چکیده:
مدیریت فناوری اطلاعات،مدیریتی نوین ومبتنی براستفاده ازفن آوریهای روزاست که از دو جهت اهمیت دارد:
الف) توسعه سخت افزاری فناوری اطلاعات
ب) بکارگیری نرم افزارهای روزاطلاعات،
برخی از کشورها مثل هند بر توسعه فناوری اطلاعات و برخی دیگر مثل مالزی بر کاربرد و استفاده صحیح از آن تأکید دارند. استفاده از فناوری اطلاعات درهررشته،به دلیل نیاز و وابستگی که به اطلاعات به روز درهمان رشته دارد، بصورت قابل توجهی بهره وری ازصنایع اصلی رابهبودبخشیده، ونیز روشهای جدیدی رابرای استفاده بهتر وبیشترازفناوریهای مربوطه ایجاد می‌کند. وتحقق این امرنیازمندنگرشی نوین وکارآمددرموضوع مدیریت است .
- مدیریت فناوری اطلاعات،اختصاص به هیچ رشته خاصی نداشته بلکه بعنوان یک شاخه بین رشته ای میتواندبااتکابه فن آوریهای پیچیده روز و برمبنای هدف استراتژیک دانش محوری نسبت به تحقق وعملیاتی نمودن هرموضوع ارائه طرح نموده ودرجهت به روز نمودن آگاهی ازاطلاعات مربوطه وچگونگی بهره برداری ازآن موضوع، نظارت هوشمندانه ای داشته باشد،بعنوان مثال،با نگاهی به کشورهایی مثل هند،بخوبی در می‌یابیم که این کشور به همراه توسعه صادرات نرم‌افزار، بازار داخل را نیز توسعه داده وضمن اینکه سهم عمده‌ای از فروش نرم‌افزارهایش به داخل کشورش اختصاص داده است بازار خوبی را نیزدرخارج برای خودایجادنموده است.
با بررسی تحولات و ماهیت مدیریت فناوری اطلاعات به این نتیجه می‌رسیم که اگر بتوان در کشورمان از فناوری اطلاعات به خوبی استفاده کرده تا رفتارمنظم و قاعده‌مند به کارها وامورجاری داده و بالتبع از مزیت‌های آن به درستی بهره بگیریم ، در واقع بازار داخل را ساخته ایم و علاوه بر آن قوانین و مقرارتی برای استفاده صحیح از صنعت فناوری اطلاعات خواهیم داشت که این موضوع، خود به خود مارا بسمت تقویت وتوسعه صنعت مزبور پیش خواهدبرد، که البته باتاکیدبرهمه این موارد، مورد اول یعنی استفاده صحیح، همچنان از اهمیتی بالایی برخوردار بوده،و احتمال عدم دستیابی به مورد دوم یعنی صنعت قوی مانع از پیشرفت کار نخواهد شد.
علاوه بر مزیت‌های اقتصادی، مزایایی اجتماعی به ویژه توسعه امنیت اجتماعی و ارتقاء فرهنگ عمومی ،ازنتایج بدیهی مدیریت فناوری اطلاعات است. ناگفته پیداست که عمده عوامل به وجودآورنده این مزیت‌ها در ماهیت فناوری اطلاعات نهفته است که سرعت، سهولت، شفافیت، تنوع و انتخاب را به دنبال دارد. مدتهاست به بهانه کسب سهمی از بازار جهانی، افراد و شرکت‌ها تشویق میشوند تا استفاده از فناوری اطلاعات درصنایع مختلف را توسعه دهند؛ اما در عمل به نتایج قابل توجهی نایل نشده‌اند،چراکه چگونگی استفاده ازفناوری اطلاعات نیازمندمدیریتی هوشمندوبه روزمیباشد.
مدیران فناوری اطلاعات،یاهمان مدیران ارشدIT دریک سازمان برای تحقق اهداف استراتژیک خودلازم است اشخاصی باشندکه ازتوانمندی مناسب برای رهبری سازمان،بیش ازمدیریت آن برخوردارباشند.لذا چنین اشخاصی برای اینکه بتوانندازعهده مسئولیتهای خطیرمورداشاره دراین مقال بخوبی بر بیایندلازمست به ویژگیهای دهگانه ایکه ذیلاخواهدآمد متصف باشند.
