آثار تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام در کلام امام جعفر صادق علیه السلام
امام جعفر صادق علیه السلام درباره آثار تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام گوید:
من سبح الله فى دبر الفریضه تسبیح فاطمه علیهاالسلام مائه مره و اءتبعها ب (لا اله الا الله ) مره ، غفر له (1271)
ترجمه :
هر کس پس از به جاى آوردن نماز واجب ، خداوند متعال را به تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام - که مجموعا صد مرتبه است - مورد تقدیس وئ تحمید قرار دهد و آن را با ذکر لا اله الا الله - یک مرتبه - به اتمام برساند، مورد عفو و آمرزش خداوند قرار مى گیرد.
و نیز در جاى دیگر فرماید:
من سبح فاطمه علیهاالسلام قبل اءن یثنى رجلیه ، بعد انصرافه من صلاه الغداه غفرالله له ، و یبداء بالتکبیر (1272)
ترجمه :
هر که بعد از نماز واجب و قبل از آنکه روى از قبله برگرداند، خداوند متعال را به تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام مورد تقدیس قرار دهد و تسبیح را با الله اکبر آغاز نماید، خداوند او را مورد عفو و بخشش قرار مى دهد. سید رضى الدین على بن طاووس (664 ه ) در کتاب فلاح السائل روایت دیگرى را از کتاب محمد بن على بن محبوب ، به نقل از عبدالله بن سنان ، از امام جعفر صادق علیه السلام نقل نموده که آن حضرت فرمود:
من سبح تسبیح فاطمه فى دبر المکتوبه من قبل اءن یبسط رجلیه ، اءوجب الله له الجنه (1273)
ترجمه :
هر که پس از اتمام نماز واجب و قبل از (روى برگرداندن از جانب قبله )، آنکه زانوهاى خود را از حالت (تشهد) نماز تغییر دهد، خداوند را به تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام تقدیس نماید، خداوند بهشت را بر او واجب مى کند - یعنى او را در بهشت جاى مى دهد.
و قاضى نعمان مغربى (363 ه ) در کتاب دعائم الاسلام ، از امام صادق علیه السلام روایت نموده :
من سبح تسبیح فاطمه علیهاالسلام قبل اءن یثنى رجلیه من صلاه الفریضه غفر له (1274)
ترجمه :
هر کس پس از اتمام نماز واجب و قبل از آنکه حالت نماز را بر هم زند - در همان حالت نشسته و رو به قبله - تسبیح حضرت فاطمه را به جاى آورد گناهان او بخشیده مى شود.
همان طور که پیش از این گفتم ، ذکر - هر چه که باشد - راءسا نمى تواند موجب بخشش گناهان و ورود در بهشت باشد و به نظر نگارنده چنین امرى با مسلمات شریعت همخوانى ندارد زیرا خداوند متعال در قرآن کریم ، براى غفران و بخشش گناهان بندگان ترتیب خاصى معین نموده و در آیات متعدد تصریح کرده است که بعد از تحقق آن امور غفران و بخشش الهى نصیب گناهکاران مى گردد.
برخى از این آیات عبارتند از:
من تاب من بعد ظلمه و اءصلح فان الله یتوب علیه ، ان الله غفور رحیم (1275)
من عمل منکم سوءا بجهاله ، ثم تاب من بعده ، و اءصلح ، فانه غفور رحیم (1276)
الذین عملوا السیئات ، ثم تابوا من بعدها، و آمنوا، ان ربک من بعدها لغور رحیم (1277)
ثم تابوا من بد ذلک و اءصلحوا، ان ربک من بعدها لغور رحیم (1278)
انى لغفار لمن تاب و آمن و عمل صالحا ثم اهتدى (1279)
همان گونه که مشاهده مى کنید در این آیات دو مرحله خاص براى بخشش گناهان پیش بینى شده است :
1 - توبه
2 - اصلاح اعمال و افعال
و در صورت تحقق این دو امر است که خداوند متعال گناهان ما را مى بخشد، مقام ربوبى خودش در همین آیات بر این ترتیب تاءکید و تصریح نموده سپس مى فرماید:
(ان ربک من بعدها لغفور رحیم )(1280)
و یا مى فرماید:
(انى لغفار لمن تاب و...)(1281)
بنابراین ملاک غفران و چگونگى آن در کلام قرآن مجید کاملا واضح و مشخص است .
