بیماری صَرع یا اپی‌لپسی(به انگلیسی: epilepsy) در نورولوژی به حالتی گفته می‌شود که شخص٬ بدون عامل برانگیزاننده خاصی مثل افت قند خون، تب، کمبود کلسیم و غیره مکرراً دچار حملات تشنج شود. بنابراین به مجرد یک حمله تشنج نمی‌توان گفت فردی به بیماری صرع مبتلا شده‌است. در مواردیکه تشنج در اثر عامل برانگیزاننده بروز کرده باشد با رفع عامل مثلاً افت قند خون و یا کمبود کلسیم، حملات تشنج نیز متوقف می‌شوند. اما اگر بدون وجود علت و یا بعد از کنترل و یا رفع عوامل برانگیزاننده٬ حملات تشنج بازهم تکرار شود آن موقع بیماری صرع مطرح می‌شود.
گاه علت صرع وجود یک اختلال ساختمانی در مغز مانند تومور است اما در اغلب موارد هیچ علت خاصی یافت نمی‌شود. در برخی از کودکان مبتلا، حملات تشنج به دنبال یک محرک حسی مثل نورهای شدید بروز می‌کنند و گاه هیچ عامل شروع کننده ای وجود ندارد.از علل شناخته شده صرع تومورهای مغزی، بیماریهایی که بر رگهای خونی مغز اثر می‌گذارند و انواع سموم می‌باشد. به غیر از صرع علل متعدد دیگری نیز برای تشنج وجود دارد که یکی از آنها تب بالاست (تشنج ناشی از تب).
تعریف تشنج
تشنج در واقع اختلال گذرای عملکرد مغزی است که در اثر تخلیه الکتریکی غیر طبیعی در سلولهای عصبی مغز پیدا می‌شود و سبب ایجاد علائم گوناگونی مثل از دست دادن ناگهانی هوشیاری، انقباض عضلات و یا تغییرات حسی و رفتاری در فرد می‌شود. این امواج الکتریکی غیر طبیعی در نوار مغزی ثبت و قابل مشاهده خواهند بود. گاه دلیل تشنج اختلالات ناگهانی به‌علت وجود یک عامل مثل تب بوجود می‌آید.
انواع صرع
انواع مختلفی از تشنجهای صرعی تاکنون تعریف شده‌است. در بچه ها تشنج های تونیک – کلونیک شایعتر است، بیشتر از سه چهارم کودکان مبتلا به صرع، از این نوع تشنج رنج می‌برند، صرع کوچک یا ابسانس دومین نوع شایع صرع در کودکان است. صرع موضعی یا صرع حرکتی و صرع نسبی یا پارشیال خوشخیم از دیگر انواع صرع هستند.
صرع بزرگ یا تشنج تونیک – کلونیک شایعترین نوع صرع، صرع اصلی (Grand mal) است. این صرع هنگامی رخ می‌دهد که مناطق حرکتی مغز دچار عارضه شده‌است و اسپاسمهای شدید و بیهوشی را دربردارد. در اغلب موارد صرع اصلی، قبل از آغاز حمله و غش به بیمار یک حالت درونی دست می‌دهد که این اخطار خوانده می‌شود. این حالت در لاتین Aura نامیده می‌شود و می‌تواند به صورت روانی یا جسمی باشد. مثل شنیدن صدایی (جسمی) و یا احساس خوشبختی یا بدبختی (روانی). بیمار ممکن است بوی مشخصی را حس کند و یا گمان کند که نور درخشندهای می‌تابد. بعد از چند لحظه بیمار بیهوش می‌افتد که این مرحله کوتاه، تونیک است که تمام ماهیچهها متشنج و منقبض می‌شوند، تنفس بیمار قطع می‌شود و رنگش نیز ممکن است کبود شود. مرحله بعدی کلونیک است که اندامها تکانهای مختصری می‌خورند. در خلال این مدت بیمار ممکن است زبانش را گاز بگیرد.
مراحل علائم تشنج تونیک
کلونیک به ترتیب زیر است:
تحریک پذیری یا رفتارهای غیرعادی به مدت چند دقیقه پیش از بروز تشنج (Aura).
اسپاسم و انقباض عضلات که ۳۰ ثانیه طول می‌کشد و بیمار در طی آن بیهوش شده و به زمین می‌افتد و تنفس نامنظم می‌شود.
حرکات پرشی اندامها یا صورت که می‌تواند از ۲۰ ثانیه تا چند ساعت طول بکشد. در این مرحله ممکن است بیمار زبانش را گاز بگیرد و کنترل مثانه یا روده را از دست بدهد.
پس از آنکه تشنج متوقف شد، ممکن است بیمار تا چند دقیقه و به ندرت تا ده دقیقه بیهوش باقی بماند.
