وابستگی به منابع شبکه در سالیان اخیر بطرز چشمگیری افزایش یافته است . در دنیای امروز ، موفقیت یک سازمان با قابلیت در دسترس بودن شبکه آن گره خورده است . بدیهی است که در چنین مواردی توان تحمل سازمان ها در زمان بروز یک مشکل در شبکه و انجام عادی فعالیت های روزمره بطرز محسوسی کاهش می یابد . همین موضوع باعث شده است که اشکال زدائی شبکه به عنوان یکی از عناصر حیاتی و تعیین کننده در اکثر سازمان ها مورد توجه جدی قرار بگیرد .
علاوه بر این که وابستگی به منابع شبکه رشد چشمگیری را داشته است ، این صنعت بسرعت به سمت محیط های پیچیده نظیر استفاده از چندین نوع رسانه انتقال داده ، چندین پروتکل و ضرورت ارتباط با شبکه های ناشناخته نیز حرکت می کند . این نوع شبکه های ناشناخته ممکن است یک شبکه گذرا متعلق به یک مرکز ارائه دهنده سرویس های اینترنت ( ISP ) و یا یک شرکت مخابراتی باشند که شبکه های خصوصی را به یکدیگر متصل می نمایند . همگرائی صوت و تصویر درون شبکه های داده نیز پیچیدگی بیشتری را به دنبال داشته است و اهمیت اعتماد پذیری به شبکه را بیش از هر زمان دیگر مهم نموده است .
وجود محیط های شبکه ای پیچیده بدین معنی است که مسائل مربوط به ارتباطات و حفط حداقل کارآئی در ارتباطات بین شبکه ای بشدت رشد و در برخی موارد یافتن منبع بروز مشکل سخت و اغفال کننده است .
علائم ، مسائل و راه حل ها
بروز اشکال در ارتباطات شبکه ای با آشکار شدن مجموعه ای از علائم و یا نشانه ها قابل شناسائی و تشخیص است . این نوع علائم ممکن است عمومی ( عدم توانائی سرویس گیرندگان جهت ارتباط با یک سرویس دهنده خاص در شبکه ) و یا خیلی خاص ( عدم وجود مسیرها در یک جدول روتینگ ) باشند . پس از آشکار شدن علائم اولیه ، با استفاده از ابزارها و روش های خاص اشکال زدائی می توان عامل و یا عوامل تاثیرگذار در بروز مشکلات را شناسائی نمود .شناسائی نشانه های اولیه بروز یک مشکل یکی از مهمترین مراحل در فرآیند اشکال زدائی است ، چراکه با تشخیص درست می توان راه حلی مشتمل بر مجموعه ای از عملیات را پیاده سازی نمود ( نظیر تشخیص درست بیماری توسط پزشک و ارائه یک طرح درمان مناسب ) .
استفاده از یک زیرساخت علمی مناسب ، احتمال موفقیت در اشکال زدائی شبکه را بطرز کاملا" محسوسی افزایش می دهد . شناسائی علائم اولیه ، تعریف فرضیات ، تشخیص دقیق مشکل و پیاده سازی یک راه حل مناسب از جمله عناصر کلیدی در ایجاد یک زیرساخت علمی مناسب به منظور اشکال زدائی شبکه می باشند .
مدل حل مشکلات
اعتقاد و تبعیت از یک رویکرد سیستماتیک بهترین گزینه موجود به منظور اشکال زدائی است . استفاده از یک رویکرد غیرسیستماتیک صرفا" باعث از دست دادن منابع ارزشمندی همچون زمان و سایر منابع می گردد و در برخی موارد حتی می تواند باعث وخیم تر شدن اوضاع گردد .
برای اشکال زدائی شبکه در اولین مرحله می بایست پس از مشاهده و بررسی علائم اولیه اقدام به تعریف فرضیات نمود . در ادامه ، می بایست تمامی مسائلی که دارای استعداد لازم جهت ایجاد فرضیات می باشند را شناسائی نمود . در نهایت و با استفاده از یک رویکرد کاملا" سیستماتیک می بایست هر عامل احتمالی تاثیرگذار در بروز مشکل بررسی تا در صورت عدم داشتن نقش موثر در بروز مشکل آن را از لیست فرضیات حذف نمود . در چنین مواردی همواره می بایست از فرضیاتی که دارای احتمال بیشتری می باشند کار را شروع و بتدریج به سمت فرضیاتی با احتمال کمتر حرکت نمود .