فصل سوم : آموختن تسبیح به کودکان
امام صادق علیه السلام فرماید: انا ناءمر صبیاننا بتسبیح فاطمه الزهرا علیهاالسلام کما ناءمرهم بالصلاه فالزمه ، فانه ما یلزمه عبد فشقى (1282)
ترجمه :
ما به کودکانمان همان طور به ذکر تسبیح فاطمه زهرا علیهاالسلام امر مى کنیم که به نماز امر مى کنیم .
فصل چهارم : زنان و تسبیح
حدیث پیامبر
رسول خدا به زنان مهاجر فرمودند:
علیکن بالتسبیح و التهلیل و التقدیس ، و لا تغفلن فتنسین الرحمه ، و اءعقدن بالانامل ، فانهن مسئولات مستنطقات (1283)
ترجمه :
بر شما باد اذکار تسبیح و تهلیل و تقدیس و از آن غفلت نکنید تا رحمت شما را فرا گیرد و با انگشتان آنها را شمارش کنید که مورد سؤ ال واقع مى شوید و باید پاسخگوى آن باشید.
سخن امام باقر علیه السلام
امام محمدباقر علیه السلام فرماید:
اذا سبحت المراءه عقدت على الانامل لانهن مسئولات (1284)
ترجمه :
هرگاه زنى به تسبیح خداوند مشغول شد آنها را به وسیله انگشتان خود شمارش کند، زیرا درباره کم و زیاد و تعداد آنها مسئول مى باشد.
فصل پنجم : وسیله شمارش اذکار و تسبیحات
قدر متیقن از مجموعه روایات این باب آن است که حضرت فاطمه علیهاالسلام در ابتدا به وسیله گره هایى که بر نخى پشمینه زده بود تعداد اذکار را شمارش مى نمود، و بعد از شهادت حمزه سیدالشهداء، از تربت آن حضرت دانه هایى ساخته و با نخى به یکدیگر متصل نموده ، شمارش اذکار را بدان وسیله انجام مى داده است . پس از شهادت جانسوز امام حسین علیه السلام دوستداران آن حضرت ، براى اظهار محبت خود به آن بزرگ مرد تاریخ بشریت ، وسیله شمارش اذکار را از تربت آن حضرت ساختند.
احادیث امام صادق علیه السلام
امام جعفر صادق علیه السلام در این مورد فرماید:
من سبح بسبحه من طیق قبر الحسین علیه السلام تسبیحه ، کتب الله اءربعمائه حسنه ، و محى عن اءربع مائه سیئه ، و قبضت له اءربعمائه حاجه ، و رفع له اءربعمائه درجه ؛ ثم قال : و تکون السبحه بخیوط زرق ، اءربعا و ثلاثین خرزه ، و هى سبحه مولاتنا فاطمه الزهراء علیهاالسلام ، لما قتل حمزه علیه السلام عملت من طین قبره سبحه تسبح بها بعد کل صلاه (1285)
ترجمه :
هر که تسبیح را به وسیله آنچه که از تربت امام حسین علیه السلام ساخته شمارش کند، خداوند چهارصد حسنه براى او ثبت مى کند و چهارصد گناه از او مى بخشد و چهارصد حاجت او را برآورده مى سازد و درجات او را چهارصد مرتبه بالا مى برد. سپس امام علیه السلام مى فرماید:
تسبیح در ابتدا تابیده شده از رشته اى پشم بود که حضرت فاطمه علیهاالسلام گره هایى در آن زده بود ولى هنگامى که عموى پیامبر حمزه بن عبدالمطلب به شهادت رسید آن حضرت از تربت آن شهید تسبیحى ساخت .
