معرفی و مقدمه ای بر سیستم عامل لینوکس .
بدون شک یکی از رقابتهای کشورهای پیشرفته، در زمینه کامپیوتر است و ما هر روز شاهد پیشرفت این تکنولوژی عظیم هستیم. سیستم عامل ها و نرم افزارهای کامپیوتری نیز همزمان با این تحولات به پیش می روند.
سیستم عامل یکی از مهمترین اجزاء نرم افزاری یک کامپیوتراست.
سیستم عامل رابط بین نرم افزارها و عملکرد سخت افزار ها می باشد و نقش مدیریتی دارد.
تعدادی از سیستم عامل ها عبارتنداز:
BeOs , Windows , DOS , Unix , Linux ,...
دراینجا ما به سیستم عامل شگفت انگیز لینوکس می پردازیم.
لینوکس یک سیستم عامل رایگان، کدباز(OpenSource)، بسیار انعطاف پذیر و با قابلیت های بالاست و روی هر کامپیوتری قابل نصب است. لینوکس در سال 1991 توسط لینوس بندیک توروالدز خلق شد. اولین نسخه آن Linux 0.01 بود که در همین سال در شبکه اینترنت قرار گرفت و نسخه های بعدی آن که رفع عیب می شدند، پیاپی می آمدند. یعنی خالق لینوکس، شخص لینوس بود اما روز به روز توسط برنامه نویسان گمنامی از سراسر جهان تکمیل می شود و به برنامه های کاربردی آن افزوده می شود و این سیر هنوز هم ادامه دارد. تااینکه محیطهای گرافیکی لینوکس (XWindows) بوجود آمدند که سیل کاربران کامپیوتر به این سیستم عامل رو آوردند و امروزه هم تعداد کاربران لینوکس از مرز 15 میلیون نفر گذشته و روز به روز در حال افزایش است. نسخه های مختلفی از لینوکس موجود است مثل: RedHat , Suse , Easy , Mandrake , ... .
که ما به بررسی RedHat Linux میپردازیم.
در ضمن شما می توانید لینوکس را روی یک پارتیشن جدا نصب کنید یعنی براحتی لینوکس و ویندوز را با هم روی کامپیوتر داشته باشید.
پس اگر انحصار و یکنواختی خسته شده اید و می خواهید سیستم عاملی قابل تغییر داشته باشید، لینوکس را بر روی کامپیوتر خود نصب کرده و این دوره را حتما بگذرانید .نصب برنامه ها در لینوکس
RPM: REDHAT PROGRAM MANAGER
· نصب بسته های rpm در لینوکس هایی که بر پایه rpm هستند
برای نصب نرم افزار rpm تو ردهت لینوکس، ابتدا terminal را باز کنید، سپس خودتان رو root کنید؛ برای اینکار دستور -su و سپس اسم رمز root را وارد نمایید. بعد از این کار کافی است برای نصب برنامه دستور زیر را اجرا کنید : rpm -ivh /path/package.rpm اگر مشکلی هم داشتی از راهنمای برنامه با دستور man rpm یا کتاب Maximum RPM کمک بگیرید
چند حالت برای نصب با پسوند RPM است پیش فرض یک رابطه گرافیکی
TAR
GZ
TAR. GZ2
STC. TAR . GZ
آیتم های بالا فشرده هستند که باید باز شوند ( Extract ) با نرم افزارهای گرافیکی در محیط گرافیکی یا با دستورات تحت کنسول مثل نرم افزار tar
Tools / terminal
* configure
* make
* make all
Rpm –q نام برنامه مورد نظر --------à برای جستجو کردن یک برنامه و مشخص شدن نسخه آن
مثال:
rpm –q telnet
rpm –q linuxconf
rpm –e نام برنامه مورد نظر ---------à حذف یک برنامه
rpm –ivh نام برنامه مورد نظر ---------à نصب یک برنامه
rpm –Uvh نام برنامه مورد نظر ---------à کردن یک برنامه upgrade
نکته1: توجه کنید که سوئیچ -v برای ظاهر شدن مراحل انجام کار و سوئیچ –h برای ظاهر شددن میزان درصد انجام کار استفاده می شوند.
