تعریف قرآن - قرآن کتابی است آسمانی که برای هدایت مردم نازل شده و درعین حال معجزه پیغمبر اکرم (ص) نیز می باشد .
دلیل قسمت اول : شَهْر َرمَضانَ اَلَذی اَنْزَلَ فیهِ الْقُرْآنُ هُدًی لِلناسِ (1)
ترجمه : (ماه روزه ) ماه رمضان است که فرستاده شد در قرآن برای هدایت مردم .
دلیل قسمت دوم : وَ اِنْ کُنْتُمْ فی رَیْبِ مِمأنَزَ لْنأ عَلی عَبْدِ نأ فَأَ تُوا بِسُورَهٍ مِنْ مِثْلِهِ وَادْعُوا شُهَدائُکُمْ مِنْ دُونِ الله اِنْ کُنْتُمْ صأدِقینْ -فَاِنْ لَمْ تَفْعَلُوُا وَلَنْ تَفْعَلُوا فَاتَقوُا النأرَ اَلْتی وَقُودُها الناسُ وَالْحِجارهُ اُعِدَتَ لِلْکافِرینَ (2)
ترجمه: و در شک هستید از آنچه نازل کردیم بر بنده خود (محمد (ص) )پس بیاورید سوره ای مانند آنرا و دعوت کنید گمراهان خود را غیر از خدا (هرکس باشد) اگرراست میگویید پس اگرنتوانستید و هرگز هم نخواهید توانست پس بپرهیزید از آتشی که آتشگیره و هیزم آن انسان وسنگ است که آماده شده است برای کافران .
زبان قرآن و واسطه وحی آن - قرآن بوسیله جبرئیل به زبان عربی نازل شده است بنابراین ترجمه قرآن اگرچه مفید و موثر است ومطالعه و قرائتش ثواب دارد و برای رسیدن مطالب حیاتبخش قرآن به جهانیان ضروری به نظر میرسد ،با اینهمه خواندن ترجمه، خواندن قرآن نیست یعنی قرآن بطور رسمی دارای متن عربی میباشد و ترجمه آن قرآن حساب نمی شود چنانچه اعجاز قرآن هم از لحاظ لفظی فقط در متن عربی وجود دارد نه در ترجمه آن .
دلیل اینکه قرآن به زبان عربی نازل شده وواسطه وحی جبرئیل بوده است آیه 192 تا 195 از سوره شعرا بیست وششم میباشد " وَ ِانَهُ لَتَنْزیلَ رَبَ الْعالَمینْ - نَزَل بِهِ الْرُوحُ - الأَمینْ - عَلی قَبْلِکْ لِتَکُونَ مِنْ المُنْذِرینَ - بِلِسانٍ عَرَبِیَ مُبینٍ "
ترجمه : راستیکه قرآن نازل کرده پروردگار جهانهاست - که فرود آورنده است آنرا جبرئیل - بر قلب تو تا باشی از بیم دهندگان - (این قرآن ) به زبان عربی روشن است.
نام فارسی قرآن - قرآن را به فارسی نُبی و نُپی و نُوی گویند .(1) .
آیه - هر یک از جملات قرآن طبق تعیین حضرت محمد (ص) آیه نامیده میشود و قرآن به روایت معتبرتر 6236 آیه دارد (2) . که شامل هفتاد و هفت هزار و چهارصد و سی و هفت کلمه (77437 کلمه ) و سیصد وچهل هزار و هفتصد و چهل حرف ( 340740 حرف ) می باشد (3) در عدد آیات قر"آن اختلاف است و منشا اختلاف آنست که یک جمله بلند را بعضی از دانشمندان فن یک آیه و برخی دو آیه حساب کرده اند یعنی معلوم نشده است که حضرت رسول (ص) در وسط جمله وقف کرده یا در آخرش ؟ و وقف نکردنش جهت جهت اتصال معنی دو آیه بوده است یا به مناسبت پایان آیه ؟ (4) و کسی به کمتر از 6000 قائل نشده و اکثریت قریب به تاتفاق حداقل را 6200 آیه دانسته اند (5)0
سوره - تعداد معینی از آیات قرآن که مجموعاً دارای اسم خاص می باشد (6) . سوره نامیده می شود که حداقل آیات در یک سوره سه آیه و حداکثر آیات 286 می باشد . (7)
هر سوره معمولاً با بسم الله الرحمن الرحیم آغاز می شود و قرآن جمعاً یکصد و چهارده سوره دارد که اول آن سوره حمد و آخر آن سوره ناس می باشد و سوره توبه (نهم ) چون التیماتوم ( پیام تند ) به مشرکین است بدینجهت بسم الله ندارد ولی سوره نمل بیست وهفتم در آیه 30 به عنوان سر آغاز سلیمان (ع) بسم الله الرحمن الرحیم دارد در نتیجه این جمله در تمام قرآن یکصد و چهارده بار آمده است .
علم تفسیر : علم فهمیدن مفاهیم قرآن واستخراج احکام آن تفسیر نامیده شده است که خود کلمه تفسیر به معنی توضیح میباشد و شرط ضروری این عدم آشنایی با ادبیات عرب از قبیل لغت عربی - صرفه نحو - علم بیان و ... میباشد (1) .
