مقدمه:
رضایتمندی شغلی معلمان از عوامل مهمی است که پیوسته در توسعه تکنولوژیک مورد توجه قرار می‌گیرد، مطالعه و بررسی تاریخچه توسعه و تحول جوامع تکنولوژیک نشان می‌دهد که رضایتمندی شغلی نیروی انسانی ماهر و تعلیم یافته در تبدیل جوامع به جوامع تکنولوژیک تاثیر انکارناپذیری داشته است. از آنجا که هر فردی سعی دارد شغلی را انتخاب کند که علاوه بر تامین نیازهای مادی از نظر فردی- اجتماعی و روان شناختی نیز او را ارضاء نماید. بدین لحاظ برای نیل به این هدف یعنی گماردن افراد در مشاغل مناسب مطالعه خصوصیات فردی و اجتماعی و روان‌شناختی نیروی انسانی لازم و ضروری است. در غیر این صورت، با سپردن مشاغل به افرادی که یا علاقه‌ای به انجام شغل مورد نظر ندارند و یا فاقد رضایتمندی شغلی لازم برای انجام آن هستند علاوه بر آنکه فردی ناشایست بر سر کاری گمارده می شود، بلکه موجب تغییر در سطح آموزشگاه نیز می گردد.
تحول در آموزش مشکلات فراوانی را در تصمیم گیری مناسب شغلی و حرفه ای به وجود می آورد. به عنوان مثال می توان گفت تنوع و تعدد حرف و مشاغل و نیز پیچیده بودن روابط بین افراد، طرح ریزی حرفه ای و انتخاب شغل و رضایتمندی شغلی مفاهیمی هستند که معطوف به آموزش اند.
از آنجا که کار قسمت اعظمی از اوقات زندگی هر فرد را به خود اختصاص می دهد حتی در جوامع بدوی نیز هر کس مجبور به انجام کاری است و باید قسمتی از وظایف محوله در جامعه خود را بر عهده گیرد. گروهی معتقدند انسان به خاطر ارضای نیازهای مادی خود بالاجبار به کار تن می دهد در حالیکه گروهی دیگر کار کردن و اشتغال را بالاجبار توام نمی دانند و معتقدند اجبار نمی تواند عامل مهمی در ادامه اشتغال به شمار رود. به نظر این گروه گرچه انسان از طریق کار نیازهای زندگیش را برطرف می سازد. در حین حال از کار نیز لذت می برد و به خاطر کار کردن زندگی می کند کار از سوی دیگر علاوه بر رفع نیازهای مادی برای جسم و ذهن تمرین و ممارستی طبیعی محسوب می شود و ارضاء کننده فعالتیها و تلاشهای جسمی و ذهنی انسان است.
ارضای نیازهای جسمانی که از طریق کسب پول در مقابل انجام کار حاصل می شود، نمی تواند تنها علت لازم و کافی برای کار کردن محسوب گردد. ارضای نیازهای روانی- اجتماعی نیز از تعیین کننده های مهم در اشتغال و نوع آن به شمار می روند. هیچ عاملی به اندازه انجام کاری که درست انتخاب شده باشد، برای انسان لذت‌آور و رضایتمندیبخش نیست. از طریق کار کردن انسان خود را با دیگران مقایسه می کند. توانایی ها و مهارت های خود را می شناسد و همچنین محدودیتهایش را کشف می کند. تعامل بین انسان و پدیده های محیط شغلی ساختار رضایتمندی و در نهایت سطح عملکرد را به تصویر می کشد.
تحقیق حاضر به بررسی تاثیر رضایتمندی شغلی معلمان با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی اختصاص دارد. اگر رضایتمندی شغلی به شکل صحیح مطالعه و بررسی شود و با توجه به نتایج به دست آمده برای دستیابی به آن، طرح ریزی شده و بر اجرای طرحها نظارت شود، منافع چندگانه عام و خاص برای آموزش و پرورش، به همراه خواهد داشت.