نکته2: در صورتیکه که یک نرم افزار به درستی نصب نشده و قصد نصب مجدد آنرا دارید، به از سوئیچهای زیر استفاده کنید:
rpm –ivh نام برنامه --replacefiles –replacepkgs
نکته3: برای حذف برنامه هایی که سایر برنامه ها وابستگی دارند و با استفاده از –e عمل حذف انجام نمی شود، از دستور زیر استفاده کنید:
rpm –e نام برنامه --nodeps
مشاهده وضعیت فعلی Firewall:
/etc/rc.d/init.d/iptables status
مشاهده PATH:
echo $PATH
در Home Directory هر کدام از کاربران، فایلی به نام .bash_profile که یک فایل مخفی است وجود دارد، که برای اضافه کردن یک مسیر جدید در مورد یک کاربر خاص می توان در این فایل جلوی دستور PATH به کمک : مسیر مورد نظر را اضافه نمود.
PATH=$PATH:$HOME/bin:/usr/bin:/var/log
نصب لینوکس:
هشدار : اگر شما مایلید از سیستم عامل ویندوز و لینوکس بصورت در کنار هم در یک سیستم استفاده کنید، سعی کنید ابتدا ویندوز را نصب نموده و سپس لینوکس ردهت را نصب نمایید. برخی از نسخه های ویندوز با دستکاری MBR دیسک سخت باعث میشوند تا لینوکس ردهت از کار بیافتد. اگر ویندوز یا لینوکس ردهت را نصب کردید و پس از نصب متوجه شدید که یکی از سیستم عاملها کار نمی کند، هول نشده و عملیات نصب را مجددا انجام ندهید. شما میتوانید این اشکال را با بوت توسط دیسک بوت لینوکس ردهت و با استفاده از فرامین نصب گراب یا لیلو سیستم عامل مورد نظر را فعال نموده و این اشکال را برطرف نمایید. در صورتی که قادر به این کار نیستید از یک حرفه ای کمک بگیرید.
انتخاب یک روش نصب:
لینوکس ردهت روشهای بسیار متنوع و قابل انعطافی برای نصب سیستم عامل ارائه نموده است. البته توصیه میشود که لینوکس را از روی CD نصب نمایید. ولی اگر شما CD های لینوکس ردهت را ندارید و یا کامپیوتر شما فاقد درایو CD-ROM است، میتوانید با استفاده از روشهای دیگر، اقدام به نصب سیستم عامل کنید. همچنین امکان چندین نوع نصب وجود دارد.
ابتدا باید مشخص نمایید که در حال نصب بصورت نصب جدید یا ارتقا هستید. اگر میخواهید نسخه قدیمی تر موجود روی سیستمتان را ارتقا دهید، برنامه نصب فایلهای پیکربندی و اطلاعات شما را دست نخورده باقی خواهد گذاشت. این نوع نصب از نصب جدید طولانی تر خواهد بود. یک نصب جدید ابتدا تمام اطلاعات موجود را پاک کرده و عمل نصب را انجام میدهد. بهCDشما میتوانید لینوکس ردهت را از محل های زیر نصب نمایید. هر نوع نصب غیر از نصب از روی CD نیاز به دیسکت بوت نصب لینوکس ردهت خواهد داشت :
-سرویس دهنده HTTP : به شما امکان نصب از یک آدرس وب را خواهد داد.
-سرویس دهنده FTP : به شما امکان نصب از یک سایت FTP را خواهد داد.
-سرویس دهنده NFS : میتوانید از روی دایرکتوری های به اشتراک گذاشته شده روی کامپیوترهای دیگر موجود در روی شبکه با استفاده از سیستم فایل شبکه (Network File System) برای نصب استفاده نمایید.
-دیسک سخت : اگر یک کپی از فایلهای نصب لینوکس ردهت را روی دیسک سخت خود داشته باشید میتوانید برای نصب از آن استفاده کنید. البته باید روی پارتیشنی غیر از پارتیشنی که برای نص انتخاب نموده اید قرار داشته باشند.
