تحقیق مقاله اضطراب

کلید واژه ها:

مشاوره گروهی

شناختی – رفتاری

اضطراب

ابراز وجود

گروه درمانی شناختی – رفتاری

حوزه پژوهش: مشاوره – روانشناسی – علوم تربیتی

مقدمه:

اضطراب موضوعی است قدیمی، که حتی مصریان باستان و نویسندگان قرون وسطی وجود اضطراب را یکی از شرایط اصولی و اولیه زندگی انسانها تلقی می کردند. اضطراب نه تنها پدیده ای جهانی و فراگیر، بلکه ناشی از انسان بودن ابناء بشر است. کیست که در معرض تهدید مضطرب نشود؟( بک۱ به نقل از قراچه داغی، ۱۳۸۰)

مضطرب بودن تا اندازه ای به عنوان بخشی از یک پاسخ مقابله ای طبیعی به مسائل زندگی روزمره در نظر گرفته می شود. با این حال ، زمانی که اضطراب شدید و یا نا متناسب با موقعیت باشد به عنوان یک اختلال و یا یک مشکل بالینی در نظر گرفته می شود ( بلک برن و دیوید سون۲ به نقل از توزنده جانی، ۱۳۷۴)

در مورد اضطراب مارکس و لیدر۴ با بررسی ۲۲ مطالعه انجام شده در این زمینه بر آورد کرده اند که تقریباً سه در صد جمعیت عمومی به حالت اضطراب دچار هستند ( بلک برن و دیوید سون به نقل از تو زنده جانی، ۱۳۷۴)

بک به انتظار آسیب، ترس و به واکنش های هیجانی نا خوشایند اضطراب می گوید.بک معتقد است بیماران مضطرب محیط را تهدید کننده تلقی می کنند و خود را فاقد کفایت لازم برای مواجه با تهدید می دانند ( فری۵ به نقل از صاحبی و همکاران، ۱۳۸۲)

ذات زندگی اجتماعی، زیستن در کنار دیگران و معاشرت با مردم است.آنچه زندگی آدمی را شکل می دهد روابط میان انسانهااست، از اعضای یک خانواده کوچک بگیرید تا اعضای جامعه جهانی( فتحی، ۱۳۸۴ )

طی سالهای طولانی دنیای خانواده، مدرسه، کار و کلیسا ابزار وجود کردن مؤثر را دشوار کرده اند . نهادهای جامعه با دقت تمام به ما آموخته اند که حتی در صدد ابراز حقوق حقه خود برنیائیم، در ابراز وجود کردن نا توان باشیم و اگر روی پای خود بایستیم احساس گناه کنیم.

اکنون زمان آن فرا رسیده است که خانواده ها ، مدارس، سازمانهای تجاری و کسبی، کلیساها و دولتها افراد را به ابراز وجود تشویق کنند و از هر اقدامی برای محدود کردن این ابراز وجود خودداری نمایند ( آلبرتی۱ و امونز۲به تقل ازقراچه داغی، ۱۳۸۳ )

ابراز وجود کردن عبارت است از : ابراز عقیده ها ، احساسات و افکار به صورت شایسته به گونه ای که به هیچ کس بی احترامی روا نداریم و حق کسی را نیز ضایع نکنیم ( فتحی، ۱۳۸۴)

در حال حاضر تعداد کثیری از دانش آموزان کشور ما، با مشکل اضطراب و عدم ابراز وجود روبرو هستند و توانایی لازم برای ابراز وجود کردن در کلاس درسی را ندارند و اغلب در کلاسها سکوت اختیار می کنند و متأسفانه این دانش آموزان از سوی معلمان به عنوان دانش آموزان مؤدب و منضبط در نظر گرفته می شوند و به اشتباه به تشدید اضطراب و عدم ابراز وجود در دانش آموزان دامن می زنند ( حسینی بیرجندی ، ۱۳۸۲)

ما در این پژوهش از مشاوره گروهی به شیوه شناختی – رفتاری۳ برای کاهش اضطراب و افزایش ابزاروجود استفاده کرده ایم در رویکرد شناختی – رفتاری به مراجعان کمک می شودتا افکار و باورهای غیر منطقی و رفتارهای ناکارامد خود را تشخیص دهند و برای تغییر آنها از بحث های منظم و تکالیف رفتاری دقیقاً سازمان یافته ای استفاده شود افخار، ۱۳۷۸