مقدمه
سیر تحول و پیشرفت علوم و فنون در عصر حاضر شتابى روزافزون یافته است. امروزه فناورى هاى نوین بیشتر از گذشته زندگى انسان ها را تغییر داده و آنها را وابسته به خود مى سازند. اوج پیشرفت این فناورى ها در زمینه انفورماتیک و فناورى هاى ارتباطى و اطلاعاتى قابل مشاهده است. تکنولوژى هاى اطلاعاتى هرروزه با ابداعى نوین اطلاعات بیشتر و بیشترى را در اختیار مخاطبان قرار مى دهد. لذا بى جهت نیست که از دوران حاضر با نام «عصراطلاعات» یاد مى کنند. توانمندى فناورى هاى اطلاعاتى در جمع آورى و تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات، به قدرى گسترش یافته که حتى صحبت از «انفجار اطلاعات» یا «سرریزى اطلاعات» مى کنند. اینها مباحث جدیدى هستند که این روزها در عرصه فناورى هاى ارتباطى و اطلاعاتى مطرح هستند.درمیهن اسلامی ایران عزیزماچنانچه بتوان باهمت مردان عرصه علم وعمل نسبت به فناوریهای اطلاعاتی مفیدجامعه به یک خیزش سریع وعظیم دستیابی وگزینش فناوری اطلاعات دست یافت آنگاه میتوان امیدوار بودکه اهالی دهکده های علم وصنعت داخل وخارج کشورباایجادلینک مناسبی باهمدیگر قادرخواهند شدبا ایجادسیستم مدیریت جامع فناوری اطلاعات راه را بر افزون طلبانیکه میخواهندخودراکدخدای دهکده نوین جهانی دانسته واستثمارواستعمارنوین خودرابه ملتهای آزاده بویژه مردم خداجووسرافراز ایران اسلامی تحمیل نمایندمسدود نمود.
مدیریت فناوری اطلاعات چیست؟
برنامه‌های مطالعاتی مدیریتی فناوری اطلاعات ،رشته‌های علمی متنوعی را دربر می‌گیرد که برای نمونه میتوان به موارد امور اقتصادی، بازاریابی، مهندسی، مدیریت نوآوری و علوم اجتماعی اشاره کرد.
یک مدیر اجرایی که خواستار افزایش موفقیتهای سازمان خود است، با انبوهی از مفاهیم و زمینه‌های علمی گوناگون و پراکنده‌ای مواجه می‌شود که برای نیل به موفقیت ملزم به کسب شناخت و تسلط کافی نسبت به همه آنهاست.
این مقاله با بیانی ساده و با استفاده از مثالهای صنعتی،ضمن ارائه دو مدل ساده برای درک روابط متقابل و تاثیرات دو جانبه بین مفاهیم مربوط به مدیریت فناوری از یک سو و مدیریت سازمانهای دارای فناوری اطلاعات وفرآوری خدمات پیشرفته (High-Tech) از سوی دیگر ارائه می‌کند.
«کشتی متحد» تمثیلی است که از آن برای شرح دادن طبیعت پویای روند تعیین استراتژی و ضرورت وفق دادن پیگیری فرصتهای کوتاه مدت با اهداف دراز مدت در فضای پرتلاطم فعالیتهای تکنولوژی استفاده می‌شود.
مدل «الماس یکپارچه» نیز نماینده روابط درونی مستحکم میان مفاهیم کلیدی مدیریت فناوری‌ست. این مفاهیم از این قرار هستند: رهبری، یادگیری، مدیریت منابع و ارتقای موفقیت‌آمیز کالاها یا خدمات جدید.
هرقدریک سازمان بخواهدازتوان و ظرفیت بیشتری جهت ارائه محصول و یا خدمات برخوردارباشدلازم است توجه بیشتری به امرآموزش وشایسته سالاری مبتنی برآن نشاندهد در یک سازمان نامحدود، یادگیرنده و شایسته‌سالار، سه عامل رهبری (اعم از فرهنگ، ارزشها و ساختارهای سازمانی)، یادگیری(آموزش) و مدیریت (اصلاح الگوی مصرف)منابع به طور دائم به تقویت متقابل یکدیگر می‌پردازند. این سه عامل در رأس مثلثی قرار دارند که از آن با نام مثلث (ثروت)تولید دارایی‌های غیرملموس و ایجاد گزینه‌های استراتژیک بهینه یادمیشود.