انتخاب سخت افزار مورد نیاز:
ممکن است این واقعا یک انتخاب نباشد. ممکن است یک کامپیوتر قدیمی در کنار خود داشته باشید که مایل باشید لینوکس ردهت را روی آن نصب نمایید. و یا ممکن است یک ایستگاه کاری وحشتناک داشته باشید که بخواهید لینوکس ردهت را روی یکی از پارتیشن های آن نصب نمایید. برای نصب نسخه PC لینوکس face="Tahoma">:
-پردازنده سازگار با x86 : کامپیوتر شما به یک پردازنده سازگار با اینتل نیاز دارد. مانند برخی سیستم عامل های تجاری، شما به جدیدترین پردازنده های موجود برای نصب لینوکس ردهت نیاز ندارید (البته اشکالی ندارد!). شما میتوانید لینوکس ردهت را روی پردازنده های قدیمی هم اجرا نمایید. من حتی پردازنده 80386 اینتل را در لیست سازگاری سخت افزارهای آن دیده ام ولی هرگز سعی نکرده ام لینوکس ردهت را روی کامپیوتری با آن مشخصات نصب نمایم!
-درایو فلاپی و یا CD-ROM : شما باید قادر باشید هنگام فرایند نصب کامپیوتر خود را با یک فلاپی دیسک و یا درایو CD-ROM بوت نمایید. اگر درایو CD-ROM ندارید (در محیطهای شبکه و یا کامپیوترهای قدیمی) به یک ارتباط شبکه برای نصب از روی شبکه و یا کپی محتویات CD های نصب بر روی دیسک سخت سیستم خود دارید.
-دیسک سخت (Hard Disk) : شما به یک دیسک سخت و یا یک پارتیشن از دیسک سخت که حداقل 350 مگابایت فضا داشته باشد نیاز دارید. البته این فضا فقط برای حداقل نصب کافی خواهد بود. میزان حقیقی فضایی که نیاز خواهید داشت بستگی به نوع نصب شما دارد. نصب به صورت ایستگاه کاری به 1500 مگابایت و نصب بصورت کامل (تمام بسته های نرم افزاری موجود و کدهای منبع) به 3 گیگابایت فضا نیاز دارد.
-حافظه (RAM) : شما حداقل به 32 مگابایت رم برای نصب لینوکس ردهت نیاز خواهید داشت. اگر مایل به استفاده از محیطهای گرافیکی هستید 64 مگابایت لازم خواهد بود.
-صفحه کلید و مانیتور : شما به یک مانیتور و صفحه کلید برای نصب نیاز دارید. شما بعدا میتوانید لینوکس ردهت را از روی شبکه و با استفاده از ترمینال پوسته و یا ترمینال X به خوبی اداره نمایید.
نسخه هایی از لینوکس ردهت برای نصب روی ایستگاههای کاری مبتنی بر پردازنده های آلفا (Alpha) و اسپارک (Sparc) وجود دارند.
نکته : لیست سخت افزار های سازگار با لینوکس ردهت را میتوانید در آدرس http://www.redhat.com/hardware ببینید.
اگر درایو CD-ROM کامپیوتر شما به یک درگاه PCMCIA متصل است (در گاههای موجود روی کامپیوتر های کیفی) شما باید پشتیبانی از PCMCIA را در هنگام نصب فعال نمایید. پشتیبانی از PCMCIA فقط برای کامپیوترهای مبتنی بر پردازنده های سازگار با اینتل موجود است.
اگر کامپیوتر کیفی شما مجهز به یک درایو CD-ROM است، شما میتوانید بدون نیاز به انجام کار خاصی لینوکس ردهت را روی آن نصب نمایید. در صورتی که کامپیوتر کیفی شما فاقد درایو CD-ROM است، شما باید لینوکس ردهت را از روی درایوی که به درگاه PCMCIA آن متصل است نصب نمایید.