فرآیند زیر نحوه حل مسائل را صرفنظر از نوع محیط عملیاتی تشریح می نماید :
مرحله اول : تعریف دقیق و شفاف مشکل ایجاد شده پس از آنالیز وضعیت موجود . پس از بروز یک مشکل و آنالیز وضعیت موجود ، می بایست مسئله را به صورت مجموعه ای از فرضیات تعریف نمود . پس از تهیه فرضیات کلی ، می بایست مشخص شود که چه نوع مشکل و یا مورد احتمالی می تواند دارای سهمی در یک فرضیه داشته باشد . به عنوان نمونه ، در صورتی که یک هاست نمی تواند به سرویس درخواستی سرویس گیرندگان پاسخ دهد ، عدم پیکربندی صحیح هاست ، وجود مشکل برای کارت اینترفیس شبکه و یا عدم پیکربندی مناسب روتر می تواند از جمله فرضیات موجود در رابطه با مشکل فوق باشند .
مرحله دوم : جمع آوری اطلاعاتی که به ما در جهت ایزوله کردن مشکل ایجاد شده کمک می نماید . در این رابطه لازم است از کاربرانی که مستقیما" با این مشکل برخورد داشته اند ، مدیران شبکه ، مدیران و سایر عناصر کلیدی در سازمان سوالات متعددی مطرح گردد . همچنین می بایست اقدام به جمع آوری اطلاعات از سایر منابع نظیر برنامه آنالیز پروتکل ها ، خروجی دستورات عیب یابی روتر و یا سایر نرم افزارهای مرتبط نمود .
مرحله سوم : بررسی مسائل احتمالی بر اساس حقایق جمع آوری شده . پس از جمع آوری اطلاعات مورد نیاز و آنالیز آنها می توان برخی از پتانسیل های بروز مشکل را نادیده گرفت و از لیست فرضیات حذف نمود . با توجه به داده جمع آوری شده ممکن است بتوان عوامل سخت افزاری در بروز مشکل را حذف و بر روی نرم افزار متمرکز گردید . فرآیند فوق می بایست بگونه ای باشد که در هر مرحله و متناسب با داده جمع آوری شده بتوان تعداد پتانسیل های احتمالی بروز یک مشکل را محدود تا امکان تهیه یک طرح موثر به منظور اشکال زدائی فراهم گردد .
مرحله چهارم : آماده کردن یک طرح عملیات ( action plan ) بر اساس سایر پتانسیل های بروز مشکل موجود در لیست فرضیات. از مسائلی که دارای احتمال بیشتری می باشند می بایست کار را شروع کرد . توجه داشته باشید که تغییر صرفا" یک متغیر در هر لحظه و حل احتمالی مشکل ، ما را قادر می سازد که در برخورد با یک مسئله مشابه بتوانیم از راه حل استفاده شده مجددا" استفاده نمائیم چراکه دقیقا" می دانیم چه عاملی بروز مشکل شده است و برای رفع آن چه کاری را انجام داده ایم . در صورتی که در هر لحظه چندین متغیر را تغییر دهیم و مشکل موجود برطرف گردد دقیقا" نمی توانیم متوجه شویم که چه عاملی باعث بروز مشکل شده است تا بتوانیم به عنوان یک تجربه از آن در آینده استفاده نمائیم .
مرحله پنجم : پیاده سازی طرح عملیات . بدین منظور لازم است که هر مرحله موجود در طرح عملیات با دقت انجام و تاثیر آن در حل مشکل بررسی گردد .
مرحله ششم : جمع آوری نتایج پس از انجام هرگونه تغییر در متغیرها . بدین منظور لازم است که علاوه بر جمع آوری نتایج هر مرحله از روش های مشابه جمع آوری اطلاعات که در مرحله دوم به آنها اشاره گردید نیز استفاده گردد ( جمع آوری اطلاعات از افراد کلیدی و ابزارهای عیب یابی ) .
مرحله هفتم : آنالیز نتایج . در صورتی که پس از آنالیز نتایج مشکل برطرف شده باشد ، فرآیند اشکال زدائی یه اتمام می رسد .
