مقاله حاضر با هدف آشنا نمودن کتابداران و علاقه‌مندان با شیوه نگارش مقاله تهیه شده است. با توجه به این نکته که نوشتن مقاله و کلاً خلق یک اثر علمی در تجربه‌های نخست کمی دشوار به‌نظر میرسد، در این مقاله سعی شده است مراحل نوشتن یک مقاله از آغاز تا مرحله تهیه نسخه نهایی مقاله، به روشی ساده و عملی بیان شود.
چکیده :
مقاله حاضر با هدف آشنا نمودن کتابداران و علاقه‌مندان با شیوه نگارش مقاله تهیه شده است. با توجه به این نکته که نوشتن مقاله و کلاً خلق یک اثر علمی در تجربه‌های نخست کمی دشوار به‌نظر میرسد، در این مقاله سعی شده است مراحل نوشتن یک مقاله از آغاز تا مرحله تهیه نسخه نهایی مقاله، به روشی ساده و عملی بیان شود. چگونگی نوشتن یک مقاله پژوهشی و یا استخراج مقاله از طرح تحقیقاتی، انواع مقالات، معیارهای ارزیابی مقاله علمی با رعایت اصول نگارش و ارسال آن برای مجله به‌منظور چاپ و انتشار، از مواردی است که در این مقاله مورد بحث قرار گرفته است.
چکیده به انگلیسی؛
Abstract
The present paper aims to introduce librarians and interested people to prepare and write a scientific paper. Regarding to this point that authoring a paper or any other scientific work in general, seems difficult in first glance, the present paper attempts to describe those steps of generating a scientific paper from the beginning phase to its final version, in a practical and simple manner. this paper included some topics like how to write a research paper, or eliciting one from a research project, types of papers, criteria for evaluation of scientific paper, and submitting them to journals in order to publish, etc.
کلید واژه ها :مقاله؛ انواع مقاله؛ اجزاء مقاله؛ مقاله‌نویسی؛ ارزیابی مقاله
متن مقاله :
مقدمه
ساختار اصلی این مقاله برگرفته از مباحث مطرح شده در "کارگاه آموزشی شیوه نگارش مقاله تحقیقی" است که به همت "انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران (اکتا)" در روز بیست و نهم اردیبهشت 1384 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی برگزار شد. این کارگاه یک روزه که توسط استاد ارجمند جناب آقای دکتر رحمت‌الله فتاحی تدریس شد، بسیار جالب و کاربردی بود. یکی از تکالیف عملی کلاس این بود که چگونه می‌توان در رابطه با موضوعاتی که با آن سر و کار داریم، نظیر مسائل طرح شده در این کارگاه آموزشی، مجموعه‌ای مدون به‌عنوان مقاله تهیه کرد به نحوی که برای دیگران نیز قابل استفاده باشد. به همین دلیل نگارنده تصمیم گرفت تا به‌عنوان تمرین و یک تکلیف کلاسی این وظیفه را بر عهده گرفته و آن را در قالب مقاله در اختیار علاقه‌مندان قرار دهد؛ تا چه قبول افتد و چه در نظر آید. البته بر خود لازم می‌دانم تا ضمن قدردانی از آقای دکتر فتاحی، اشاره کنم که درونمایه و ساختار کلی این مقاله متأثر از مطالب مطرح شده در کارگاه آموزشی مذکور می‌باشد.
بدون شک یکی از مشکلات اساسی کسانی که در آغاز راه نوشتن و خلق یک اثر علمی هستند، همانا مسئله چگونه نوشتن است. این مشکل در واقع دغدغه همه کسانی است که می‌خواهند دست به قلم برده و مطالبی در قالب گزارش، مقاله، کتاب و... بنویسند، و به علل و عوامل زیادی از جمله شیوه‌های آموزش در نظام آموزش و پرورش و خانواده و اجتماع بر می‌گردد که نیازمند بحث و بررسی دقیق از سوی متخصصان مربوطه است و کالبد شکافی عمیق این مسائل در این مختصر نمی‌گنجد. البته تاکنون مطالب نسبتاً زیادی در رابطه با شیوه نوشتن مقاله به رشته تحریر درآمده است و هر کدام با رویکرد و دیدگاه خاصی این مسئله را مورد بررسی قرار داده‌اند. اما از آنجا که هر پدیده‌ای را می‌توان از منظر و دیدگاه‌های مختلف نگریست، نگارنده قصد دارد تا شیوه نوشتن را برای علاقه‌مندان به شکلی ساده و روان بیان کند تا خواننده بتواند مسائلی را که به ذهنش خطور می‌کند بدون هیچ‌گونه دلهره و نگرانی بر روی کاغذ بیاورد.
