مقدمه
خوشحالی یا بد حالی، بهروزی یا سیه روزی هر یک از انسان‌ها در گرو «تربیت» است و این مهم به عواملی همچون ساختار فرهنگی خانواده (پدر، مادر، برادر، خواهر، دایی، عمه، خاله، عمو و دیگر بستگان نزدیک سببی و نسبی)، محیط آموزشی، محیط زندگی، محیط کار، حاکمیت سیاسی کشور و کم و کیف تعلیمات بستگی دارد. این عوامل با یکدیگر ارتباط طولی و تکمیلی دارند و در عین حال می‌توانند همدیگر را خنثی یا تخریب کنند به هر جهت همه این عوامل به نوعی در قبال انسان و تعلیم و تربیت او مسئولند و در این بین، مسئولیت پدر و مادر نسبت به فرزندش، پیشتر و مهمتر از دیگران است. و البته نقش مادران جایگاه مخصوص به خود را دارد چرا که اخلاق اعضای جامعه، به اخلاق مادران وابسته است. در اثر فعالیت اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی مادر، تمدنی انسانی و معنوی یا تصنعی و ماشینی پدید می آید. خشونت‌ها، سبک سری‌ها، لجاجت‌ها حدود زیادی بستگی به طرز فکر مادر دارد. جامعه بی‌تفاوت یا حساس، تمدنی ویرانگر یا آباد کننده بستگی به افراد دارد که در دامان مادران رنگ و خوی گرفته‌اند. صلح‌ها و جنگ‌ها غالبا از درون خانواده به ویژه مادران پایه‌گذاری می‌شود.
وظایف مادر در دوران جنینی (تغذیه)
اگر چه پدر و مادر در ساختمان اصلی کودک، سهیم می‌باشند، زیرا تخمک زن و اسپرم مرد باید فرزند را بسازند ولی مادر، از نظر اینکه متجاوز از نه ماه باید جنین را در رحم خود نگاه دارد، به شرایط زندگی جنین مستقیما موثر است. پس سهم و مسئولیت او در ساختمان فرزند سالم بیش از پدر خواهد بود: پدر پس از انجام عمل زناشویی هیچ دخالتی در طرز رشد و نمو جنین ندارد. این مادر است که باید شرایط خاصی را در این مدت اجرا نماید و در طور زندگانی کند در جنین اثری خواهد داشت نظر به اینکه جنین غذای خود را از طریق مادر دریافت می‌کند باید مادر، شرایط غذایی خود را هماهنگ با احتیاجات رشد جنین نماید.
غذای مادر و تاثیر آن در جنین
تردیدی نیست که جنین غذای خود را از بدن مادر می‌گیرد و چنانکه در روایات، به این مطلب تصریح شده است.
خداوند در قرآن می‌فرماید:
1- «ما انسان را در رنج آفریدیم یعنی آن چنانکه در شکم مادر به رنج اندر است، او را آفریدیم، غذای جنین از چیزی است که مادر می‌خورد و می‌آشامد»[1]
2- «وقتی جنین در شکم مادر قرار گرفت صورت او مواجه با پشت مادر است. دست‌های او روی پیشانی، و چانه او روی زانون است به هیبت شخص محزون و اندوهناک پس او مانند اسیری است که به وسیله رشته‌ای از ناف خود به ناف مادرش مربوط است، و به وسیله آن تا روزی که برای تولد او معین گشته است از خوردنی‌ها و آشامیدنی‌های مادر استفاده می‌کند».[2]
بنابراین به اهمیت خوراک مادر پی می‌بریم: غذایی که مادر می‌خورد به وسیله خون جذب شده و از این راه مورد استفاده بافت‌های مختلف بدن مادر و جنین قرار می‌گیرد. وقتی مواد لازم جهت ساختمان بدن جنین در جریان خون مادر وجود داشت، جنین می‌تواند آنچه برای رشد خود احتیاج دارد به دست آورد . اگر خوراک مادر فاقد مواد ضروری نباشد در این صورت خون، مواد مورد احتیاج بدن را از بافت‌های مادر گرفته، در دسترس او می‌گذارد. و بدیهی است این عمل وقتی صورت می‌گیرد که مواد مورد بحث، در بدن مادر وجود داشته باشد. بنابراین به خوبی می‌توان فهمید مادر که اندازه کافی و صحیح نخورد برای او و جنینی که در رحم دارد چه پیش می‌آید برای توضیح احتیاجات غذایی یک آبستن و مقایسه آن با احتیاجات یک زن بالغ و عادی جدولی را در اینجا می‌آوریم:
جدول مقایسه‌ای اجتیاجات یک فرد بالغ با زن حامله[3]
فقدان ویتامین مادر ابتدای آبستنی، علاوه بر اینکه باعث کاهش وزن کودک و رشد جنین می‌شود ایجاد ناهنجاری‌های پایدار و خطرناکی می‌کند کاهش مواد ویتامین‌دار را در زمان آبستنی همواره باید مورد دقت قرار داد، زیرا علایم سریری در اعضا هرگز نمی‌تواند وجود آن را آشکار سازد. به هر زن آبستنی باید از ابتدا حاملگی، به طور مرتب ویتامین‌های یاد شده در جدول را تجویز کرد؛ همچنین جبران کمبود مواد غذایی ضروری است.
مادری که از نظر جسمانی و روانی سالم و قوی نباشد، و رعایت بهداشت غذایی را بکند، به ندرت ایجاد اطفال ناهنجار خواهد کرد و اگر ناهنجاری هم در کار باشد مربوط به عواملی ارثی است در بدن زنی که فاقد مواد لازم است، و در خون او این فقدان دیده می‌شود، بیماری او مسلم خواهد بود و اگر غذای لازم و ضروری را نخورد نه تنها به خوردن زن زیان می‌رساند بلکه جنین نیز از عوارض این زیان مصون نیست. مهمترین غذاهایی که در برنامه خوراک هر مادری باید دیده شود آنهایی است که پروتئین و کلسیم و آهن و تمام مواد و ویتامین را دارا باشد. و در بعضی اوقات باید «دید» را نیز علاوه نمود. کلسیم و پروتئین، استخوان و ساختمان بدن را می‌سازد، و آهن خون تهیه می‌کندو ویتامین‌ها برای فعالیت عادی تمام سلول‌های بدن مورد احتیاج است موارد دیگری در غذاهای روزانه ما وجود دارد که حرارت و قدرت ایجاد می‌کند از قبیل، قند و نشاسته و چربی. اگر مادر، بیش از اندازه چاق شود مواد غذایی راباید به حداقل تقلیل دهد.
نکته مهم دیگر در تغذیه دوران بارداری، رعایت تنوع غذایی است بهترین راه، استفاده از مواد غذایی قابل دسترس در محل وسفره خانواده است. و البته باید توجه داشت که نیازهای غذایی در این دوران افزایش می‌یابد.