مرحله هشتم : استفاده از یک طرح عملیاتی دیگر در صورت عدم حل مشکل . در صورتی که مشکل موجود برطرف نگردد ، می بایست یک طرح عملیات بر اساس مسئله ای که احتمال بروز آن بیش از سایرین می باشد تهیه و فرآیند را از مرحله چهارم مجددا" تکرار نمود .
آمادگی لازم در صورت بروز مشکل در شبکه
درصورت وجود آمادگی لازم ، فرآیند حل مشکل و یا خرابی شبکه با سرعت و سادگی بیشتری انجام خواهد شد . داشتن اطلاعات جاری و صحیح در رابطه با شبکه و ارائه آن به کارکنان بخش فنی یکی از مهمترین ملزومات مورد نیاز در هر محیط شبکه ای است . توجه داشته باشید که صرفا" وجود اطلاعات فنی کامل از وضعیت شبکه موجود است که باعث تسریع و سادگی بیشتر در فرآیند اشکال زدائی و اتخاذ تصمیم مناسب در خصوص انجام تغییرات در شبکه می گردد .
در زمان انجام فرآیند اشکال زدائی می بایست هرگونه تغییرات مستند شود تا بتوان در صورتی که اشکال زدائی توام با موفقیت نباشد به سرعت به حالت قبل برگشت .
برای تشخیص میزان آمادگی در جهت اشکال زدائی شبکه به سوالات زیر پاسخ دهید :
آیا یک لی اوت فیزیکی و منطقی صحیح از شبکه موجود را در اختیار دارید ؟
آیا سازمان و یا دپارتمان شما دارای نقشه ارتباطات شبکه ای و بهنگام شده می باشد که در آن مکان فیزیکی تمامی دستگاه های شبکه ای و نحوه ارتباط آنها با یکدیگر مشخص شده است ؟ آیا یک نقشه منطقی از آدرس های شبکه ، شماره های شبکه و زیر شبکه ها موجود می باشد ؟
آیا لیست تمامی پروتکل های پیاده سازی شده در شبکه موجود است ؟ آیا برای هر پروتکل پیاده سازی شده ، پیکربندی صحیح و بهنگام روتر در دسترس می باشد ؟
آیا اطلاعات مربوط به این که کدام پروتکل روت می شود موجود است ؟
آیا اطلاعات مربوط به تمامی نقاط تماس با شبکه های خارجی در دسترس می باشد ؟ آیا مشخص است که برای هر اتصال شبکه از چه پروتکلی استفاده شده است ؟
آیا سازمان شما رفتار طبیعی و کارآئی شبکه را در مقاطع زمانی خاص مستند نموده است تا بتوان در صرورت بروز یک رفتار غیرطبیعی در شبکه آنها را با یکدیگر مقایسه نمود ؟
و ...
در صورتی که پاسخ به تمامی سوالات فوق مثبت است ، شما قادر به حل مشکل با سرعت و سادگی بیشتری خواهید بود .
پس از حل هر مشکل می بایست آن را به همراه راه حلی که منجر به برطرف شدن مشکل شده است مستند نمود . بدین ترتیب ، یک بانک اطلاعاتی پرسش و پاسخ به مرور زمان تهیه خواهد شد که سایر افراد موجود در سازمان در صورت مواجهه با مسائل مشابه می توانند از آن استفاده نمایند . این کار علاوه بر این که کاهش زمان اشکال زدائی را به دنبال خواهد داشت ، هزینه های بمراتب کمتری را متوجه سازمان شما خواهد کرد .
اشکال زدائی شبکه : یک رویکرد ساختیافته
در صورت بروز مشکل در شبکه و به منظور اشکال زدائی آن از چه روش و یا روش هائی استفاده می نمائید ؟ برای حل هر مشکل ، قطعا" می توان یک راه حل مناسب را پیدا نمود ولی مهم استفاده از روشی است که در کوتاهترین زمان و با صرف کمترین هزینه مشکل را برطرف نماید .
به منظور اشکال زدائی شبکه های مبتنی بر پروتکل TCP/IP ، می بایست شناخت مناسبی نسبت به این پروتکل وجود داشته باشد . پروتکل ، در حقیقت مجموعه ای از مراحل به منظور ارسال بیت ها در شبکه را مشخص می نماید . TCP/IP ، پروتکلی است با چهار لایه و چندین پروتکل در هر لایه .