطالبی نوشته است . هدف از نگارش کتاب و بهره و فضیلتی که خواننده نصیب می برد را ، مشخص می کند . از این راه می توان به علوم اسلامی و تقسیم بندی آن آشنا شد. از نمونه کتابهائی که بطور کامل به معرفی علوم و طبقه بندی آنها پرداخته شده است کتاب «احصاء العلوم) نوشته «ابونصر محمد بن محمد فارابی » است که به نقل مختصر آن می پردازیم.

فصل دوم

طبقه بندی فارابی

فارابی همه ی علوم رایج را به پنج بخش تقسیم و هر بخش را در یک فصل از کتاب احصاء العلوم به صورت زیر معرفی کرده است.

1- هفته اول : علم و زبان و بخشهای آنآآنه

2- فصل 2 علم منطق و بخشهای آن

3- فصل 3 علوم تعلیمی {ریاضیات}

4- فصل 4 علوم طبیعی و بخش های آن و علو الهی و بخش های آن

5- فصل 5 علوم مدنی و بخشهای آن علم فقه و علم کلام.

مطالب این کتاب از آن جهت سودمند است که چون آدمی بخواهد این علم را فراگیرد. و در آن به پژوهش بپردازد، بداند که به چه کار اقدام کند ، در چه چیز به پژوهش بپردازد ، او را از این پژوهش چه سودی حاصل می شود، به چه سرمایه می رسد . و از چه فضیلتی بهره ور خواهد شد . دانستن این مقدمات کسب می شود که انسان برای آموختن هردانش با آگاهی و دور اندیشی گام بردارد و نه از سرغفلت و بی خبری . انسان به مدد این کتاب می تواند میان علوم به مقایسه بپردازد تا بداند کدام برتر است و کدام سودمند ، کدام سست بنیان تر و بی اساس تر و کم مایه تر .» با توجه به موضوع این کتاب به معرفی بیشتر «علوم طبیعی» می پردازیم.

الف – علوم تعلیمی (ریاضیات)

این علوم به هفت بخش بزرگ به صورت زیر تقسیم می شود:

1- علم عدد 2- علوم هندسه 3- علم مناظر 4- علم نجوم 5- علم موسیقی 6- علم اثقال 7- علم حیل . شرح هر یک از این علوم چنین است:

1- علم عدد، شامل علم عدد نظری و علم عدد عملی است . علم عدد نظری از خواص اعداد مانند زوج و فرد بدون ، تساوی ، تناسب و روابط آنها بحث می کند. علم عدد عملی همان علمی است که توان مردم در دادوست به کار می برند.

2- علم هندسه ، نیز شامل نظری و عملی است ، علم هندسه ی نظری به طور کلی درباره ی خطوط و سطوح اجسام به طور مطلق و کلی بحث می کند. علم هندسه عملی از اندازه گیری هایی که افرادی چون نجار و بنا و مسالح ب با آنها سروکار دارند. بحث می کنند.

3- علم مناظر علم برسی اندازه و فاصله اجسام و جلوگیری از خطاهای چشم است و نیز چشم و ابزارهای نوری که می توانندسبب رویت شوند در این علم مورد بحث قرار می گیرد.

4- علم نجوم شامل علوم احکام نجوم و علم تعلیمی است . علم احکام نجوم ، مطالعه و شناسایی حوادث گذشته و حال و آینده است . از روی حرکت کواکب ، علم نجوم تعلیمی درباره ی اندازه و فاصله و حرکات زمین و اجرام فلکی بخث می کند.

5- علم موسیقی ، شامل علم موسیقی عملی و علم موسیقی نظری است. در علم موسیقی عملی توانایها و مهارت در ایجاد اصوات و الحان موسیقی بر کمک آلات موسیقی مورد بحث است که در صورتی که در علم موسیقی نظری ، موضوع بحث تجزیه و ترکیب اصوات موسیقی و انواع گامها و فواصل ها است.

6- علم انتقال – این علم درباره ی وزن اندازه گیری آن، جابجا کردن اجسام سنگین و آلاتی که برای حرکت آنها بکار می رود «جراثقال» گفتگو می کند.

7- علم حیل – این علم را می توان مهندس مکانیک (سیالات و طراحی جامدات) جدید دانست و در آن از ساختن آلات نجومی آینه ها ، آلات موسیقی انواع اسلحه و معماری بحث و گفتگو می شود .

ب- علوم طبیعی

این دسته از علوم درباره مواد ، اجسام طبیعی و مشخصات عمومی و اختصاصی آنها بحث می کند و به هشت بخش تقسیم می شود: 1- سماع طبیعی 2- السماء و العالم 3- کون و فساد 4- آثار علوم 5- علم معادن  6- علم نبات 7- علم حیوان 8- علم نفس – شرح هر یک ازاین علوم عبارت است از :

1- سماع طبیعی . این علم خواص عمومی اجسام طبیعی را مورد بحث قرار می دهد.

در آن طبیعت ، ماده ، خلاء ، زمان، مکان ، حرکت ، عامل حرک، سکون و تغییرات اجسام بررسی می شود.