درگاههای PCMCIA به شما امکان اتصال دستگاههای مختلف به کامپیوتر کیفی با استفاده از کارتهایی به اندازه کارت اعتباری میدهند. لینوکس از صدها دستگاه مختلف PCMCIA پشتیبانی میکند. شما میتوانید از درگاه PCMCIA کامپیوتر کیفی خود برای نصب لینوکس ردهت از انواع مختلفی از دستگاهها شامل :
-درایو CD-ROM
-کارت شبکه
استفاده نمایید. در صورتی که مایلید بدانید کدامیک از دستگاههای PCMCIA در لینوکس پشتیبانی میشوند، فایل SUPPORTED.CARDS واقع در مسیر /usr/share/doc/kernel-pcmcia-cs را ببینید. در هر صورت جهت استفاده از این درگاه برای نصب لینوکس به دیسکت پشتیبانی آن نیاز دارید. چگونگی ایجاد این دیسکتها بعدا شرح داده خواهد شد
***********
نکته: اگر شما صفحه خوشامد گویی را نمی بینید، ممکن است درایو CD-ROM شما قابل بوت نباشد. فعال کردن گزینه بوت از روی درایو CD-ROM و یا ایجاد دیسکت های بوت میتواند به شما برای ادامه نصب کمک کند. برای فعال کردن گزینه بوت از روی CD-ROM به صورت مقابل عمل کنید : کامپیوتر خود را راه اندازی کرده و در صفحه نخستین پیامی برای ورود به صفحه نصب (setup) خواهید دید. برای ورود به برنامه نصب بایوس کافی است کلیدهای F1 یا F2 ویا DEL را فشار دهید. در گزینه های موجود به دنبال موردی با عنوان Boot Options و یا Boot From و یا چیزی مشابه آن بگردید. پس از آنکه آنرا پیدا کردید، اولویت نخست آنرا روی درایو CD-ROM تنظیم کنید. تغییرات را ذخیره کرده و خارج شوید.
اگر نصب با موفقیت انجام شد شما میتوانید گزینه های بایوس را به حالت اول برگردانید. در صورتی که حتی با تنظیم این گزینه ها امکان بوت از روی CD-ROM وجود نداشت، باید دیسکتهای نصب را از روی فایلهای boot.img (برای کامپیوترهای معمولی)، bootnet.img (برای نصبهای از روی شبکه) یا pcmcia.img (برای کامپیوترهای کیفی) که روی CD نصب قرار دارند، ایجاد نمایید. چگونگی ایجاد این دیسکتها شرح داده خواهد شد. پس از ایجاد دیسکتها، آنها را در درایو قرار داده و کامپیوتر خود را بوت کرده و نصب را ادامه دهید.
***********
انتخاب استراتژی پارتیشن بندی (Partitioning) :
شما سه راه برای انتخاب نوع پارتیشن بندی دیسک سخت خود پیش رو دارید:
-پارتیشن بندی خودکار : برنامه نصب بصورت خودکار عمل پارتیشن بندی را برای شما انجام خواهد داد. با این انتخاب تمام پارتیشن های لینوکس موجود روی دیسک سخت پاک شده و فضای خالی ایجاد شده برای پارتیشن بندی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
-پارتیشن بندی دستی توسط ابزار Disk Druid : با انتخاب این گزینه ابزار Disk Druid برای انجام عمل پارتیشن بندی اجرا خواهد شد. کار کردن با این ابزار ساده تر از fdisk است.
-پارتیشن بندی دستی توسط ابزار fdisk (مخصوص حرفه ای ها) : با انتخاب این گزینه ابزار fdisk برای پارتیشن بندی دیسک سخت اجرا میشود. این ابزار برای کاربران حرفه ای لینوکس مناسب تر است.
پس از انتخاب گزینه مناسب، جهت ادامه روی کلید Next کلیک کنید.
-انجام پارتیشن بندی :
اگر پارتیشن بندی خودکار را انتخاب نموده اید، امکان انتخاب گزینه های زیر موجود است:
-پاک کردن تمام پارتیشن های لینوکس موجود (Remove all Linux partitions on this system) : با انتخاب این گزینه پارتیشن های ویندوز و پارتیشن های غیر لینوکسی روی سیستم باقی خواهند ماند.
-پاک کردن تمام پارتیشن های موجود : تمام پارتیشن ها و اطلاعات موجود از میان خواهند رفت.
-حفظ تمام پارتیشن ها و استفاده از فضای خالی موجود (Keep all partitions and use existing free space) : این گزینه به شرطی کار خواهد کرد که شما فضای خالی کافی پارتیشن بندی نشده روی دیسک سخت خود داشته باشید.