تجزیه و تحلیل عوامل موثر بر افت تحصیلی یکی از عمده ترین موضوعات تحقیق در نظام آموزشی است.
تجزیه و تحلیل عوامل موثر بر افت تحصیلی یکی از عمده ترین موضوعات تحقیق در نظام آموزشی است. توجه به نتایج این تحقیقات می تواند زمینه مساعدی برای تحقق بخشی از اهداف عالیه نظام آموزش وپرورش را فراهم سازد. در این تحقیق که در باب افت تحصیلی با توجه به وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خانواده صورت گرفته که از میان دانش آموزان مقطع ابتدایی پسرانه و دخترانه و مختلط روستاهای بخش مرکزی بیرجند 60نفر به صورت نمونه انتخاب شده اند و با انتخاب این تعداد نمونه سعی شده رابطه ای بین افت تحصیلی و وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خانواده مورد بحث قرار گیرد.
● محاسبه نرخ مردودی و افت تحصیلی:
دانش آموزانی که در سال قبل تحصیل کرده اند و مردود شده اند یا مجبورند همان پایه را تکرار کنند و یا مدرسه را ترک کرده اند مشمول افت تحصیلی می شوند. این اطلاعات برای برنامه ریز بسیار بااهمیت است زیرا تصویری جامع از کارآیی یا کارآیی نداشتن نظام آموزشی و کیفیت خدمات آموزشی در اختیار برنامه ریز قرار می دهد.
نرخ افت تحصیلی و مردودی جزو شاخص های فرآیند نظام آموزشی به شمار می رود.در برنامه ریزی آموزشی همواره باید توجه کنیم که بررسی مسایل مبتلا به نظام آموزشی (مانند افت تحصیلی، کمبود بودجه و...) را در تعامل با کل نظام آموزشی در نظر بگیریم زیرا در سیستم آموزشی همه اجزا با هم در تعاملند و برای تشکیل یک کل واحد با هم ارتباط دارند و با تمام پیچیدگی ها و اجزای متشکله خود، برای هدف خاصی فعالیت می کند.
▪ فرضیاتی که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته اند عبارتند از:
1) بین وضعیت اقتصادی والدین و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
2) بین سطح تحصیلات والدین و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
3) بین وضعیت سلامت جسمی والدین و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
4) بین تعداد اعضای خانواده و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
5) بین وضعیت روحی روانی خانواده و افت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
6) بین نحوه برخورد معلم و افت تحصیلی رابطه وجود دارد.
پس از تجزیه و تحلیل درصد فراوانی پاسخ های ابراز شده در مورد هر یک از سوالات پرسش نامه مشخص شد که هر چه وضعیت اقتصادی والدین مطلوب تر باشد معمولا افت تحصیلی کمتری در چنین خانواده ای مشاهده می شود، همچنین هر چه سطح تحصیلات والدین بالاتر باشد افت تحصیلی کمتر بوده زیرا میزان رسیدگی والدین به دانش آموزان افزایش می یابد همچنین در خانواده کم جمعیت، والدین وقت بیشتری را برای آموزش و تربیت دانش آموزان صرف می کنند و بالاخره هر چه رفتار معلم و روابط عاطفی و روانی والدین مطلوب تر باشد، افت تحصیلی کمتری مشاهده می شود. پژوهشگران عقیده دارند که این پژوهش جامع نبوده و فقط به بخشی از علل افت تحصیلی دانش آموزان پرداخته است، همچنین نتیجه گیری آن صرفا بر اساس پاسخ های ابراز شده توسط دانش آموزان بخش مرکزی بیرجند بوده و قابل تعمیم به تمام مناطق آموزش وپرورش نمی باشد.
همچنین علاوه بر عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و خانواده عوامل دیگری نیز در افت تحصیلی دانش آموزان دخیل است که به دلیل محدودیت پژوهش و به رغم میل باطنی پژوهشگران قادر به پرداختن به عوامل دیگر نبوده اند.
▪ برخی از محدودیت های تحقیق عبارتند از:
1) عدم همکاری کافی بعضی از مدیران مدارس موردنظر برای پرکردن پرسش نامه توسط دانش آموزانی که دچار افت تحصیلی شده اند.
2) اطمینان نداشتن محقق از مورد قرار گرفتن عوامل اصلی افت تحصیلی دانش آموزان.
3) نداشتن توانایی محقق در کنترل متغیرهای مستقل و مزاحم.
4) هیچ گاه فقط یک عامل باعث افت تحصیلی نمی شود بلکه ترکیبی از عوامل مختلف منجر به بروز افت می شود و واکنش بین عوامل مختلف با هم تحت شرایطی، ممکن است همین نتیجه را سبب شوند.
5) فاصله زیاد روستاها با یکدیگر هماهنگی را مشکل می ساخت و اجرای نمونه گیری را دشوار می کرد.
6) سطح فرهنگ مناطق مختلف در پاسخ به سوالات پرسش نامه موثر بود.
7)کمبود منابع معتبر برای افزایش اعتبار و روایی تحقیق.
▪ پیشنهاداتی که می توان در خصوص کاهش افت تحصیلی عنوان کرد عبارتند از:
1) افزایش آگاهی و ارتباط مستمر والدین با مدرسه.
2) بالا بردن سطح تحصیلات والدین.
3) مشاوره و راهنمایی والدین دچار طلاق روانی و دانش آموزان دچار مشکلات روحی روانی.
4) بازگو کردن مشکلات درسی و انضباطی دانش آموزان به والدین.
5) تشکیل کلاس های تنظیم خانواده.
6) بالا بردن سطح کیفی آموزش از طریق استفاده از وسایل و مواد آموزشی و روش های نوین تدریس.
7) ارتقاء سطح علمی و فرهنگی معلمان از طریق برگزاری بیشتر دوره های ضمن خدمت.