در تفسیر قرآن انسان باید که مراد خدا را درک نموده و آن را میزان و الگوی عقاید خود قرار دهد نه اینکه عقیده خود را بر قرآن تحصیل نماید که چنین عملی را تفسیر به رای می نامند و این حدیث نبوی معروف است که فرمود : مَنْ فَسَرَ الْقُرْآنَ بِرَإْیِهِ فَلْیَتَبَوءَ مَقْعَدَهُ مِنْ النارٍ (2)
ترجمه : کسی که تفسیر کند قرآن را با رای خود باید در نظر بگیرد جای نشستن خود در آتش (حتماً بداند که در آتش خواهد بود ) .
علوم قرآن :که شامل مباحثی مانند کیفیت نزول و اسباب یا شان نزول جمع و تدوین قرآن ، نویسندگان وحی ،محکم و متشابه ، مکی ومدنی و ده ها موضوع دیگر می باشد مجموعا علوم قرآن نامیده شده است والین موءلف که اثر او بطور کامل در دست است بدرالدین محمد بن عبدالله زرکشی است که کتاب البرهان فی علوم قرآن را در قرن هشتم هجری نوشته (3 ) .
که اخیراًدر چهار جلد به چهار جلد به چاپ رسیده و بعد از بدر الدین زرکشی دانشمنی در زمینه علوم قرآن کتبی تالیف کرده اند که مهمترین و معروف ترین آنها کتاب الا تقان فی علوم القآن “نوشته جلال الدین سیوطی (4) .است که مقدار زیادی از مطالب خود را از کتاب یاد آور شده است . ونیز عبدالرحمن ابن عمر بلقینی متوفی به سال 824 کتابی به نام علوم القرآن نوشته است (5) .
در قرن چهاردهم هجری هم کتابهایی در این زمینه تالیف و طبع شده است که یکی از آنها “التبیان فی علوم القرآن ” نوشته شیج طاهر جزایری بسال 1335 هجری قمری می باشد که پس از آن “منهج الفرقان فی العلوم القرآن ” بوسیله محمد عبدالعظیم زرقانی تالیف یافته که بسال 1362 هجری قمری به طبع رسیده است ولی نظر به اینکه این کتاب ها به زبان عربی است و برای عموم قابل استفاده نمیباشدلازم است کتابهای دیگری نیز معرفی گردد . مرحوم ابوعبدالله زنجانی کتا بی بنام تاریخ قران به عربی نوشته است که به وسیله ابولقاسم سحاب بنام تاریخ قران به فارسی ترجمه شده است و نیز کتاب دیگری به نام تاریخ قران به وسیله دکتر محدود در مجله مکتب السلام هم مقلاتی تحت عنوان تاریخ و علوم قرآن به قلم حجتى کرمانى نوشه شده که مجموعه آنها بعدا ًبه شکل کتابی به همین نام (تاریخ و علوم قران )به چاپ رسیده است . کتاب دیگری هم بنام تاریخ قران بوسیله سید محمد علی تقوی نوشته شده است که در حقیقت ترجمه دیگری از همان تاریخ القرآن زنجانی است .
در پایان این بحث باید اضافه کنیم که مطالب مربوط به قرآن در مقدمه اکثر تفاثیر هم کم و بیش آمده است و مقدمه تفصیر نوین برای فارسی زبانان در این مورد بسیار مفید است . عدم تحریف قرآن – برای حفظ ونگهداری هیچ کتابی اعم از آسمانی و غیر آسمانی به اندازه قرآن مجید احتمام نشده است . به طوری که امروز پانزدهمین قرن نزول قرآن است در سراسر جهان دو جلد قرآن که با یکدیگر حتی یک کلمه با هم اختلاف نداشته باشد ، وجود ندارد در حالی که مىدانیم کتابهاى مشهور از قبیل گلستان سعدى و غزلیات حافظ و مثنوی مولوى و ... هر کدام نخسه هاى متعددی دارند که کم وبیش با هم متفاوتند و در هر چابی مصحح آن در پاورقى اختلاف نسخه های موجود را تذکر مىدهد بنابراین سالم ماندن یک کتاب از تغییر واختلاف کلمات در طول پانزده قرن یکى از عجایب و در حقیقت یک معجزه است .
آری دست قدرت پروردگار است که کتاب عزیز خود را از هرگونه تحریف مصون داشته چنانچه که فرموده است : اِنا نَحْنُ اَنْزَلْناهُ الذِکْرَوَاِناَلهُ لْحافِظُونَ (1)
ترجمه : بدرستیکه ما قرآن را نازل کردیم و با کمال قدرت حافظ آن هستیم .
آغاز نزول قرآن : آغاز نزول قرآن در شب قدراز شبهای ماه رمضان بوده است چنانچه در سوره قدر آمده : اِنا اَنْزَلْناهُ فی لَیْلَهِ الْقَدْرِ .
ترجمه : ما نازل کردیم قرآن را در شب قدر و نیز در قرآن می خوانیم : شَهْرُرَمَضانَ اَلَذی اَنْزَلَ فیهِ اِلقُرآنُ .
ترجمه : (ماه روزه )ماه رمضان است که فرو فرستاده شده است در آن قرآن (2)
و نیز می خوانیم : اِنا اَنْزَلْناهُ فی لَیْلَهِ مُبارَکَهٍ
ترجمه : ما قرآن را در شب پر برکتی نازل کردیم