این دوره یا سن شروع کار و مرحله احساس نیاز نوجوانان به استقلال و موجودیت و علاقه مندی به کارهای تولیدی و اقتصادی مقارن است . بنابراین در این دوره برنامه ریزی تحصیلات متوسطه باید بر پایه ای استوار باشد که موجبات رشد شخصیت نوجوانان و تحصیلات متوسطه باید بر پایه ای استوار باشد که موجبات رشد شخصیت نوجوانان و جوانان و فراهم آید و استعدادهای اختصاص آنان شکوفا شود و برای زندگی مفید فردی و اجتماعی آمادگی لوزم در آن ایجاد شود!
دوره متوسطه یکی از حساس ترین و مهمترین مراحل تحصیلات رسمی است. این دوره از میان دورههای دیگر آموزش و پرورش به دلایل زیر زودتر تغییر و تحول پیدا کرد که عبارت است از:
_ هرم سنیِِِِِِِِّ دانش آموزان کشور متوجه دوره متوسطه بوده و پرداختن به مشکلات ناشی از رشد جمعّیت دانش آموزان در این دوره از اهمیّت خاصی برخوردار است.
_دورزه آموزش متوسطه مرحله گذر از آموزش عمومی به آموزش عالی یا از از آموزش عمومی به بازار کار است به عبارت دیگر جوانان پس از پایان این دوره یا به تحصیلات عالی و تکمیلی روی می آورند یا جذب بازار کار می شوند.
_دوره آموزش متوسطه مرحله گذر از نوجوانی و مقدمه کسب استقلال جوان و قبول مسًولیت از طرف اوست.
_بالاخره دوره آموزش متوسطه سنگ بنای تربیت نیروی انسانی ماهر کشور بوده و از اهمیت خاصی در برنامهای رشد و توسعه و سازندگی برخوردار می باشد.
دوره آموزش متوسطه با توجه به اهمیت بسیار زیاد مشکلات و نارسایی هایی داشته است که منجر به تغییر آن از نظام قدیم و سپس مراحل تغییر نظام آموزش متوسطه را مورد بررسی قرار می گیرد.
مشکلات و نارسایی های نظام قدیم آموزش متوسطه بر اساس منابع مشکلات و نارسایی های نظام قدیم آموزش متوسطه عبارت است از:
1_کارایی کم این آموزشها به واسطه شیوهً امتحانات سالانه و ضرورت کسب نمره قبولی در تمام دروس برای ارتقاء به پایه بالاتر که موجب افزایش تعداد مردودی ها و تکرار کنندگان پایه و تشّدید سرخوردگی دانش آموزان می شد.بر اثر نیمه تمام ماندن تحصیل بخش قابل توجهی از دانش آموزان بدون کسب مهارتهای مورد نیاز وارد بازار کار می شدند این پدیده به ویژه در مناطق محروم روستایی به علل مختلف شدیدتر بوده است.
2_ سازماندهی، طراّحی و سمت گیری آموزش های متوسطه برای ورود به دانشگاه و باز ماندن بیش از هشتاد درصد دیپلم های نظری از ورود به دانشگاه و در نتیجه عدم کارایی فارغ تحصیلان این دوره در بازار کار مستلزم تجدید نظر در ساختار آموزشی دوره آموزش متوسطه برای توسعه آموزش های فنی وحرفه ای و استفاده از کلیه امکانات جامعه برای تحققاین امر و محدودکردن آموزشهای نظری بوده است .
3_عدم تناسب برنامه های درسی با نیازهای دانشگاهها و بازار کار و همچنین عدم امکان ارائه رشته های تحصیل متوسطه وتشکیل کلاس ها باظرفیت درمناطق کم جمعیت .
4_فقدان نظام هدایت تحصیلی منطبق با نیاز های فرد و جامعه و عدم استقبال از رشته های فنی و حرفه ای و ورود بخش عمده ای از دانش آموزان به رشته های نظری به منظور ورود به دانشگاهها و مراکز آموزشی عالی به علت هم سویی نظام آزمون ورودی این مراکز با نظام اموزشی متوسطه نظری .
5_پوشش تحصیلی کم نظام آموزش متوسطه در مقایسه با کل جمعیت 14تا 17 ساله کشور به گونه ای که در دهه 1360 بطورمتوسطه 30 درصد از کل جمعیت 14تا 17 ساله کشور در آموزش متوسطه تحصیل کردند .
