تحقیق مقاله شغل پلیس

چکیده

این پژوهش گرایش شغلی دانش آموزان دختر پیش دانشگاهی شهر تهران را نسبت به شغل پلیس زن مورد مطالعه قرار داده است. از جمله اهداف مهم این مقاله، شناخت عوامل مؤثر بر میزان گرایش شغلی دانش آموزان دختر به این شغل است. جامعه آماری مورد مطالعه، کلیه دانش آموزان دختر مراکز پیش دانشگاهی دولتی روزانه شهر تهران بوده که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه­ای 379 نفر انتخاب شدند. روش تحقیق، پیمایشی بوده که با تکنیک جمع آوری اطلاعات، از طریق پرسشنامه محقق ساخته، اجرا گردیده است. ارتباط بین متغیرهای مستقل (ویژگی های فردی دانش آموزان، ویژگی های خانوادگی، شناخت از پلیس و منزلت اجتماعی پلیس، رفتار پلیس) با متغیر وابسته (گرایش دانش آموزان دختر به شغل پلیس زن) مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج مهم به دست آمده از پژوهش حاکی از ارتباط معنی دار بین متغیرهای مستقل: معدل، منطقه آموزشی، ویژگی­های خانوادگی دانش آموزان (اقتصادی – اجتماعی)، منزلت اجتماعی پلیس، شناخت و آگاهی از پلیس و رفتار پلیس با مردم با متغیر وابسته گرایش دانش آموزان دختر به شغل پلیس می­باشد. ارتباط معنی­دار بین متغیرهای سن و رشته تحصیلی با گرایش شغلی دانش آموزان دختر به شغل پلیس زن مورد تأیید قرار نگرفته است.

کلید واژه

نیروی انتظامی، گرایش شغلی، دانش آموز، شناخت و آگاهی از شغل پلیس، منزلت اجتماعی پلیس، پلیس زن، رفتار پلیس

1) مقدمه و طرح مسأله

پلیس به عنوان یک سازمان اجتماعی، سهم بسزایی در جذب و استخدام نیروهای جوان، به ویژه دانش­آموزان پیش دانشگاهی، ایفا می کند. در این میان، ایجاد و راه اندازی پلیس زن در جذب و استخدام دانش­آموزان دختر از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. هر چند که از تأسیس و راه اندازی پلیس زن در مجموعه سازمان نیروی انتظامی زمان زیادی نمی­گذرد، اما توانمندی، مهارت و قابلیت­های ویژه­ای که این واحد نو پا در مأموریت­های مختلف از خود نشان داده است، از ضرورت و اهمیت موجودیت این نهاد حکایت دارد. بنابراین، توجه نیروی انتظامیو سایر مراجع ذیربط به پلیس زن و همچنین رویکرد جامعه به آن، امری اجتناب ناپذیر است. شغل پلیس و انتظامی به ویژه شغل «پلیس زن» از مشاغل ویژه است؛ به همین منظور ضروری است که دست اندرکاران امر در پذیرش، جذب و استخدام داوطلبان، اهتمام ویژه­ای داشته باشند. این نکته که چه کسی و با چه نوع شخصیتی به نیروی انتظامی گرایش پیدا می­کند و جذب می­شود، حائز اهمیت بسیار است. از سوی دیگر، جوانان و به ویژه دانش­آموزان، حین رسیدن به دوران استقلال، در مورد شغل آینده خود واقع­بینانه­تر فکر می­کنند و تلاش می­کنند تا توانایی­ها، امید و آرزوهای خود را با امکانات موجود وفق دهند. گرایش دانش­آموزان به شغل پلیس از مسائل قابل توجه و تأمل در جهت برنامه­ریزی­های آتی این نهاد می­باشد.

هدف کلی پژوهش حاضر، شناخت عوامل مؤثر بر گرایش شغلی دانش­آموزان دختر به نیروی انتظامی است که شامل اهداف اختصاصی زیر می­باشد:

شناخت میزان گرایش شغلی دانش آموزان دختر به نیروی انتظامی؛

آشنایی با دیدگاه دانش آموزان دختر نسبت به شغل پلیس به ویژه پلیس زن؛

عوامل مؤثر بر گرایش یا عدم گرایش دانش آموزان دختر به شغل پلیس.

2) مبانی نظری

در پاسخ به این سؤال که چرا مردم مشاغل مختلفی را برمی­گزینند؟ متفکران مختلف بر مبنای دیدگاه­های خاص خود پاسخ­های متفاوتی ارائه داده­اند که به­طور مختصر شامل موارد زیر می­باشد:

1- خصوصیات روانی متفاوت افراد بر انتخاب­هایشان تأثیرگذار است.

2- نیروی محرک و انگیزش افراد برای انتخاب شغل با یکدیگر فرق دارد.

3- چون شرایط اقتصادی و اجتماعی افراد با یک دیگر یکسان نیست، انتخاب آنها متفاوت خواهد بود.

