بشر از ابتدای خلقت خود تا کنون چندید عصر یا دوره را طی کرده و به تکامل فعلی خود رسیده است. ابتدایی ترین دوره را عصر حجر یا عصر شکار می نامند. در این دوره عمده فعالیت انسان شکار حیوانات بوده و به این منظور از ابزارهای اولیه مانند سنگ و چوب و غیره بهره می جسته است. این عصر هزاران سال به طول انجامید. با گذشت زمان انسان به تدریج به خاصیت گیاهان و نحوه پرورش آنها پی برد و به کشاورزی و همینطور پرورش حیوانات اهلی روی آورد. و به این ترتیب عصر کشاورزی آغاز شد. این دوره حدود چند صد سال به طول انجامید. با پیشرفت علم در اروپا گذر از دوران رنسانس و همینطور وقوع انقلاب صنعتی کمک کم جهان وارد عصر جدیدی شد که آن را عصر صنعتی می نامند. دراین عصر صنایع شکوفا شدند و تولید انبوه بوجود آمد. این دوره نزدیک به صد و پنجاه سال ادامه داشت.چیزی که در این دوره ارزشمند بود و مورد مبادله قرار می گرفت همان کالاها و یا خدمات ایجاد شده بود. بعد از این دوره بشر در مسیر تکامل خود پا به عصر اطلاعات یا عصر دانش گذاشت. از ویژگیهای این عصر اهمیت دانش به عنوان منبع اصلی کسب مزیت رقابتی نسبت به سایرین است و در واقع چیزی که در این دوره مورد مبادله و خریدو فروش قرار می گرفت همان اطلاعات بود.
فناوری اطلاعات زاده عصر اطلاعات است و به گونه هماهنگ با رشد صنایع و به منظور بر طرف کردن نیازههای محیط کسب و کار بوجود آمد و رشد کرد. در سالهای حدود 1956 حجم اطلاعات سازمانی و مبادلات شرکتها به علت بزرگ شدن حیطه فعالیت آنها رشد وسیعی داشت. به منظور انجام حجم وسیعی از مبادلات روزمره، ماهیانه و سالیانه، کم کم سازمانهای مختلف به سمت بهره گیری از کامپیوتر و سیستمهای کامپیوتری روی آوردند. در واقع در این دوره کامپیوتر به عنوان وسیله ای برای ذخیره سازی و بازیابی حجم وسیعی از اطلاعات و پردازش این اطلاعات بکار برده می شد. حدود سالهای 1980 جهان با بحران انرژی مواجه شد و این امر سبب می شد که سازمانها بر سر منابع و استفاده بهینه از آن رقابت شدیدی را آغاز کنند. همچنین جذب و حفظ مشتریان و واکنش سریع به نیازهای آنان دیگر بعد رقابت در این سالها بود. بنابراین به سیستمهایی نیاز بود که سازمان را در دستیابی به این اهداف (یعنی بهبود روشها برای استفاده بهینه از منابع و جلب رضایت مشتریان) یاری دهد. این امر باعث شد مهندسی مجدد در فرایندهای سازمانی مطرح شود و سیستمها به غیر از پردازش اطلاعات به منظور تسهیل ارتباطات و هماهنگی های درون و برون سازمانی به خدمت گرفته شوند.
بعد از سالهای 1990 با پیچیده تر شدن محیط کسب و کار و احتیاج به تصمیم گیری های مداوم به سیستمهایی نیاز بود که قادر باشند این پیچیدگی ها را تعدیل کرده و سازمانها را در اتخاذ تصمیمات خود یاری دهند. از این رو سیستمهای هوشمند ظهور کردند. و سپس در حدود سالهای 2000 و با توجه به پراکندگی زمینه های تخصصی سیستمهای هوشمند توزیع شده ایجاد شدند. این سیستمها تصمیم گیری هایی را مورد حمایت قرار می دهند که به هماهنگی بین تخصصهای مختلف در مکانهای مختلف نیازمند است.
