ناخن جویدن کودکان
مقدمه
از بیشترین واکنش های عصبی که در عین حال اختلالی در رفتار نیز به حساب می آید واکنش ناخن جویدن یا اونیکوپاژی است. این امر که در بین همه تیپ از افراد تقریبا" در همه مراحل عمر و زندگی به چشم می خورد، در نزد کودکان به ویژه آنها که در سنین نوجوانی و بلوغ هستند بیشتر دیده می شود. این امر که در افراد نشانه ای از اضطراب و گاهی عادت است مخصوصا" به هنگامی پدید می آید که برای فرد مشکلی پدید آید و کار بر او سخت شود و یا به نیازهای مهم او رسیدگی نشده و آدمی را در شرایطی قرار دهد که به اندیشه برای حل و رفع مسائل فرو رود.
ناخن جویدن عادتی است که به نظر عده ای ناپسند می آید و هم از این بابت نگران کننده است که برخی تصور دارند این امر سبب ورود میکرب به دهان و بدن شده و امکان دارد گاهی تغییراتی برای زیبائی دندان پدید آورد. یا جویدن و کندن ناخن باعث زخمی شدن انگشت گردد و زمینه را برای دشواری ها بیشتر فراهم آورد.
کیفیت عملی
فرم ساده این عمل که کودک دائما" و به ویژه به هنگام سختی زندگی انگشت به دهان برده و شروع به جویدن ناخن می کند. این امر را ادامه می دهد تا به جائی که انگشت خود را زخمین می کند و زخم های کوچک و بزرگ پوستی در انگشتان او پدید می آید. ممکن است او یک ناخن را بجود و زخمین کند و شروع به ناخن بعدی کند. زمانی هم او به این امر پرداخته و آنگاه به زگیل پوستی انتهای انگشتان می پردازد و این امر همچنان ادامه می یابد تا جائیکه انگشت یا انگشتان او همه گاه مجروح است.
در حالات سخت و شدید آن دیده می شود که این امر به صورت ناخن کندن در می آید و صدمه های سخت و دردهای شدید و گاهی ابتلاآتی ایجاد می کند. بر اساس یک تحقیق از یکصد کودک مورد آزمایش که در سنین 16 11 بوده اند حدود 34 نفرشان ناخن را به حدی می جویدند که به گوشت می رسید و در تحقیق دیگری رقم این عده به 50% می رسید. کلا" کسانی که در این راه شیوه متعادلانه دارند حدود ربع عده است.
نشانه چیست
ناخن جویدن در کودک از چه امری حکایت می کند؟ پاسخ این است که آن نشانه ای از اضطراب است و از بیماری خاص نمی توان حرف زد. می توان با دیدی وسیعتر به مسئله مزبور نگریست و متذکر شد که ناخن جویدن:
در مرحله اول نشانه نوعی عدم تعادل احساسات در کودک است.
در مراحل شدیدتر حاکی از وجود نوعی تضاد درونی و یا فشارهای سخت و عصبی.
حکایت از احساس تنهائی درباره خود و رنج خود دارد و آن را برای خویش ناخوشایند می شناسد.
نشانه ای برای ابراز احساس رنج درباره مسئله ای خاص.
نشانه ای از هیجان عصبی بسیار شدید است.
گاهی ممکن است نشانه ای باشد از وجود ترسی مزمن که منشأ آن مهم یا جرئی است.
نشانه وجود چیزی در ذهن است که برای کودک قابل حل و رفع به نظر نمی رسد.
در مواردی این حالت حاکی از کمروئی است که طفل در حین برخورد با یک بیگانه، یا در حین پرسش معلم از او، از خود بروز می دهد.
در کل اگر ناخن جویدن به علت یادگیری و عادت نباشد حاکی از نوعی نگرانی و ناراحتی است. او وضعی را احساس می کند که برای غلبه بر آن چاره ای نمی بیند جزء اینکه به خود بپیچد، با لباس خود بازی کند، انگشت به دهان فرو برد، مویش را بکند، اشیاء دور و بر را به دهانش برد و بمکد و ناخن بجود و ...
ماهیت آن
ماهیت آن را نوعی ناراحتی عصبی می دانند که در کودکان مضطرب و خجالتی بسیار است اگر چه در کودکان سالم و طبیعی نیز بیش یا کم وجود دارد و به صورت یادگیری در بین آنان شایع است.
برخی ناخن جویدن را معادل عملی پرخاشگرانه می دانند که در آن پرخاش و مبارزه علیه خود است و ناشی از اضطرابی غیر قابل تحمل می دانند که در آن به خود صدمه ای وارد می آورد. بعضی دیگر ماهیت آن را مکانیسمی برای کاهش فشار حاصل از نابسامانی و نیازمندی های شدید می دانند.
مضیقه های محیط آدمی را به تلاش و فعالیت و مبارزه برای حذف و رفع آن وامیدارد و در آنگاه که احساس کند عرضه و توان این کار را ندارد علیه خود می ایستد و ضد خود تلاش و کوشش می کند. او خود را تحت فشار و مخمصه قرار می دهد تا راهی باشد برای تسکین و آرامش خود.
در کل ناخن جویدن نوعی واکنش است، مستقیم و طبیعی، آمیخته با هیجان، ترس و فشار، نشانه ای از نیاز به انگشت مکیدن، به خود پیچیدن، شب ادراری، کندن مو و نشانه ای است از تحمل فشارهای روحی و مضیقه های محیطی و احساس صدمه بر شخصیت خود.