به اعتقاد متفکران علوم اجتماعی، نظریه باید بر تحقیقات تجربی و بررسی­های کامل متکی باشد. این گروه، عواملی نظیر هوش، رغبت­ها و شرایط بازار کار را نیز در انتخاب شغل مؤثر می­دانند (شفیع آبادی، 1384: ص169). یکی از جنبه­های بسیار مهم رویکرد جامعه شناسی به کار به این ادعای کلی مربوط است که کار یک فعالیت اجتماعی است و نه فردی (توسلی، 1375: ص 328)، بنابراین تصمیم برای انتخاب یک حرفه در خلاء صورت نمی­گیرد بلکه به مجموعه­ای از متغیرهایی که محیط ما را احاطه کرده است بستگی دارد.

دونالد سوپر (رک. سوکی، 1381) و ماکس وبر (رک. کوزر، 1379) اعتقاد دارند که عوامل متعددی از قبیل خانواده، روابط اجتماعی، امکانات محیطی، شرایط بازار کار، خصوصیات فردی، موقعیت­های اجتماعی و اقتصادی و … از عوامل انتخاب و گرایش­های شغلی محسوب می­شوند (شفیع­آبادی،1384: ص176).

شرتزر[1] نیز منزلت و مقام اجتماعی شغل را در انتخاب آن مؤثر می­داند (شرتز، 1371: ص267). کلارک[2]، هولنگ شید[3]، هاپاک[4]، لیپست[5]، و … نیز پایگاه اقتصادی و اجتماعی، موقعیت و محیط خانواده و شناخت از مشاغل را در انتخاب شغل مؤثر دانسته­اند (اردبیلی، 1378: صص 181-163).

هالند[6] بر این باور است که انتخاب یک حرفه، عمل گویایی است که انگیزش، دانش، شخصیت و توانایی فرد را منعکس می­کند. کارکردن در مقام یک نجار به این معناست که او نه تنها از ابزار خاص برای حرفه­اش استفاده می­کند بلکه منزلتی مشخص، نقش اجتماعی و الگوی زندگی خاصی دارد (هالند، 1376: ص31).

سوپر[7] در مورد «خود پنداشت» بر این باور است که خود آگاهی نخستین مرحله در فرایند انتخاب شغل و تغییر شغل است. به اعتقاد وی، شغل این امکان را فراهم می­آورد تا شخص تصویری که از خود در ذهن دارد به فعل در آورده و ابراز نماید. بنابراین، خود پنداشت به معنای این است که فرد خود را چگونه می­بیند. اوهارا و تیدمن[8] بر این عقیده­اند که اساس انتخاب شغل بر تصمیم­گیری قرار دارد. به نظر اوهارا، فرد با در نظر گرفتن خویشتن­پنداری و شرایط اجتماعی، شغلی را انتخاب می­کند (سوکی، 1381: ص27).

در پژوهش حاضر، محقق برای تبیین مسئله گرایش دختران به مشاغل انتظامی از نظریه رویکرد سیستمی بهره می­برد. اساس این نظریه بر تعامل سازمان با محیط اجتماعی استوار است. هر سازمانی یک سیستم محسوب می­شود و هر سیستم اجتماعی دارای دو بعد مهم ساختار اجتماعی کارکرد اجتماعی می­باشد.

رویکرد سیستمی، پلیس را به جهت اینکه دائماً با مردم در تعامل است، یک سازمان اجتماعی محسوب می­نماید. کارکرد پلیس در جامعه بسیار مهم است و همین کارکرد است که نگرش­ها و گرایش­های افراد جامعه، بویژه دانش­آموزانی را که خواهان پیوستن به پلیس هستند، را شکل می­دهد. بنابراین، کلید و رمز موفقیت پلیس در ارزیابی و باز خوردگیری عملکرد مأموران خود در جامعه است. پلیس از طریق کسب اطلاعات درباره نتایج عملکرد خود، قادر خواهد بود که از آنچه در محیط جامعه در جریان است مطلع شده و در فعالیت­های خود تجدید نظر کند.

بازخورد به دو نوع قابل تقسیم است: بازخورد منفی و بازخورد مثبت. بازخورد منفی، بازخورد کاهنده انحراف است (رک. اردبیلی، 1378). این نوع بازخورد که به حفظ ثبات و تداوم سیستم کمک می­کند با نحوه عملکرد مأموران پلیس قابل ارتباط است. در بازخورد مثبت به جای حفظ ثبات سیستم، بهبودی آن مدنظر است. این نوع بازخورد به میزان واکنش و استقبال مردم از طرح­ها، برنامه­ها و کارکردهای پلیس مربوط می­شود.

در بحث از محیط، تنها جنبه­هایی از محیط مورد توجه است که سازمان نسبت به آن حساسیت داشته و برای بقاء و ادامه حیات خود نیازمند واکنش در برابر آن باشد. «بنابراین، محیطِ سازمان شامل تمامی عواملی است که در خارج از مرز سازمان وجود دارند و بر تمام یا بخشی از سازمان اثرات بالقوه می گذارند» (دفت، 1384: ص 85).