پس برای درک مناسب مفهوم مدیریت فناوری باید به سه بعد مهم مثلث ثروت یعنی : رهبری، یادگیری و منابع، توجه ویژه ای معمول داشت.
در عصر شبکه‌ها، مدیران به این بینش رسیده‌اند که در چنین موسساتی را باید بیشتر رهبری کرد تا مدیریت. لذا،مدیران برای سازگار کردن سازمان با محیطهای متغیر و ناپایدار، باید بر روی مدیریت منابع نامحسوس مانند رصدنمودن تمامی ظرفیتهای توسعه تولیدویاتوزیع سریع وصریح خدمات،ونیزتوجه خاص به نیروی انسانی بعنوان سرمایه های بالقوه فردی و اجتماعی سازمان ، تمرکز کنند.
پایان جنگ جهانی دوم با ایجاد نظم نوین و سردمداری آمریکا در جهان همزمان شد. آنها محصولات خود را به طور انبوه به بازارهای جهانی سرازیر ساختند و به کارایی و مدیریت علمی به عنوان وسیله اصلی موفقیت خود نگریستند. احساس ثبات و جاافتادگی مفاهیمی همچون کارخانه و صنعت و تقسیم وظایف به عنوان اصول ابدی و اعتقاد به پایداری شرایط موجود در ذهن آنها شکل گرفت. شرکتهای زیادی با معرفی یک محصول سالها با فروش آن سود سرشاری نصیب خود کردند. اما به تدریج در دهه های اخیر، صنایع آمریکا مزیت خود را از دست دادند و با رقابت فزاینده از بیرون مرزها مواجه شدند. فاصله ایجاد شده بین محصولات علمی تا فراورده‌های تجاری شده و بازده مالی چنین محصولاتی به عنوان یکی از دلایل این عقب‌ماندگی مطرح شد. به بیان دیگر، مشخص شد که سیاست علم و فناوری به شدت بر توان رقابتی یک کشور موثر است. همچنان که در کشورهایی چون ژاپن این مسئله ثابت شد. کوتاه شدن عمر فناوریها، اهمیت چرخه حیات فناوری و مسائل دیگر موجب گشت که سازمانهای آمریکایی متوجه غفلت از مدیریت صحیح فناوری شوند. ظهور فناوریهای اطلاعاتی و انفجار صنایع نوین موجب رونق بیشتر مدیریت فناوری شد. امروزه سازمانها به دنبال راه چاره‌ای هستند که سرعت تغییرات سازمانی خود را به سرعت تحولات فناوری نزدیک کنند. همچنین با توجه به تنوع و گستردگی بازارها، کم رنگ شدن مرزها و تقاضا محوری و نوآوری علمی روند تحولات بازار را دنبال می کنند.
در چنین شرایطی و با ظهور مسائلی همچون تجارت جهانی، افزایش رقابت، رشد سریع شبکه‌های اطلاعاتی و اینترنت در میان طبقات مختلف جامعه، روشهای نوین مدیریتی مبتنی بر فناوریهای نو، بنگاههای مجازی و تعریف نوین از برون‌سپاری و همکاری با شرکتهای دیگر، جریان اطلاعات به عنوان شاهرگ فعالیت در تمامی زمینه‌ها مطرح شده است تا حدی که آن را یکی از عمده ترین دارایی‌های نامشهود سازمانها می‌دانند.
همزمان با این تحولات، حجم بالای اطلاعات موجود در شبکه اینترنت و منابع دیگر باعث سردرگمی افراد و سازمانها شده است و مدیران ارشد که عمدتاً به تحلیل و تفسیر اطلاعات خارج از سازمان برای هدایت آن در شرایط رقابتی نیازمندند، به ابزارهایی نظیر داده کاری روی آورده اند. در شرایط کنون صرف انجام چنین فعالیتی کافی نیست و سازمانها با تشکیل پیوندهای راهبردی با سازمانهای دیگر اقدام به اشتراک گذاردن بانکهای اطلاعاتی خود کرده تا به هم‌افزایی ناشی از آن دست یابند.
Yet2 برای پاسخگویی به نیازهای فناوری مشتریان خود دو راه زیر را پیشنهاد می‌کند:
1. جست و جو میان فناوریها (که ارزش کل آنها بیش از 10 میلیارد دلار است)، در این زمینه خلاصه‌ای از فناوریهای آماده برای تولید تحت لیسانس قابل مشاهده است که میتوان با استفاده از کلید واژه‌ها آنها را جستجو کرد. همچنین توضیحات کامل مربوط به فناوریها نیز موجود است.
