در سال 1905 میلادی، اینشتین، فیزیکدان آلمانی ساکن امریکا، مقاله‌هایی منتشر کرد که اکنون یک صد سال است جهان دانش را تحت تاثیر خود قرار داده است. انجمن فیزیک اروپا ( EPS ) یک‌صد سال پس از انتشار آن مقاله‌ها، یعنی سال2005، را سال جهانی فیزیک معرفی کرده است تا ضمن بزرگداشت اینشتین، جنبش تازه‌ای در آموزش و پژوهش فیزیک در جهان پدپد آید. دولت جمهوری اسلامی ایران نیز سال 1384 را به پیشنهاد انجمن فیزیک، به عنوان سال فیزیک نام نهاد. از این رو، با برگزاری مراسمی در روز پنج‌شنبه 20/12/1384 در تالار وحدت، سال 1384 سال جهانی فیزیک اعلام شد و قرار شد فعالیت‌هایی در راستای هدف‌های جهانی این بزرگداشت انجام شود .
یادآوری می‌شود سال جهانی فیزیک فقط سال گرامی‌داشت اینشتین نبود، بلکه اینشتین می‌توانست بهانه‌ای باشد برای کندوکاو در چند و چون آموزش فیزیک در ایران، گرامی‌داشت فیزیک‌دانان نامی ایران و دیگر فیزیک‌دانان مسلمان، سپاس‌گذاری از معلمان برتر فیزیک، نشر کتاب و مجله و راه‌اندازی و تقویت پایگاه‌های اینترنتی آموزش فیزیک و فعالیت‌ها دیگری که در ترغیب دانش‌آموزان و دانشجویان به فراگیری فیزیک موثر خواهند بود.
به‌هرحال، سال جهانی فیزیک به تاریخ میلادی آن به پایان رسید و از تاریخ هجری آن نیز اندکی باقی مانده است. متاسفانه با وجود این که در جای‌جای جهان شاهد تکاپوی چشمگیری در زمینه‌ی آموزش فیزیک در سال گذشته بودیم و دست کم می‌توان به راه‌اندازی چند پایگاه آموزشی بسیار کارآمد از جمله پایگاه http://physics.org اشاره کرد، فعالیتهای سال جهانی فیزیک در ایران چندان قابل توجه نبود و این سال نیز مانند سال‌های دیگر سپری شد. البته، فعالیتهای خوبی از سوی اتحادیه‌ی انجمن‌های علمی و آموزشی معلمان فیزیک و گروه علمی جزیره‌ی دانش انجام شد که در این‌جا به معرفی آن فعالیت‌ها می‌پردازیم.
راه‌اندازی پایگاه ویژه‌ی سال جهانی فیزیک
نظر به این که گروه علمی جزیره‌ی دانش از 2 سال پیش در زمینه‌ی اطلاع رسانی آموزشی از راه شبکه‌ی جهانی اینترنت فعال شده و پایگاه پویا و سودمندی در زمینه‌ی آموزش مفاهیم علمی راه‌اندازی کرده است، اتحادیه‌ی انجمن‌های علمی و آموزشی معلمان فیزیک ایران همکاری خود را در جهت راه‌اندازی پایگاه ویژه‌ی سال جهانی فیزیک و تولید محتوای آن با گروه علمی جزیره‌ی دانش آغاز کرد که همچنان ادامه دارد. فرآورده‌ی این همکاری، پایگاهی به نشانی http://www.physicd.jazirehdanesh.com/است که زیرمجموعه‌ای از حدود 15 پایگاه اینترنتی جزیره‌ی دانش است. پایگاه سال جهانی فیزیک، که فعالیتهای آن همچنان ادامه خواهد یافت، تا کنون در زمینه‌های زیر اطلاع‌رسانی کرده است:
1. معرفی جنبه‌های گوناگون شخصیت علمی اینشتین
مقاله‌های زیر در این زمینه منتشر شده است:
سال‌شمار زندگی اینشتین؛ گوشه‌هایی از زندگی طنزآمیز اینشتین؛ روزی که اینشتین رمق فکر کردن نداشت؛ از اینشتین بیاموزیم؛ شوخی با اینشتین؛ مقایسه‌ی اینشتین و نیوتن
2. معرفی نقش فیزیک در زمینه‌های گوناگون زندگی، فناوری و دیگر شاخه‌های علم
مقاله‌های زیر در این زمینه منتشر شده است:
فیزیک و کاربرد آن: آموزش؛ فیزیک و کاربرد آن: پزشکی؛ فیزیک و کاربرد آن: فناوری؛ نقش مدیران دانش‌آموخته‌ی فیزک در توسعه‌ی تعلیم و تربیت
3. بازخوانی تاریخ فیزیک و معرفی فیزیک‌دانان مسلمان
مقاله‌های زیر در این زمینه منتشر شده است: ده آزمایش برتر فیزیک؛ فیزیک بازی بزرگان؛ ابن‌هیثم: مرد روش علمی؛ عبدالسلام از زبان عبدالسلام
4. معرفی معلمان برتر فیزیک و دستاوردهای آموزشی آنان
مقاله‌های زیر در این زمینه منتشر شده است:
زندگی‌نامه‌ی دکتر محمود حسابی؛ زندگی‌نامه‌ی دکتر کمال‌الدین جناب؛ زندگی‌نامه‌ی هوشنگ شریف‌زاده؛ زندگی‌نامه‌ی اصغر نوروزیان؛ زندگی‌نامه‌ی اسفندیار معتمدی
5. معرفی کتاب‌های مربوط به آموزش و تاریخ فیزیک
مقاله‌های زیر در این زمینه منتشر شده است:
مهندسی فیزیک در تمدن اسلامی(معرفی کتاب الجزری)؛ مشاهیر فیزیک در تمدن اسلامی( معرفی کتابی به همین نام)؛ فرزانگان دانش( معرفی مجموعه کتاب دانشمندان مسلمان)؛ دانش پایه(معرفی مجموعه کتاب‌ها دانش‌افزایی درباره‌ی فیزیک)
6. انتشار خبرها و نظرها پیرامون سال جهانی فیزیک
نوشته‌های زیر در این باره منتشر شده است:
گزارشی از مراسم آغاز سال جهانی فیزیک؛ گزارشی از همایش فیزیک و آزمایشگاه در گیلان؛ گزارش کاروان علم در اسلام‌شهر؛ گزارش کاروان علم در سده‌ی لنجان؛ گزارش کاروان علم در تنکابن؛ گزارش کاروان علم در رودبار؛ گزارش کاروان علم در لامرد فارس؛ گزارش کاروان علم در اهواز؛ گزارش کاروان علم در تهران
7. معرفی پایگاه‌های اینترنتی مفید
ویژه‌ی دانش آموزان(بازی‌های آموزشی)؛ ویژه‌ی معلمان(پایگاه‌های آموزشی)؛ پایگاه‌های سال جهانی فیزیک
8. راه‌اندازی بخش ویژه‌ی طنز چهاربعدی
در این بخش، کاریکاتورهای آموزشی جواد علی‌زاده، کاریکاتوریست مشهور ایرانی، که پیرامون نظریه‌های اینشتین طراحی شده، عرضه شده است. هدف از این کار، سپاس‌گذاری از هنرمندی است که با کاریکاتورهای خود در جهت آسان کردن فهم نظریه‌های اینشتین تلاش چشمگیری کرده است. خوشبختانه این آثار علی‌زاده، مورد توجه گروه‌های فعال در زمینه‌ی برگزاری سال جهانی فیزیک قرار گرفته و برخی از آثار ایشان در پایگاه اینترنتی سال جهانی فیزیک( http://www.wyp2005.org/) نیز معرفی شده است.
راه‌اندازی کاروان علم
کاروان علم نام طرح و برنامه‌ای است که اتحادیه ی انجمن‌های علمی‌آموزشی معلمان فیزیک ایران به مناسبت سال جهانی فیزیک به راه انداخته است. هدف این کاروان ایجاد انگیزه و تحرک در میان دانش‌آموزان و معلمان به علم، به‌ویژه علم فیزیک، است. محرک این کاروان نیاز کشور به علم و فناوری و سرمایه اولیه‌ی آن عشق به آبادی ایران و ارتقای سطح علمی و مهارت‌های زندگی مردم آن است.
کاروان علم نخستین بار در منطقه آموزش و پرورش اسلام‌شهر شکل گرفت. خبر تشکیل کاروان علم در کنفرانس فیزیک گیلان سبب شد که دیگر منطق ه‌های آموزشی به دعوت کاروانیان بپردازند. دومین دعوت پذیرفته شده از سوی منطقه ی آموزشی سده‌ی لنجان بود و پس از آن ر ودبار، تنکابن ، ملارد فارس و اهواز. اکنون نیز منطقه‌های زیادی در نوبت قرار دارند. پوشش خبری این روی‌داد آموزشی تا کنون فقط از سوی جزیره‌ی دانش صورت گرفته است.