6_افزایش طول مدت تحصیل دوره آموزش متوسطه بواسطه معضلات ناشی از تکرارپایه تحصیلی به نحوی که میانگین طول دوره تحصیلی برای فارغ التحصیلان بجای 4 سال به بیش از 5 سال افزایش یافته بود . این امردر پایه ها ناشی از سطح دشواری مطالب درسی برای انطباق دانش آموزان با نیازهای دروس دوره های دانشگاهی بوده است
7_تفاوت قابل ملاحظه تعداد دانش آموزان فنی و حرفه ای در مقایسه با شاخه نظری به گونه ای که در سال 1370حدود 5/12درصد از کل دانش آموزان متوسطه در شاخه فنی حرفه ای می نموده اند و از فارق التحصیلان آموزشهای متوسطه تنها 4/8 در صد در رشته های فنی و حرفه ای تحصیل کرده اند .
8_گرایش شدید دوره های نظری مطالب حفظی و نظری صرف و فقدان برنامه های درسی کارگاهی یا آزمایشگاهی در برنامه های درسی د وره های نظری علا رغم تحولات سریع نظام های آموزشی جهان و تاغکید محافل علمی کارگاهی و آزمایشگاهی در برنامه درسی .
9_ضعف های ناشی از شیوه برگذاری آزمون های سراسری برای پذیرش دالنشجو در دانشگاهها و تکیه صرف بر آموخته های نظری دوره آموزشی متوسطه نظری و نبودن تناسب بین آزمون های مزکور و آموخته های فارغ تحصیلان دیپلمه های رشته های فنی حرفه ای و برنامه درسی ،رشته های مزکور را تحت تاثیر قرار داده طوری که تدریجً برنامه های درسی این دوره ها نیز با اضافه نمودن دروس نظری افزایش ساعات درس در هفته به سوی مطالب نظری تغییر سمت یافته بود.
10_عدم انعطاف سازماندهی و برنامه ریزی در سی نظام قدیم متوسطه برای استفاده از امکانات منا دسب موجوددر محیط خارج از مدرسه و در دستگاههای اجرایی دیگر و واحد های تولیدی وخدماتی برای حرفه آموزی و آموزش پاره ای از دروس مانند زبان انگلیسی ، عربی ، هنر ، تربیت بدنی و غیره .
11_ عدم امکان اجرای فعالیتهای مستقیم وغیر مستقیم پرورشی به منظور رشد فرهنگی دانش آموزان و ضعف فعالیتهای فوق برنامه در زمینه های مختلف فرهنگی و هنری به علّت فقدان ساعات مناسب برای انجام فعالیتهای پرورشی در محیط مدرسه
با توجه به مشکلات و نارسی های موجود نظام قدیم آموزش متوسطه که ذکر آنها گذشت تجدید نظر در نظام در نظام آموزشی کشور و تغییر بنیادی آن و دست یابی به اهداف فرهنگی ، سیاسی و اقتصادی همواره مورد توجه عالی ترین مراجع تصمیم گیری درکشور بوده است.بر این اساس شورای تغییر بنیادِِِی نظام آموزش و پرورش بنا بر مصوبه به مورخه 13/12/1364
شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل گردد .
این شورا طرح های لازم برای تغییر نظام آموزشی را به شورای عالی انقلاب فرهنگی تقدیم نمود .سپس از مطالعات کارشناسی برای تعیین اولویت اقدامات مربوط به تغییرنظام آموزشی با توجه به اهمیت و حساسیّت خاص دوره متوسطه و به منظور مقابله با مشکلات و معضلات این دوره و پاسخ گویی به نیازهای برنامه های توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی کشور نظام جدید آموزش متوسطه در سال 1369 در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید و جهت اجرا به وزارت آموزش و پرورش ابلاغ شد.
پس از تصویب طرح جدید متوسطه در شورای عالی انقلاب فرهنگی ، از مهر ماه سال 1370 کوشش به عمل آمد که پاره ای از عناصر طرح جدید در قالب طرح بزرگسالان و نیز مدارس ایثارگران به اجرا گذاشته شود . و بالاخره از سال تحصیلی 72-71 اجرای آزمایشی پاره ای از عناصر طرح متوسطه جدید در سطح حدود 10 در صد از دانش آموزان ورودی سال اول در کلیّه شاخه های تحصیل آغاز و در سال تحصیلی 76-75تعمیم یافت.که در ذیل خلاصه ای ازرونداجرایی طرح متوسطه جدید ذکرمی گردد .
روند اجرایی طرح متوسطه جدید
بر اساس منابع روند اجرایی طرح متوسطه جدید به شرح ذیل می باشد :
سال 1370_ تدوین طرح های آزمایشی طرح متوسطه جدید
_ طراحی و تدوین پاره ای از طرح های اصلاح نظام اداری و
اجرایی