اگر سازمان­ها در فرآیند سازش با محیط ناتوان بمانند و نتوانند خود را با تغییرات محیط وفق دهند، بقای آنها تهدید خواهد شد (رابینز، 1378: ص20).

با توجه به اینکه کارکرد پلیس در جامعه محسوس و عینی است و اثرات ناشی از چگونگی عملکرد وی بر جایگاه و منزلت اجتماعی پلیس و همچنین نوع نگاه و نگرش افراد جامعه و بویژه قشر جوان و دانش­آموزان به پلیس تأثیرگذار است، اهمیت و اهتمام ویژه به این مسأله بیش از پیش ضرورت می­یابد.

از جانب دیگر، بر مبنای تحقیقات، دانش­آموزان دبیرستانی، دانشجویان و استادان دانشگاه، خواه مرد و خواه زن، تصور کم و بیش یکسانی در مورد مشاغل دارند. تفاوت­های جمعیت شناختی[9] تنها تفاوت ناچیزی در نحوه ادراک افراد از مشاغل پدید می­آورد و رفتار قالبی شغلی در طی 4 سال کالج تغییر اندکی می­کند (هالند، 1376: صص 35- 31).

در گذشته، مشاوران مدارس، غالباً دانش­آموزان دختر را تشویق می­کردند که برای شغل آینده خود رشته­هایی مانند معلمی و پرستاری را که با نقش سنتی زن در خانواده، یعنی مادری، هماهنگی بیشتری دارد، انتخاب نمایند (همان: ص162). امروزه همگام با تغییر و تحولاتی که پس از انقلاب اسلامی ایران در کشور ما و همچنین در جهان رخ داده است، دیدگاه افراد نسبت به نقش زن در جامعه به کلی دگرگون شده است. امروزه زنان قادرند مشاغلی همچون نظامی بودن، افسر پلیس شدن، خلبانی، مهندسی، پزشکی و سایر مشاغلی را که به تصور غلط فقط برای مردان است، احراز نمایند. از سوی دیگر، این حضور فعالانه زنان در جامعه، همکاری ایشان را در برخی مشاغل خاص ضروری می­کند. به عنوان مثال، در پژوهش­هایی که درباره رفتار پلیس انجام شده، گزارش شده است که مأموران مرد، علاقه چندانی به درگیری با مظنون­های زن ندارند. هولداوی در شرحی که درباره زنان قانون شکن داده است می­نویسد که چطور با آنها «به نرمی» برخورد می­شود و اسمیت[10] و گری[11] گزارش کرده­اند که مأموران مرد، فقط در شرایط خیلی حاد برای دستگیری زنان به اعمال زور متوسل می­شوند (مارلند، 1384: ص 185).

بنابراین در دنیای پیچیده امروزی، حضور و نقش آفرینی زنان را در عرصه­های مختلف، بویژه در توسعه امنیت عمومی جامعه، نمی­توان نادیده گرفت.

با توجه به نظریه­ها و پیشینه ارائه شده، عمده نظریاتی که عوامل مؤثر بر علاقه و گرایش­های شغلی را مورد بررسی قرار داده­اند در حوزه روان­شناسی و به ویژه روان­شناسی اجتماعی قرار دارند. معدود نظریاتی نیز که از علم جامعه­شناسی در این رابطه مطرح شد، عموماً نظریات جامعه­شناسان کار و شغل می­باشد.

3)روش تحقیق

پژوهش حاضر به لحاظ هدف و ماهیت کاربردی بوده و به لحاظ روش، توصیفی پیمایشی می­باشد. ابزار جمع­آوری داده­ها پرسشنامه است که با 47 سئوال و با ضریب آلفا کرونباخ 8/79، روایایی و پایایی آن مورد تأیید استادان و صاحب­ظران قرار گرفت. محدوده زمانی پژوهش، سال 1384 بوده و جامعه آماری، کلیه دانش­آموزان دختر پیش دانشگاهی مدارس دولتی روزانه شهر تهران می­باشد. نمونه آماری تحقیق 379 نفر است که بر مبنای نمونه­گیری تصادفی خوشه­ای انتخاب گشته­اند. از میان مناطق نوزده­گانه آموزش و پرورش شهر تهران، پنج منطقه بصورت تصادفی از پنج بخش انتخاب شد (شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز). پس از انتخاب مناطق پنجگانه (1، 6، 8، 9، 19) در کل تهران، در مرحله بعد از هر منطقه یک مرکز پیش­دانشگاهی و از هر مرکز پیش دانشگاهی، سه کلاس (ریاضی، انسانی، تجربی) به شکل تصادفی ساده انتخاب گردید. پس از انتخاب کلاس­ها، تمامی دانش­آموزان کلاس­های منتخب مورد آزمون قرار گرفتند