برنامه‌های آتی جزیره و اتحادیه‌ی انجمن‌های معلمان فیزیک
• ادامه‌ی فعالیت‌هایی که تا کنون انجام شده است
• معرفی پایگاه‌های اینترنتی مرتبط با سرفصل‌های کتاب‌های درسی
• معرفی کتاب‌های کمک‌آموزشی مرتبط با سرفصل‌های کتاب‌های درسی
• انتشار مقاله‌هایی پیرامون شیوه‌های آموزش مفهوم‌های فیزیکی
• تهیه‌ی گنجینه‌ی از بهترین طرح درس‌هایی که روی شبکه منتشر شده است
• فراهم ساختن فرصتی برای آموزشگران ایرانی برای عرضه‌ی طرح درس‌های خود در اینترنت
• تهیه‌ی گنجینه‌ی از بهترین بازی‌های آموزشی که روی شبکه منتشر شده است
• طراحی بازی‌ها و شبیه‌سازی‌های آموزشی مرتبط با مفهوم‌های فیزیکی
• تهیه‌ی روزشمار مهم‌ترین پژوهش‌ها و رویداد‌های فیزیکی از آغاز تا امروز
• معرفی سهم دانشمندان ایرانی در پیشرفت‌های دانش فیزیک
• انتشار فرهنگ‌نامه‌ی دانشوران فیزیک
• انتشار کتابچه‌ها و نرم‌افزارهای آموزشی
• تهیه‌ی پوسترهای آموزشی به صورت کاغذی و الکترونیک
• تلاش برای ترغیب مسوولان به چاپ تمبر درباره‌ی فیزیک‌دان‌های ایران
• معرفی فیزیک‌دان‌های ایرانی فعال در پژوهشگاه‌های جهان و ارتباط با آنها
کلام آخر
بدون شک فعالیت‌هایی که تا کنون در زمینه‌ی آموزش فیزیک انجام شده است، کاستی‌های زیادی دارد. اما باید یادآوری کرد که این فعالیتهای ناچیز در شرایطی انجام شده که گروه علمی جزیره‌ی دانش و اتحادیه‌ی انجمن‌های علمی و آموزشی معلمان فیزیک از هیچ گونه پشتوانه‌ی مالی برخوردار نبوده‌اند و حتی گاهی خود نویسندگان و مترجمان به حروفچینی مقاله‌های خود پرداخته‌اند. بدون شک فراهم شدن پشتوانه مالی برای چنین کاری، که مورد توجه معلمان و دانش‌آموزان قرار گرفته است، در بهبود کیفی آن بسیار موثر خواهد بود. امیدواریم دست کم از پشتوانه‌ی فکری معلمان بهره‌مند شویم و با بهره‌گیری از راهنمایی‌های آنان، فعالیتهای پربارتری را آغاز کنیم و ادامه دهیم. با ما تماس بگیرید.
مرورى بر زندگى و تلاش هاى علمى آلبرت اینشتین
اینشتین در سال 1905سه نظریه مهم «نسبیت
خاص»،«کوآنتومى بودن نور» و «حرکت براونى ذرات»
را ارایه کرد که هرکدام تحول بسیار مهمى در حوزه
خود ایجاد کرده اند.به همین مناسبت انجمن بین المللى
فیزیک محض و کاربردى سال 2005 را به مناسبت
یکصدمین سال ارائه این نظریه ها و پنجاهمین سال
درگذشت وى سال جهانى فیزیک نامگذارى کرد تا توجه جهانیان به اهمیت فیزیک جلب شود و تلاش هایى براى ترویج این علم صورت گیرد. در ایران نیز درسال 1384 برنامه هایى براى بزرگداشت سال فیزیک برگزار مى شود. به همین مناسبت خلاصه اى از زندگى نامه اینشتین را از خبرگزارى ایسنا انتخاب کردیم که از نظرتان مى گذرد.
آلبرت اینشتین در 24 اسفندماه سال 1258 هجرى شمسى در شهر اولم (ulm) آلمان به دنیا آمد. «هرمان» پدر وى یک مهندس برق بود که تبحر چندانى در امور اقتصادى نداشت. مادرش «پائولین» نیز زنى خانه دار بود که گاهى ویولن تدریس مى کرد. خانواده آلبرت یک سال بعد از تولد او به مونیخ مهاجرت کردند. اینشتین در 9 سالگى (1267) تحصیلات خود را در مدرسه «لوئیت پولد» مونیخ آغاز کرد و با وجود مهاجرت خانواده اش در سال 1273 به ایتالیا در این مدرسه شبانه روزى ماند.