بهره کودک از آن
اما اینکه کودک از آن چه بهره ای می برد باید گفت که آن وسیله ای است برای پائین آوردن فشار درونی و از این بابت وسیله ای است برای کودک خوب و راحت کننده. کودک به هنگام احساس ناراحتی تنشی را در خود احساس می کند که پس از جویدن و گاهی کندن ناخن احساس آرامش می کند. جویدن ناخن به کودک مضطرب آسودگی خاطر و راحتی می دهد، با سرگرمی خاصی که برای او پدید می آورد لحظاتی از غم و درد راحت می کند و کودکان برای تخلیه فشار روانی و به صورتی ناخودآگاه از آن استفاده می کنند. البته این احساس آرامش چندان طولانی نیست او ناگزیر پس از ساعاتی به حالت اول خود بر می گردد.
عمومیت آن
گفتیم که ناخن جویدن حالتی خاص کودکان نیست بلکه در افراد بزرگتر و مخصوصا" در بالغان یا نوجوانان هم دیده می شود. و خاص کودکی عصبی، خجالتی و مضطرب نیست که در افراد سالم و طبیعی نیز بیش یا کم دیده می شود. امری است عمومی بدان خاطر که به غیر از عوامل بالا عامل یادگیری هم در آن مؤثر است.
بر اساس یک بررسی حدود 18% کودکان و نوجوانان( از سنین تولد تا 15 ) به نحوی گرفتار آنند. آماری دیگر حکایت از آن دارد که حدود ثلث کودکان بدان گرفتارند. اگر این حالت را به صورت عام تری بنگریم و انگشت به دهان بردن را در عین مطالعه ای عمیق، یا فکری شدید و سخت هم در همین ردیف حساب کنیم باید بگوئیم نیمی از افراد دچار آن هستند.
البته به این نکته توجه داریم که این حالت در سنین کودکی و مخصوصا" اوایل بلوغ و نوجوانی شدیدتر است. طوری که طبق یک بررسی حدود یک سوم افراد 15 ساله ناخن می جویدند و از این عده حدود یک سومشان کسانی بودند که قبلا" هم چنین می کردند. این حالت در سنین مدرسه کودکان نیز کم نیست ولی بر اساس تجربه با افزایش سن شدت آن رو به کاهش می گذارد. و این مسئله نیز قابل ذکر است که رقم آن در پسران به مراتب بیشتر از دختران است. طبق آماری که بر اساس یک تحقیق در غرب صورت گرفته است از گروه مورد بررسی حدود 54% پسران و حدود 46% دختران حالت ناخن جوی داشتند.(کودک عادی، تألیف والنتاین)
حالات و رفتار
معمولا" افرادی که دچار چنین عادتی هستند، با گذاردن انگشت در دهان دقت خود را روی امری متمرکز می کنند و درباره مسئله ای که گرفتار آنند می اندیشند. دقایقی چند به تناسب ظرفیت به فکر فرو می روند تا ببینند چه راه حلی برای آنها پدید می آید.
برخی از اینان بی اختیار انگشت به دهان می برند و به جویدن ناخن مشغول می شوند آنچنان که گوئی قرار و آرام ندارند و نیروئی نامرئی آنها را به سوی مقصدی جهت می دهد. آنچنان است که گوئی منتظر وقوع هیجانی است و حتی اگر برخی از افراد را ببینند و درباره او دقیق شوید در می یابید آرواره هایش از روی وحشت منقبض می شود و حتی در عمل او بی ارادگی دیده می شود.
گاهی ناخن جویدن همراه است با عادت انگشت مکیدن و این امر به حدی شدید است که والدین از آن جدا" ناراحتند. همچنین ممکن است این حالت در برخی از افراد با عادت ناپسند استمناء همراه باشد و این امر برای والدین و مربیان ناراحتی بسیاری ایجاد می کند. اختلالات دیگری هم در این زمینه وجود دارد به ویژه که این اختلال با ترس نیز همراه باشد. تیپ آنها
اینکه آنان از چه تیپ و سنخی هستند باز هم مسئله ای است که برای آن پاسخ نسبتا" پردامنه ای است. بررسی های علمی نشان داده اند اغلب آنها از تیپی به شرح زیرند:
بزرگترها هستند و معمولا" خردسال کمتر دچار چنین وضعی می باشند.
بچه هائی هستند که در خردسالی به طور ناگهان از شیر گرفته شده اند نه به تدریج و هم اغلب شیر پستان مادر نخورده بودند.
از تیپ عصبی، نگران و افسرده اند و نیز بسیاری از آنان کودکان دشوار به حساب می آیند.
از کودکانی هستند که محیط زندگی شان توأم با ناامنی یا احساس محرومیت است.
برخی از آنان ابتدا دچار انگشت مکیدن بوده اند.
از شخصیتی برخوردارند که همراه با نوعی فعالیت قالبی و کلیشه ای هستند.
از تیپ کمرو و خجالتی به حساب می آیند و یا لااقل در مواقع بروز کمروئی خود را نشان می دهند.
در سنین 8 11 در پسران و 12 سالگی در دختران و پس از آن باز هم در پسران شایع تر است.
تیپ مضطرب و ترسو هستند و گاهی هم افراد زودرنج و حساس.
این امر با هوش رابطه ای ندارد مگر کودک هوشمندی که زودرنج هم باشد.