یک تگرگ درشت، با قطری در حدود ۶ سانتیمتر.تَگَرگ گونه‌ای بارش است.
تگرگ قطره‌های یخ‌بسته باران است که از آسمان فرو می‌ریزد. تگرگ در اثر تغییرات ناگهانی هوا بر زمین فرو می‌ریزد و بیشتر در بهار موجب زیان سردرختی‌ها و دیگر محصول کشاورزی می‌گردد و در شمار آفات آسمانی است.[۱]
علت ایجاد تگرگ صعود سریع هوای نمناک به لایه‌های بالاتر و سردتر جو و انجماد ذرات بخار آب است. قطر تگرگ‌ها در حدود ۵ تا ۵۰ میلیمتر است و بیشتر از ابرهای کومولونیمبوس (کومه‌ای‌بارا[۲]) که اغلب با رعد و برق همراه باشد می‌بارد. تگرگ از یک هستهٔ مرکزی سفیدرنگ تشکیل شده که رشته‌های سفید زیادی دور آن را فراگرفته. این رشته‌ها نیز با پوستهٔ نازکی از یخ احاطه شده‌اند.[۳]
نام‌های دیگر
ژاله، یخچه، سنگک، سنگچه، شخکاشه، شهنگانه، قِقِط.
دانه‌های تگرگ ریز را سرماریزه می‌گویند.[۴]
تگرگ
زمانی که تراکم در هوای در حال صعود ، که درجه حرارت آن زیر نقطه انجماد است بوقوع پیوندد، بلورهای یخ شش پری تشکیل می‌گردد که ممکن است بصورت اشکال منفرد یا چسبیده تشکیل دانه‌های برف یا انواع مختلف و متغیری را بدهند. در نتیجه پیوند بلورهای شش پر ، اشکال زیبای برف به انواع خیلی زیاد به ظهور می‌رسد.
آناکسیمنس گمان داشت که هرگاه باران یخ بزند، برف پدید مى‌آید و اگر در این هنگام با آب و هوا آمیخته شود، تگرگ تولید مى‌شود. در ضمن نظریه‌ای که به فیثاغورس و پیروان او منسوب شده ، آمده است که هوای پدید آورنده برف و باران سردتر از هوای پدید آورنده تگرگ است، در حالى که محل پدید آمدن آنها گرم‌تر از محل تولد تگرگ است ارسطو خود ، بارش باران ، برف و تگرگ را پى‌آمد سرد شدن ابر مى‌دانست.
تعریف تگرگ :
تَگَرگ گونه‌ای بارش است تگرگ قطره‌های یخ‌بسته باران است که از آسمان فرو می‌ریزد. تگرگ در اثر تغییرات ناگهانی هوا بر زمین فرو می‌ریزد .
خسارات تگرگ :
بیشتر در بهار موجب زیان سردرختی‌ها و دیگر محصول کشاورزی می‌گردد و در شمار آفات آسمانی است
علل ایجاد تگرگ :
تگرگ حاصل حرکات قائم شدید، قطرات باران است که در طوفانهای رعد و برق مشاهده می‌گردد. در چنین حالاتی ، قطرات آب درون یک توده هوا در نتیجه حرکات قائم سریع به سطح زیر نقطه انجماد رسیده و به سرعت منجمد شده و با انباشتگی از برف و آب در سطوح مختلف رشد میکنند. این چنین حرکات قائم سریع ، به ویژه در ابرهای از نوع کومولونیمبوس بوجود می‌آید که دارای سرعت دوازده تا سی متر در ثانیه می‌باشند، بعضاً تگرگ دارای اندازه‌ای در حدود پنج و نیم میلیمتر و شکلی شبیه به برف را داشته و متشکل از دانه‌های گرد و تیره است و تگرگ از یک هستهٔ مرکزی سفیدرنگ تشکیل شده که رشته‌های سفید زیادی دور آن را فراگرفته. این رشته‌ها نیز با پوستهٔ نازکی از یخ احاطه شده‌اند گا هی نیز تگرگ بصورت دانه‌هایی با قطر پنج تا پنجاه میلیمتر و یا بصو رت پارچه‌ای از یخ فرو می‌ریزدتگرگ عموماً از بارندگی های کنوکسیون و ابرهای کومولونیمبوس ایجاد می شود
روش جلوگیری از خسارات تگرگ :
در برخی از کشورها با شلیک گلوله های توپ حاوی یدور نقره یا سایر هسته های مصنوعی تراکمی به ابرهای فوق تمرکز مولکولهای آب را سرعت می بخشند تا از خسارات احتمالی ناشی از ریزش تگرگ جلوگیری کنند. یدور نقره باعث می شود که کریستالهائی که در منفی 60 درجه تشکیل می شوند در منفی 4درجه سانتیگراد ایجاد بلور کنند.
نام‌های دیگرتگرگ :
ژاله، یخچه، سنگ، سنگچه، شخکاشه، شهنگانه، دانه‌های تگرگ ریز را سرماریزه می‌گویند.