● بیان مسأله

بنا به گزارش سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۸۶ بسیاری از بیماریهای جسمی ناشی از تنش های روانی – اجتماعی است . ۳۰ تا ۵۰ در صد افراد مراجعه کننده به پزشک در کشورهای پیشرفته ، ۱۵ تا ۲۵ در صد افراد مورد معاینه مراکز بهداشتی در کشورهای در حال پیشرفت عوارض جسمی ناشی از اضطراب دارند افخار، ۱۳۷۸

درمان نشدن به موقع اضطراب و افسردگی آمار خودکشی را به شدت افزایش می دهد ورفتارهای مخرب علیه خود تولید می کند آمن۳ و روت۴، ۱۹۵۴ ؛ به نقل از قراچه داغی، ۱۳۸۳

حال این سوال مطرح می شود که اضطراب دانش آموزان با چه عواملی در ارتباط است؟

به اعتقاد تحلیل گرروانی تضادهای سرکوب شده تولیداضطراب می کندبرنزبه نقل از قراچه داغی،۱۳۸۳

به اعتقاد رفتار درمانگران اختلالات اضطرابی نتیجه واکنش غیر ارادی نسبت به حوادثی است که قبلاً در زندگی بیمار اتفاق افتاده است بک به نقل از قراچه داغی، ۱۳۸۰

و به اعتقاد درمانگر شناختی ، افکار منفی و طرز تلقیهای غیر منطقی موجب اضطراب هستند  برنز به نقل از قراچه داغی ، ۱۳۸۳

علاوه بر اضطراب ، خیلی از انسانها با مشکل عدم ابراز وجود روبرو هستند. عدم ابراز وجود باعث می شود که برخی از افراد مخصوصاً نوجوانان و دانش آموزان در معرض تهدید انواع بیماریهای جسمی ، روانی و روابط اجتماعی نا سالمی قرار بگیرند  ریس۵ و گراهام۶ ،۱۹۹۱ ؛ به نقل ازشهنی ییلاق و رضایی ، ۱۳۷۹

حال این سوال مطرح می شود که، عدم ابراز وجود دانش آموزان با چه عواملی در ارتباط است؟

به اعتقاد رفتار درمانگران تربیت دوران کودکی ، یادگیریهای غلط و یا کوتاهی دریادگیری رفتارصحیح منجربه عدم ابرازوجود درفرد می شود (تاون اند۱ به نقل از نظیری ومولا،۱۳۸۱).

به اعتقاد درمانگران شناختی افکار و باورهای غیر منطقی مانعی بر سر راه ابراز وجود هستند آلبرتی و امونز به نقل از قراچه داغی، ۱۳۸۳

باتلر، فینل۱ ، ربسون۲ وگلدر (۱۹۹۱) در آزمایش بالینی کنترل شده ای به بررسی تأثیر درمان شناختی -رفتاری و رفتاری بر روی ۵۷ بیمار مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر در ۱۲ جلسه درمان فردی به این نتایج دست یافتند که درمان شناختی – رفتاری در مقایسه با درمان رفتاری تأثیر قابل ملاحظه ای در کاهش میزان اختلال اضطراب فراگیر بیماران داشته است. در درمان شناختی- رفتاری هیچ یک از بیماران درمان را رها نکردند در حالی که در درمان رفتاری چندین بیمار درمان را رها کردند  بک به نقل از صاحبی، ۱۳۸۳

جلالی ( ۱۳۸۳) در پژوهشی تحت عنوان بررسی تأثیر مشاوره گروهی به شیوه های شناختی – رفتاری و رفتاری بر رفتار جرأت مندانه دانش آموزان کم جرأت پسر دبیرستانی به این نتایج دست یافت که :‌جرأت آموزی گروهی به شیوه های شناختی – رفتاری و رفتاری نمرات آزمودنیها را در مقیاس های ترس از ارزیابی منفی و پرسشنامه و جرأت ورزی در پس آزمون و پیگیر کاهش می دهد به نقل از اسدی، ۱۳۸۳

حال پژوهش حاضر در صدد پاسخگویی به این سوال است که آیا مشاوره گروهی با رویکرد شناختی - رفتاری در کاهش میزان اضطراب و افزایش میزان ابراز وجود دانش آموزان تأثیر دارد یا خیر؟

● اهداف تحقیق

الف) آگاهی از میزان تأثیر مشاوره گروهی با رویکرد شناختی – رفتاری در کاهش اضطراب دانش آموزان.

ب) آگاهی از میزان تأثیر مشاوره گروهی با رویکرد شناختی– رفتاری در افزایش ابراز وجود دانش آموزان .