بدیهی است که نوشتن امری اکتسابی است و از طریق فراگیری برخی فنون اولیه و ممارست و تمرین کافی حاصل می‌گردد. بنابراین، ورزیدگی در نوشتن مستلزم داشتن پشتکار و تمرین زیاد است. گاهی اوقات پیش می‌آید که یک اندیشه خوب و بدیع به ذهن خطور می‌کند اما نمی‌توان آن افکار را در قالب کلمات بر روی کاغذ آورد. این مسئله برای همه ما کمابیش اتفاق افتاده و مختص گروه یا قشری خاص نمی‌باشد و متأسفانه اغلب باعث دلسردی و گاهی منجر به دست کشیدن از نوشتن برای همیشه یا مدتی طولانی می‌گردد. راه‌حل چنین مشکلی کنار گذاشتن ترس از نوشتن است. به‌منظور وارد شدن به بحث اصلی شاید بد نباشد تا در اینجا این سؤال اساسی را مطرح کنیم که چرا باید بنویسیم و نوشتن چه ارزشی دارد؟
مسلماً هر کس برای پاسخ به این سؤال، دلایلی را ذکر خواهد کرد که در مجموع مهمترین آنها را می‌توان اینگونه برشمرد:
1. بیان مسائل و مشکلات موجود
2. انتقال مهارت و دانش خود به دیگران
3. به جا ماندن اثر و اندیشه
4. نزدیک شدن اندیشه و عمل
5. ورزیدگی در نگارش
6. مطرح کردن و شناساندن توانایی‌های خود به دیگران در محیط کار و جامعه
7. صیقل خوردن دانسته‌های ذهنی و رفع نواقص آن
8. رشد ایده‌های نو و ایجاد انگیزه پژوهش بیشتر در آن زمینه
9. رشد و گسترش آگاهی‌های انسان (فتاحی، 1384)
پیشنیاز نوشتن
نوشتن نیز مانند هر کاری نیاز به فراهم کردن یک‌سری مقدمات دارد، و مستلزم رعایت برخی نکات و پیشنیازها است. اصولاً خلق یک اثر خوب به‌خصوص اگر قرار باشد در قالب مقاله، کتاب، پایان‌نامه و... باشد نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه و برنامه‌ریزی دقیق دارد تا محصولی ارزشمند و قابل رقابت تولید شود. مهمترین سرمایه برای نوشتن، داشتن مطالعه کافی و برخورداری از دانش لازم در حوزه موضوعی مورد علاقه است. برای نوشتن مقاله به دو صورت می‌توان عمل کرد. یک روش این است که بخواهیم ابتدا در یک حوزه موضوعی تحقیق کنیم و بر اساس نتایج و یافته‌های تحقیق مقاله بنویسیم. و دیگر این که مستقیماً موضوع یا مقوله‌ای را به قصد تهیه مقاله انتخاب کنیم و در آن زمینه شروع به نوشتن کنیم. برای نوشتن مقاله به این روش می‌توان با مطالعه منابع دایره‌المعارفی شروع کرد. سپس با جستجو در بانک‌های اطلاعاتی، اینترنت و استفاده از کتابشناسی‌ها، می‌توان کتاب‌های تخصصی و منابع اطلاعاتی دیگر از قبیل مقاله، پایان‌نامه و... را شناسایی و گردآوری کرد. پس از گردآوری منابع اطلاعاتی، ابتدا سرفصل‌ها و مندرجات آنها مرور شود. پس از آن بخش‌های مهم و مرتبط به‌دقت مورد مطالعه قرار گرفته و از نکات مهم یادداشت‌برداری شود (فتاحی، 1384).