ابر باران تگرگ - آب
مراحل شکل گیری ابر و بارش باران و تگرگ
«آیا نمی بینی خدا ابرها را برای جمع و مرتب شدن می چرخاند، بعد آنها را با هم مألوف می کند، بعد آنها را روی هم انباشته می کند، و بعد می بینی که از میان امتداد آنها قطره بیرون می آید. و از ابرهای کوه مانند که ریزه های یخ دارند نیز با چرخاندن آنها تگرگ نازل میکند و آنها را بر سر هر که بخواهد می ریزد و هر که را نخواهد نمی ریزد. برق آن نزدیک است دیدگانها را بگیرد».
نکات آیه: 1 ابرها برای برای جمع و مرتب شدن چرخانده می شوند. 2 ابرها مألوف می شوند. 3 ابرها روی هم متراکم می شوند. 4 قطره از خلال امتداد ابر (از امتداد تراکم ابر) می ریزد. 5 ابرهای کوه مانند وجود دارد. 6 در ابرهای کوه مانند ریزه های یخ وجود دارد که با چرخش آنها تگرگ تشکیل می شود. 7 برق تگرگ نزدیک به گرفتن چشم است.
1 ابرها برای جمع و مرتب شدن چرخانده می شوند:
این تصاویر با ماهواره در طی 11 روز گرفته شده. چنانکه در تصویرها می بینیم گردبادها ابرها را می چرخانند و گرداب ابری شکل می گیرد و ابرها را جمع می کند. قطر این ابر حدوداً 200 کیلومتر است و سوراخ مرکز آن که مانند چشم می ماند حدوداً 10 کیلومتر است. («زجو» از جمله به معنی: هل دادن یا پیچاندن یا گرداندن چیزی برای مرتب شدن یا شکل گرفتن است).
2 ابرها مألوف می شوند:
به شکلی که در تصویر می بینیم ابرها با هم مألوف می شوند. چرا قرآن از واژه تآلیف استفاده کرده است؟ تآلیف بمعنی سازگار نمودن و آشتی دادن دو یا چند چیز مختلف و متفاوت است. علت اینکه قرآن واژه تآلیف بکار برده اینست که پاره ابرها از نظر دما و غلظت بخار آب و ترکیبات و غیره با هم فرق میکنند.
3 ابرها روی هم متراکم می شوند:
ابرها روی هم انباشته و متراکم می شوند. گاهی تراکم آنها به چند صد متر هم می رسد.
4 قطره از خلال امتداد ابر (از امتداد تراکم ابر) می ریزد:
وقتی وضعیت جوی به نقطه بارش برسد ابتدا ذرات آب در بخشهای بالائی ابر با هم ترکیب می شوند و قطره های ریز در حد سقوط کردن تشکیل می شوند. و چنانکه قرآن گفته از بالا در امتداد تراکم ابر سقوط می کنند. در مسیر سقوط خود با میلیونها مولکولهای دیگر آب برخورد می کنند که جذب آنها می شود و رفته رفته بزرگ و بزرگ تر می شوند. تا اینکه به نهایت پائین ابر می رسند و آن را ترک می کنند. قطره ای که ابر را ترک می کند تقریبا 2000 بار بزرگ تر از ذرات موجود در ابر است. (پس از ترک ابر نیز در مسیر خود می توانند با قطره های کوچکتری که پیش از آنها از ابر جدا شده اند و بخاطر سبک تری خود سرعت کمتری دارند برخورد کنند و بزرگتر شوند).
5 ابرهای کوه مانند وجود دارد:
این نوع ابرهای کوه مانند البته فقط با رفتن با هواپیما در محیط ابرها مشخص است. و تا پیش از پرواز انسان کسی از آنها خبری نداشت.
6 در ابرهای کوه مانند ریزه های یخ وجود دارد که با چرخش آنها تگرگ تشکیل می شود:
دانه تگرگ همانطور که آیه گفته در اصل ریزه های یخ است که در بخش بالائی ابر است. دانه تگرگ وقتی تشکیل می شود که بلورهای یخی در بالای ابر، قطره های آب را که سردی آنها در دمای زیر صفر است ولی یخ نمی زنند جمع می کند. آن قطره ها که تا زیر درجه انجماد سرد هستند به مجردی که بلورهای یخی آنها را لمس می کنند سریعاً یخ می زنند. و بلورهای یخی توسط بادهای تند خشونت بار در ابر بالا و پائین برده می شوند، (یا به تعبیر قرآن گردانده یا چرخانده می شوند) که باعث برخورد و تماس آنها با قطره های بیشتری می شود. و این عمل باعث می شود که قطره های بیشتری دور آنها یخ بزند، و دانه تگرگ بزرگ و بزرگتر بشود. تا جائی که وزن آنها قدری سنگین می شود که باد دیگر نمی تواند آنها را با جریان خود به بالا ببرد و در نتیجه سقوط می کنند. (واژه «زَجْو» که آیه برای بیان شکل گیری ابر بکار گرفته و نحوه نزول تگرگ نیز به آن معطوف نموده، از جمله به معنی: هل دادن یا پیچاندن یا گرداندن چیزی برای مرتب شدن یا شکل گرفتن است).