● فرضیه های تحقیق

۱ مشاوره گروهی با رویکرد شناختی – رفتاری در کاهش میزان اضطراب دانش آموزان تأثیر دارد.

۱۱) مشاوره گروهی با رویکرد شناختی – رفتاری در کاهش میزان اضطراب پنهان دانش آموزان تأثیر دارد.

۲۱) مشاوره گروهی با رویکرد شناختی – رفتاری در کاهش میزان اضطراب آشکار دانش آموزان تأثیر دارد.

۳۱) مشاوره گروهی با رویکرد شناختی – رفتاری برمؤلفه های اضطراب تأثیر دارد.

۲ مشاوره گروهی با رویکرد شناختی – رفتاری در افزایش میزان ابراز وجود دانش آموزان تأثیر دارد.

برای آزمون فرض های فوق داده های بدست آمده از پیش آزمون و پس آزمون گروه آزمایش و کنترل و نیز تفاضل پیش آزمون و پس آزمون گروه آزمایش و کنترل مورد مقایسه قرار می گیرند.

● جامعه آماری

جامعه آماری در این پژوهش، شامل کلیه دانش آموزان دبیرستان های پسرانه دولتی شهر پارس آباد مغان در استان اردبیل می باشند که در نیمسال دوم سال تحصیلی ۸۵-۸۴ تحصیل نمودند (۲۹۶۹ ).

● نمونه‌ آماری

در این تحقیق پژوهشگر بر اساس نظر متخصصان مشاوره و روانشناسی تعداد اعضای هر دو گروه آزمایش و گروه کنترل را ۱۰ نفر انتخاب نموده است.یعنی ۱۰ نفربرای گروه آزمایش و ۱۰ نفر برای گروه کنترل .

● روش نمونه گیری

در این پژوهش از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای دو مرحله ای استفاده شده است. به این ترتیب که ابتدا مدارس و سپس کلاسها بصورت تصادفی انتخاب و سپس پرسشنامه های سنجش متغیر وابسته در گروههای کلاسی توزیع و اجرا شد. بر این اساس از بین ۶ دبیرستان پسرانه دولتی ، ۲ دبیرستان ( مغان صنعت و شهید برومند) به طور تصادفی انتخاب شدند . در هر دبیرستان نیز ۶ کلاس از سه پایه تحصیلی ( اول، دوم، سوم) به طور تصادفی انتخاب شدند. سپس آزمون اضطراب کتل و آزمون جرأت ورزی گمبریل و ریچی در ۶ کلاس دبیرستان مغان صنعت و در ۶ کلاس دبیرستان شهید برومند ، که در کل ۱۲ کلاس ( ۳۶۹ نفر) بودند ، توزیع و اجرا شد. بعد ار تصحیح هر دو آزمون و استخراج نتایج و با پیش بینی ریزش احتمالی در تعداد اعضاء گروه، از بین ۱۸۰ نفر از دانش آموزانی که سطح اضطراب آنها بالاتر از متوسط بودند و ۱۶۹ نفر از دانش آموزانی که سطح ابراز وجود آنها پایین تر از متوسط بودند،تعداد ۲۰ نفر از دانش آموزانی که همزمان بالاترین نمره را در آزمون اضطراب و پایین ترین نمره را در آزمون جرأت ورزی کسب کرده بودند، برای مشاوره گروهی انتخاب شدند، با پرتاب سکه ۲۰ نفر دانش آموزان به دو گروه ( آزمایش و کنترل) تقسیم شدند. دو نفر از دانش آموزان در گروه آزمایش به علت عدم حضور منظم در جلسه های مشاوره گروهی از برنامه درمان حذف شدند، بنابراین جلسه های مشاوره گروهی با تعداد ۸ نفر به اتمام رسید. یعنی: ۸ نفر گروه آزمایش و ۸ نفر گروه کنترل که در مجموع ۱۶ نفر بودند.

● ابزارهای اندازه گیری

ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش عبارتند از :

الف) پرسشنامه اضطراب کتل: آزمون اضطراب آرنولد۱ . بی کتل بر اساس پژوهشهای گسترده ای فراهم شده و احتمالاً مؤثرترین ابزاری است که به صورت یک پرسشنامه کوتاه در چهل ماده تست فراهم آمده است.پرسشنامه ای که می توان بدون مراقبت و پس از یک هفته یا بیشتر مجدداً بکار بست بدون آنکه آزمودنی بخش مهمی از پاسخ های گذشته خود را به یاد آورد. این مقیاس را می توان درهر دو جنس بعد از سن چهارده سالگی و در اکثر فرهنگ ها بکار برد. به نقل از زهرا رحیمی، ۱۳۷۹

در این پژوهش پرسشنامه اضطراب کتل در پیش آزمون در گروههای کلاسی و در پس آزمون برای گروه آزمایش و گروه کنترل اجرا شد. ضریب پایایی بدست آمده برای آزمون کتل توسط زینب اسدی در سال ۱۳۸۳ با استفاده از روش آلفای کرونباخ ۸۳/۰ گزارش شده است. ضریب پایایی بدست آمده توسط پژوهشگر از طریق آلفای کرونباخ ۹۴/۰ می باشد.