بعد از بازگشت هوشیاری کودک معمولاً گیج است و سردرد دارد و ممکن است به خواب رود
.داروهای مورد استفاده در درمان صرع
اکثر بیماران مبتلا به صرع با مصرف دارو های ضد صرع حملاتشان کنترل می گردد.برخی از این داروها به مدت چندین سال است که مورد استفاده قرار می گیرد اما بعضی از آنها اخیراً کشف شده و به تازگی در اختیار بیماران قرارداده شده است.
نگاهی به دارو درمانی ضدصرع
تشنج یک تخلیه عصبی غیرطبیعی، خفیف و پاروکسیمال در مغز است. حدود ۱۰ درصد از افراد جوامع حداقل یک بار در طول عمر خود دچار تشنج می شوند. اما صرع که در تعریف به آن «تشنج های راجعه» گفته می شود، تقریبا یک درصد جمعیت را گرفتار کرده است. بیشتر موارد تازه تشخیص داده شده صرع با شروع دارودرمانی، دیگر تشنجی را نخواهند داشت، اما ۳۰ درصد از آنها با وجود مصرف داروهای مختلف ضدصرع باز هم دچار تشنج می شوند. برای این افراد تشخیص صرع راجعه در نظر گرفته می شود...
مطالعات نشان داده اند در بیمارانی که به درمان با اولین داروی ضدصرع خود پاسخ درمانی نمی دهند، احتمال عود تشنج ها در طول درمان با سایر داروهای ضدصرع نیز بیشتر است.
● دارو درمانی صرع
درمان مدرن تشنج از سال ۱۸۵۰ با معرفی برومایدها آغاز شد. فنوباربیتال که از قدیم برای اثر خواب آوری اش مورد استفاده بود، در سال ۱۹۱۰ برای درمان و کنترل تشنج مورد توجه قرار گرفت و برای سالیان متمادی داروی انتخابی درمان این بیماران شد. به تدریج داروهایی شبیه به فنوباربیتال، مثلا پریمیدون نیز به بازار آمدند. در سال ۱۹۴۰ فنی تویین در درمان صرع موثر شناخته شد و از آن زمان تاکنون جزو داروهای اصلی درمان خط اول صرع در انواع پارشیال و ژنرالیزه ثانویه قرار گرفته است.
در سال ۱۹۶۸، کاربامازپین برای درمان نورالژی تری ژمینال مورد تایید قرار گرفت و بعدها در ۱۹۷۴ برای درمان صرع پارشیال به کار رفت. اتوسوکسیماید از سال ۱۹۵۸ به عنوان داروی انتخاب اول برای درمان تشنج های ابسنس بدون تشنج های ژنرالیزه تونیک-کلونیک مورد استفاده قرار گرفته است. در سال ۱۹۶۰، والپروات در اروپا تاییدیه گرفت و در سال ۱۹۷۸ در آمریکا مورد قبول واقع شد. این دارو هم اکنون در سطح بسیار وسیعی در سراسر جهان مورد استفاده بیماران قرار می گیرد. این دارو که برای درمان صرع های ژنرالیزه اولیه مورد استفاده بود، در اواسط دهه ۹۰ در درمان صرع پارشیال نیز مورد تایید قرار گرفت. داروهای ذکر شده فوق تا اواخر دهه ۹۰، درمان های اصلی ضدصرع در دنیا بودند.
جالب است بدانید که در طول ۱۵ سال گذشته، ۱۱ مورد داروی ضدصرع جدید از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا برای درمان صرع مورد تایید قرار گرفته است، یعنی تقریبا هر سال یک داروی جدید. به علاوه هم اکنون ترکیب درمانی های گسترده ای برای مدیریت درمان صرع های مقاوم به درمان وجود دارد.
نسل جدید داروهای ضدصرع اثربخشی مشابهی با داروهای قدیمی تر نظیر کاربامازپین، فنی تویین، فنوباربیتال، پریمیدون و والپروئیک اسید دارند و در عین حال عوارض ناخواسته و طیف تداخل دارویی آنها محدودتر است. ترکیب کردن صحیح و موثر این داروها برای درمان صرع نیازمند اطلاع کامل از مکانیسم اثر، فارماکوکینتیک و فارماکودینامیک آنهاست. البته مکانیسم اثر برخی از داروهای ضدصرع جدید ناشناخته است.مطالعات نشان داده اند که ترکیب درمانی داروهای ضدصرع با مکانیسم های اثر متفاوت، موجب افزایش اثربخشی و تحمل بهتر دارو می شود. ترکیب درمانی ها شامل فنی تویین/والپروئیک اسید، والپروییک اسید/کاربامازپین، والپروئیک اسید/لاموتریژین، کاربامازپین/توپیرامات، فنوباربیتال/توپیرامات، فلبامات/ توپیرامات، اکس کاربازپین/توپیرامات، لاموتریژین/توپیرامات هستند.