بیان مساله:
در دنیایی که هر روز به سوی تکنولوژی گام بر‌می‌دارد و در دنیایی که هر فردی برای داشتن زندگی در آن نیاز به کار کردن دارد، آیا ضروری است که مدیران و برنامه‌ریزان بخش آموزش، با خواستها و ملاکهایی که یک فرد در زمینه عوامل رضایتمندی شغلی با آن روبروست آشنا شوند؟
آیا شناخت خواستهای معلمان می‌تواند منجر به تغییر سطح پیشرفت آموزش و تحصیلی دانش‌آموزان گردد؟ آیا وقتی معلمی برای شغل خود ارزش و اعتبار قائل شود و یا اهمیت آن را واقعاً دریابد، این فرایند به تغییر سطح رضایتمندی شغلی او و تغییر سطح پیشرفت آموزش و تحصیلی دانش‌آموزان می‌انجامد؟ و از همه مهمتر اینکه آیا همیشه رضایتمندی شغلی موجب پیشرفت آموزش بالا می شود یا خیر؟
مهمترین مسأله تلاش در جهت انجام مطالعه هدفمند و معطوف به رضایتمندی شغلی در راستای پیشرفت تحصیلی است. یعنی شناخت علمی فرایند متغیر مستقل، بر متغیر وابسته، در شرایط تعدیل کننده و… دربحث رضایتمندی شغلی و پیشرفت دانش‌آموزان.
آنچه در پی می‌آید جزئیات کوشش پژوهشگر است برای شناسایی و سنجش میزان رضایتمندی شغلی معلمان و پیشرفت تحصیلی و در نهایت ارائه استراتژیهای مناسب برای بهبود وضعیت موجود در خصوص جامعه هدف تحقیق.
هدف از تحقیق و علت انتخاب موضوع:
هدف پژوهش حاضر مطالعه شرایط رضایتمندی شغلی معلمان بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مقطع ابتدایی است. نتایج تحقیق، منعکس کننده بخشی از رضایتمندی یا نارضایتمندی گروههای خاصی از کارکنان است و به عبارت دیگر بیانگر احساسات کارکنان در خصوص کارشان است که این احساسات مربوطه به کدام بخش از رضایتمندی شغلی می‌شود، پیشرفت تحصیلی بیشتر از کدام بخش از رضایتمندی تاثیر خواهد پذیرفت و به چه عاملی مربوط می‌شود. جنبه‌های وابسته به ابزار سنجش عبارتند از کار، سرپرست، همکار، ترفیع و دستمزد که مبانی رضایتمندی شغلی را شامل می‌شود.
این رو هدف اساسی از انجام پژوهش حاضر مطالعه ارتباط رضایتمندی شغلی معلمان با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مقطع ابتدایی است.
گرچه رضایتمندی شغلی همواره ذهن مدیران را به سوی خود معطوف داشته، اما همیشه مورد تجزیه و تحلیل دقیق و کندو کاو علمی قرار نگرفته است. مهمترین هدف این پژوهش سنجش میزان رضایتمندی شغلی و در نهایت کاربرد موثر رضایتمندی شغلی معطوف به پیشرفت تحصیلی است.
با وجود آنکه مقصود اصلی این پژوهش بررسی رضایتمندی شغلی اعم از شناخت عواملی مانند کار، سرپرستی شغل، حقوق مزایا، امکان ترفیع و رشد در شغل و نقش همکاران در این حوزه از یکسو و درک عوامل معطوف به سطح واحد (میزان نیل به هدف نسبت به نیروی انسانی و میزان رضایتمندی ذینفعان اصلی نسبت به نیروی انسانی) از سوی دیگر است. اما در این میان ایجاد حساسیت در مدیران شرکت از ناحیه درک بیشتر پیامدهای عدم رضایتمندی شغلی و همچنین بسترسازی جهت اثرگذاری بر ادراک و طرز تلقی کارکنان نسبت به تلاشهای شرکت در جهت اهمیت دادن به منابع انسانی و اولویت بندی رضایتمندی شغلی معطوف به پیشرفت تحصیلی است.
اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق:
رضایتمندی شغلی معلمان مفهومی است که به مشخص کردن برنامه ریزی های مهم جامعه و وضعیت اجتماعی، سبک زندگی و ضوابط خانوادگی، بهداشت و درمان و نیازهای آموزشی تاثیرگذار است. از آنجا که رفتار فرد توسط تعامل میان شغل او یا ویژگیهای محیطی- شغلی تعیین می شوند، چنین تعاملات فرهنگی میان افراد و محیط آنها به انتخاب شغلی با ثبات تر، پیشرفت شغلی بیشتر، دست یابی به رضایتمندی بیشتر و سرانجام آموزش موثر منجر می شود. اغلب بزرگسالان بیشتر اوقات خود را در محل کار می گذرانند، پس تعجب آور نیست که مشاغل یا حرفه ها منبع مهم در بهداشت روانی- اجتماعی نقش موثر ایفا کنند بنابراین بررسی رضایتمندی شغلی علیرغم اهمیت در آموزش برای بهداشت روانی معلمان از اهمیت بالای پژوهشی برخوردار است.
از سوی دیگر، رضایتمندی شغلی نیروی انسانی بعنوان استراتژیک ترین عامل سازمانی آموزش و پرورش نقش ویژه ای در آموزش دارد. به طوریکه متون جدید ارزش هر سازمان را معادل ارزش کارکنان آن می دانند. اگربا نگرشی واقع بینانه به سازمانهای موفق نظری بیفکنیم متوجه خواهیم شد که تنها و تنها سازمانهای تکنولوژیک که به منابع انسانی توجهی عمیق داشته اند. به توفیق واقعی دست یافته‌اند.
امروزه منابع انسانی چه به لحاظ مهارت ها و توانایی ها و چه به لحاظ تفکرات، ارزشها، نیازها و خواسته ها با گذشته متفاوت است و دیگر نمی توان با همان انگیزاننده‌های ساده و غیرپویای گذشته. انسان پیچیده امروزی را به تحرک و پویایی ترغیب نمود. بنابراین درک میزان رضایتمندی کارکنان از سازمانها و شناسایی عوامل انگیزاننده و نگهدارنده در دنیای امروز برای هر سازمانی متناسب با شرایط خاص خود، مهم به نظر می رسد که این اهمیت، ضرورت انجام این تحقیق را ایجاب نموده است.
از آنجا که رضایتمندی شغلی در آموزش مفهومی پیچیده و چند بعدی است و عوامل موثر بر رضایتمندی شغلی در کار و آموزش تکنولوژیک به علت فقدان تعاریف و مفاهیم روشن از یکسو و تکثر و تفاوت فرهنگ ها و محیط ها متفاوت تکنولوژیک از سوی دیگر بسیار گسترده و فراوانند، از این رو انجام پژوهش عملیاتی براساس مفاهیم نظری و دستمزدن به شاخصهای آن در فرایند علمی و تجربی فعالیتی تازه محسوب می شود.
مطالعه موردی پیشرفت تحصیلی، زاویه ای دیگر از آموزش به حساب می آید که پژوهش در حیطه آن گامی مهم تلقی می شود. از جهت دیگر پاسخ به سوالات کارشناسان آموزش ابهامات فرایند نظامدار در زمینه تغییر سطح آموزش و افزایش آن را مرتفع خواهد ساخت. زیرا دستمزدن به این بخش آموزش، زمینه های بسط و توسعه پژوهش در سایر منابع تحقیقی نیروی انسانی و پیشرفت و آموزش را امکان‌پذیر می سازد. در بخش مبانی نظری پژوهش، هدف پژوهشگر ذکر مهمترین تعاریف، مفاهیم و نظریه های رایج و عوامل و روشهای ارزیابی رضایتمندی شغلی معلمان بوده است.
فرضیه تحقیق:
بین رضایتمندی شغلی معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مقطع ابتدایی رابطه آماری معناداری وجود دارد.
تعریف واژه ها (اصطلاحات):
رضایتمندی شغلی: به نمره حاصل جمع ارزشیابی مجموع معیارهای پنجگانه پرسشنامه سنجش رضایتمندی شغلی (JDI) ویسوکی و کروم اتلاق می شود.
معیار اول (کار): که طراحی شغل در خصوص غنی سازی، توسعه شغلی و به مجموعه امتیازهایی استناد دارد که پیچیدگی، غیرتکراری و خلاقانه بودن، شیفته بودن، خوب، محترمانه، مفید و ارزشمند، مطبوع و سودمند همراه با احساس موفقیت و رسیدن به هدف را می سنجد.