کسب و کار در اقتصاد دیجیتالی
کسب و کار در اقتصاد دیجیتالی به معنی استفاده از سیستم های مبتنی بر وب و دیگر شبکه های الکترونیکی به منظور فعالیت در زمینه هایی همچون تجارت الکترونیک است. اما اقتصاد دیجیتالی چیست؟
اقتصاد دیجیتالی، اقتصادی را مد نظر قرار می دهد که که بر اساس فناوری های دیجیتالی همچون شبکه های ارتباطی دیجیتالی، کامپیوتر ها، نرم افزار، و دیگر زمینه های فناوری اطلاعات بنا شده است. همچنین اقتصاد دیجیتالی را اقتصاد جدید، اقتصادی اینترنتی و یا اقتصاد وب نیز نامیده اند.
در این اقتصاد جدید، زیرساختهای ارتباطی و شبکه ای دیجیتال زمینه ای را یجاد کرده اند که از طریق آن افراد و سازمانها قادر خواهند بود با یکدیگر تعامل کرده، ارتباط و همکاری داشته باشند و بدنبال اطلاعات جدید بگردند. برای مثال می توان به موارد زیر اشاره کرد:
حجم وسیعی از محصولات دیجیتالی - مانند بانکهای اطلاعاتی، اخبار و اطلاعات، کتابها، مجلات، برنامه های رادیویی و تلویزیونی، فیلم، بازیهای کامپیوتری، موسیقی و نرم افزار - را میتوان با استفاده از این زیر ساختار دیجیتالی در هر زمان و هر نقطه ای از جهان توزیع کرد.
مشتریان و تولیدگران مبادلات مالی خود را به صورت دیجیتالی انجام می دهند.
بسیاری از کالاهای فیزیکی مانند وسایل خانگی و اتومبیل ها به میکرو پردازنده هایی مجهزند که آنها را به این زیرساختار دیجیتالی متصل می کند.
فشارهای محیط کسب و کارجدید و نقش حمایت گر فناوری اطلاعات
عوامل محیطی، سازمانی و تکنولژی محیط رقابتی شدیدی را بوجود آورده اند که مشتریان نقطه اصلی و کلیدی آن هستند. بویژه اینکه این عوامل می توانند بسیار سریع و به گونه ای غیر قابل پیش بینی تغییر کنند. از این رو شرکتها و سازمانهای مختلف باید به سرعت و به صورت مداوم به مشکلات و فرصتهای ناشی از این محیط جدید کسب و کار واکنش نشان دهند. از آنجایی که سرعت تغییرات و ابهام در محیط رقابتی امروز رو به افزایش است، اغلب سازمانها تحت فشار بیشتری قرار دارند تا با استفاده از منابع کمتر محصولات بیشتری را تولید کرده و یا خدمات بیشتری را ارائه دهند.
این تغییرات پویا را فشاهای کسب و کار[1] یا پیشرانهای[2] محیطی می نامند و در واقع عواملی هستند که از محیط بر سازمانها اعمال می شوند و عملیات آنها را تحت فشار قرار می دهند.
به منظور کامیابی در چنین محیطی سازمانهای مختلف نه تنها باید از شیوه های قدیمی برای کم کردن هزینه ها بهره گیری کنند بلکه باید به اقدامات مبتکرانه ای مانند تغییر ساختار یا فرایندهای سازمانی اقدام کنند. چنین اقداماتی می تواند در زمینه فرایندهای عادی و روزانه سازمان صورت گرفته و یا اینکه منجر به اقدامات استراتژیکی همچون ادغام شرکتها شود. همچنین ممکن است یک سازمان برای مواجهه با مشکلات موجود به همچین اقداماتی دست بزند و یا اینکه برای مقابله با مشکلاتی که در آینده با آنها مواجه خواهد بود تلاش کند. چیزی که مشهود است نقش مهم و کلیدی فناوری در چنی اقداماتی می باشد و در بعضی موارد فناوری اطلاعات تنها راه حل برای مقابله با محیط رقابتی و فشارهای محیط کسب و کار است.
رابطه بین فشارهای کسب و کار، واکنشهای سازمانی و فناوری اطلاعات در شکل 1 نشان داده شده است. این شکل نشان دهنده مدالی است که جهان جدید کسب و کار را تشریح می کند. محیط کسب و کار فشارهایی را بر سازمانها وارد می کند و سازمانها با بهره گیری از فناوری اطلاعات اقداماتی را در واکنش به این فشار ها انجام می دهند.