با استفاده از امکان SaveSearch میتوان موضوعات مدنظر را جست و در صورت تمایل آنها را ذخیره کرد. با استفاده از این قابلیت هنگامی که فناوریهای مربوطه حتی در آینده نیز معرفی شوند، به کاربر (در صورتی که علاقه‌مندی خود را در این زمینه اعلام کند) اطلاع داده خواهد شد.
2. با ایجاد یک TechNeed راه حل های مناسب خود به سراغ شما خواهند آمد.
با استفاده از این گزینه، دسترسی به جامعه‌ای جهانی که میزبان بیش از 500 میلیارد دلار دانش فنی در زمینه R&D است، ممکن می‌گردد. به عبارت دیگر با ایجاد یک TechNeed امکان اعلام نیاز در مورد فناوری مورد نظر به افرادی که در زمینه خاص شما در حال تحقیق و پژوهش هستند، امکان پذیر می‌گردد.
مدیر فناوری اطلاعات کیست؟
CIO یا مدیر انفورماتیک یا مدیر اطلاعات (Chief Information Officer) مدیر اجرایى ارشدى است که مسئولیت تمامى مقوله‌هاى مرتبط با فناورى و سیستم‌هاى اطلاعات یک سازمان را بر عهده دارد. در حقیقت، این افراد بهره‌گیرى از فناورى اطلاعات (IT) را به منظور پشتیبانى از اهداف سازمان مدیریت و رهبرى مى‌کنند. CIOها با دانش و آگاهى و تسلط بر هر دو مقوله‌ى فناورى و فرآیندهاى کسب و کار و همچنین جنبه‌هاى عملیاتى دیگر، به طور معمول، شایسته‌ترین و توانمندترین مدیران براى هماهنگ کردن راهبردهاى فناورى با راهبردهاى کسب و کار سازمان هستند. CIOها بر تهیه , وتامین واجرای فناورى مورد نیاز سازمان ،وفرآوری خدمات ارایه شده توسط سیستم‌هاى اطلاعاتى، نظارت مى‌کنند. اگر چه، گفتنى است که در سازمان‌هاى پیشرو و بسیار بزرگ ، CIOها به منظور تمرکز هر چه بیشتر بر روى مقوله‌هاى راهبردى و استراتژیک، بسیارى از جنبه‌ها و مقوله‌هاى تاکتیکى و عملیاتى را به نمایندگان اجرایى قابل اعتماد خود تفویض مى‌کنند.
مسوولیت های اصلی مدیران فناوری اطلاعات( CIO) کدامند؟
با توجه به شرحی که پیرامون مهارت‌های عمومی و تخصصی یک مدیر فناوری اطلاعات در سازمان آوردیم، اینک به راحتی میتوان حدس زد که مسوولیت‌های اساسی یک CIO چه‌چیزها‌یی هستند؟ این مسوولیت‌ها از یک سو به مهارت‌های عمومی مدیریتی وی و از سوی دیگر به مهارت‌های تخصصی او مرتبط هستند. این مسوولیت‌ها را از دیدگاه دیگری نیز میتوان تقسیم‌بندی کرد. اگر خوب دقت کنیم متوجه می‌شویم که برخی از وظایف یک مدیر ارشد اطلاعات در حقیقت مدیریت مقولات نرم‌افزاری مانند خود اطلاعات و نیروی انسانی مرتبط با آن و نیز جنبه‌های راهبردی مدیریت است و برخی دیگر از وظایف او با مقولاتی سخت‌افزاری مانند دستگاه‌ها و سیستم‌های کامپیوتری گره خورده است. ایده اصلی و کلی مدیریت اطلاعات در سازمان این است که یک نفر به نام CIO باید علاوه بر فراهم ساختن بستر سخت‌افزاری و نرم‌افزاری جریان اطلاعات در سازمان، زمینه گردش صحیح و بهره‌برداری مناسب از این اطلاعات و اندوخته‌های معنوی را در سازمان فراهم سازد.
نقش انسانی و تدبیر یک CIO در مجموعه وظایف و اختیارات او از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. بنابراین، مقولاتی نظیر بودجه بندی، مدیریت پروژه و مدیریت استراتژیک فناوری اطلاعات در سازمان نیز جزو مسوولیت‌های اصلی اوست.