مقیاس اضطراب کتل توسط خانم دادستان در سال ۱۳۶۹ بر روی دانشجویان هنجارگزینی شده است و روایی تست کتل مورد تأیید قرار گرفته است. علاوه بر این پرسشنامه اضطراب کتل به عنوان یک ابزار سنجش معتبر در پایان نامه های متعددی به کار گرفته شده است که اساتید مختلف روایی تست مذکور را مورد تأیید قرار داده اند.

ب) پرسشنامه جرأت ورزی گمبریل و ریچی: پرسشنامه جرأت ورزی گمبریل و ریچی برای سنجش رفتارهای جرأت ورزانه به کار می رود. این پرسشنامه دارای ۴۰ ماده آزمون است که در برخی از مواد آن به دلیل عدم تطبیق با فرهنگ ایران تغییراتی در آنها داده شده است. در این پرسشنامه از آزمودنی خواسته می شود که میزان و شدت ناراحتی خود را در هنگام مواجه شدن با موقعیت هایی که مستلزم جرأت ورزی است، بر حسب یک مقیاس درجه بندی ۵ گزینه ای بیان کند .

ضریب پایایی این آزمون توسط گمبریل و ریچی ( ۱۹۷۵) ، ۸۱ /۰ گزارش شده است (بهرامی، ۱۳۷۵ ؛ به نقل از غفاریان زاده ، ۱۳۷۹). ضریب پایایی بدست آمده توسط پژوهشگر از طریق آلفای کرونباخ، ۷۶/۰ می باشد.

پرسشنامه جرأت ورزی گمبریل و ریچی توسط بهرامی (۱۳۷۵) ترجمه شده و مورد استفاده قرار گرفته است. روایی تست جرأت ورزی را متخصصان دانشگاه علوم تربیتی و روانشناسی علامه طباطبائی و دانشگاه اصفهان در سال ۷۵-۷۴ مورد بررسی قرار داده و روایی محتوایی از نظر آنها تأیید شد بهرامی،۱۳۷۵؛به نقل ازغفاریان زاده ، ۱۳۷۹

● شیوه تجزیه و تحلیل داده ها

در این پژوهش به منظور تجزیه و تحلیل داده ها، از t همبسته و t‌ مستقل و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است.

تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از برنامه کامپیوتری SPSS انجام شده است.

● نتیجه گیری و تفسیر یافته ها

داده های پژوهش با روشهای آماری t همبسته و t مستقل و ضریب همبستگی پیرسون تحلیل شدند که نتایج به شرح زیر حاصل گردید:

۱) مشاوره گروهی بارویکرد شناختی – رفتاری موجب کاهش اضطراب دانش آموزان می شود(۰۵/۰P <. )

۱۱) مشاوره گروهی با رویکرد شناختی – رفتاری موجب کاهش اضطراب آشکار دانش آموزان می شود (۰۵/۰P < )

۲۱) مشاوره گروهی با رویکرد شناختی – رفتاری موجب کاهش اضطراب پنهان دانش آموزان می شود (۰۵/۰P < )

۳۱) مشاوره گروهی با رویکرد شناختی – رفتاری موجب کاهش مولفه های فقدان نیروی من، گرایش به احساس گنهکاری وتنش ارگی دردانش آموزان می شود(۰۵/۰P <.)اما مشاوره گروهی با رویکرد شناختی – رفتاری در کاهش مؤلفه های فقدان توحید یافتگی و ناایمنی پارانویایی در دانش آموزان تأثیری

مشاوره گروهی با رویکرد شناختی–رفتاری موجب افزایش ابرازوجوددر دانش آموزان می شود (۰۵/۰P < )

۳) بین اضطراب و ابراز وجود دانش آموزان همبستگی معکوس و منفی وجود دارد. و تنها بین مؤلفه گرایش به احساس گنهکاری و ابراز وجود رابطه مثبت وجود دارد (۸۱/۰+ = r )