اینشتین یک سال بعد به خانواده اش در «پاویا» ملحق شد و سپس به مدرسه «کانتونال» در شهر «آرا» واقع در سوئیس رفت. آلبرت 17 ساله در سال 1275 رسماً به تابعیت سوئیس درآمد و در همان سال پس از اخذ دیپلم در مرکز صنعتى فدرال ETH در شهر زوریخ در رشته ریاضى و فیزیک نام نویسى کرد. وى چهار سال بعد موفق به دریافت دیپلم از این مرکز شد و در سال 1280 در سن 22 سالگى شهروند سوئیس شد. اینشتین در سن 23 سالگى (1281) در موسسه ثبت اختراعات در شهر برن استخدام شد و در همان سال پدرش را از دست داد. وى در سال 1282 با «میلوا ماریک» ازدواج کرد که حاصل آن دو پسر به نام هاى هانس آلبرت (1352-1283) و ادوارد (1344-1289) بود. پسر بزرگ آنها بعدها در رشته مهندسى مکانیک (هیدرولیک) تحصیل کرد و یک مهندس موفق شد. ادوارد فرزند دیگر آنها به بیمارى شیزوفرنى علاج ناپذیرى دچار بود. آنها یک دخترخوانده به نام «لیزرل» نیز داشتند که قبل از ازدواج آنها از پدر و مادر دیگرى به دنیا آمده بود. اینشتین در سال 1284 مقاله هاى متعددى را در زمینه کوانتوم هاى نور و اثر فوتوالکتریک، هم ارزى انرژى و جرم، نسبیت خاص، حرکت براونى ذرات در نظریه اتمى، نظریه کوانتومى براى مواد حالت جامد و اصول نسبیت عام در مجله Annalen der physik آلمان به چاپ رساند. وى در سال 1288 در سى سالگى دانشیار دانشگاه زوریخ شد و تحقیقات بیشترى روى نظریه کوانتومى خود انجام داد. اینشتین دو سال بعد هنگامى که به عنوان استاد در دانشگاه «کارل فردیناند» شهر پراگ مشغول کار بود، خمیدگى نور (نور ستاره ها) در هنگام خورشیدگرفتگى را پیش بینى کرد.
وى در سال 1291 در سن 33 سالگى با رتبه استادى به ETH مرکزى که چهار سال در آن تحصیل کرده بود، رفت. اینشتین دو سال بعد همزمان با آغاز جنگ جهانى اول به استادى دانشگاه برلین رسید. اینشتین از جمله امضاکنندگان بیانیه موسوم به «بیانیه اى به اروپائیان» در سال 1294 بود که براساس آن برائت خود از نظامى گرى دولت آلمان را اعلام کرد. وى در همان سال مقاله مشهور معادلات نسبیت عام را به چاپ رسانید و سال بعد کتابى در مورد همین نظریه منتشر کرد. اینشتین در سال 1295 به ریاست انجمن فیزیک آلمان رسید. محاسبه تکانه کوانتوم هاى نورى از جمله موفقیت هاى علمى وى در آن سال بود. این فیزیکدان برجسته در سال 1296 به مدیریت مرکز «سزار ویلهلم» آلمان که موسسه حمایت کننده تحقیقات در آن کشور بود، منصوب شد. وى در همان سال مقاله هاى معادلات کیهان شناسى و تکانه کوانتومى را منتشر کرد. اینشتین در سال 1298 در سن چهل سالگى از همسر اول خود جدا شد و با دختر خاله اش «الزا» ازدواج کرد. وى از شوهر سابقش دو دختر به نام هاى «الیزه» و «مارگوت» داشت که بنابر قانون پس از ازدواج نام فامیلى اینشتین را اخذ کردند. در همان سال بود که نظریه هاى وى در مورد خمیدگى نور به عینه اثبات شد. در سال 1299 با اوج گرفتن تبلیغات ضدیهودى اذهان عمومى شدیداً نسبت به اینشتین و نظریه نسبیت عام وى تحریک شده بود. اینشتین سال بعد براى اولین بار به آمریکا سفر کرد و در سال 1301 ضمن کار بر روى نظریه میدان هاى واحد به پاس تحقیقات فراوانش در زمینه فیزیک نظرى و به ویژه کشف قانونمندى اثر فوتوالکتریک موفق به دریافت جایزه نوبل فیزیک شد. در سال 1303 مرکز اینشتین در برج اینشتین در «پوتردام» افتتاح شد. در همان سال مقاله اینشتین - بوز (فیزیکدان هندى) در باب افت و خیزهاى آمارى به چاپ رسید. وى پنج سال بعد براى آگاهى اذهان عمومى مقاله دیگرى در مورد نظریه وحدت میدان گرانشى و میدان الکترومغناطیسى منتشر کرد.
اینشتین در سال 1309 (در سن 51 سالگى) بار دیگر در میان استقبال گسترده مردم آمریکا به آن کشور سفر کرد. در سال 1311 با حفظ سمت استادى نیمه وقت در دانشگاه برلین تدریس در مرکز تحقیقات و مطالعات پیشرفته «پرینستون» را پذیرفت. وى سال بعد همزمان با به قدرت رسیدن نازى ها، آلمان را ترک کرد و پس از مدتى اقامت در انگلستان براى همیشه رهسپار آمریکا شد.