سخن امام کاظم علیه السلام
امام موسى کاظم علیه السلام فرماید:
لا یستغنى شیعتنا عن اءربع : خمره یصلى علیها، و خاتم یتختم به ، و سواک یستاک به ، و سبحه من طین قبر الحسین علیه السلام فیها ثلاث و ثلاثون حبه متى قبلها، فذکرالله ، کتب له بکل حبه اءربعون حسنه ، و اذا قلبها ساهیا یعبث بها، کتب له عشرون حسنه (1286)
ترجمه :
شیعه ما از چهار چیز بى نیاز مى باشد:
سجاده اى که در آن نماز بگزارد، انگشترى که در دست کند، مسواکى که با آن به نظافت دندانها بپردازد، و تسبیحى که از تربت امام حسین علیه السلام ساخته باشد و در آن سى و سه دانه باشد، پس اگر با آن ذکر بگویید براى هر دانه اش چهل حسنه نوشته مى شود و اگر ذکر نگوید و آن را فقط بگرداند، براى او بیست حسنه نوشته مى شود.
سخن صاحب الامر حجه بن الحسن عجل الله تعالى فرجه الشریف
ملامحسن فیض کاشانى مى گوید:
ففى التهذیب بسند صحیح عن صاحب الامر:
(اءن السبحه من التربه الحسینیه ) اءفضل شى ء یسبح به ، و اءن المسبح بها ینسى التسبیح و یدیر السبحه فیکتب له ذلک التسبیح (1287)
ترجمه :
در کتاب تهذیب تاءلیف شیخ طوسى (460 ه )، به سند صحیح از حضرت بقیه الله الاعظم روایت شده :
تسبیحى که دانه هاى آن از تربت امام حسین علیه السلام باشد، بهترین وسیله اى است که مى توان اذکار را با آن شمارش کرد زیرا کسى که آن را در دست داشته باشد، حتى اگر ذکر تسبیح را فراموش کند و آن را در دستانش بچرخاند، ثواب تسبیح براى او نوشته مى شود.
فصل ششم : تسبیحات حضرت فاطمه علیهاالسلام
برخى از تسبیحات منسوب به حضرت فاطمه علیهاالسلام در این فصل گرچه به سند صحیح و معتبر روایت نشده اند و به لحاظ فنى ، درباره صحت انتساب آنها به حضرت فاطمه علیهاالسلام تردید وجود ندارد، ولى با توجه به محتوا و مضامین عالى آنها - نه به عنوان تسبیح حضرت زهرا علیهاالسلام ، بلکه به عنوان ذکرى از اذکار خداوند متعال که مى تواند یاد خداوند را در دلها زنده کند - به جاى آوردن آنها را، در هر حال و موقعیتى که مقدور بود، توصیه مى کنم .
تسبیح اول
ابوسعید مدائنى از اصحاب امام صادق علیه السلام گوید: نزد امام جعفر صادق علیه السلام رفته و از آن حضرت خواستم تا تسبیح حضرت فاطمه و على علیهماالسلام را به من بیاموزد، امام فرمود: آن تسبیح عبارت است از:
سبحان ذى الجلال الباذخ العظیم ، سبحان ذى العز الشامخ المنیف ؛ سبحان ذى الملک الفاخر القدیم ؛ سبحان ذى البهجه و الجمال ؛ سبحان من تردى بالنور و الوقار؛ سبحان من یرى اءثر النمل فى الصفا و وقع الطیر فى الهواء (1288)
ترجمه :
پاک و منزه است خداوندى که جلال و بزرگى از آن اوست ؛ پاک و منزه است خداوندى که عزت و سربلندى و سرافرازى از آن اوست ؛ پاک و منزه است خداوندى که بهجت و جمال و زیبایى از آن اوست ؛ پاک و منزه است آنکه نور و وقار تعلق به او دارد؛ پاک و منزه است آنکه ردپاى مورچه را روى سنگ صاف ، و گذر پرنده را در آسمان بیکران مى بیند و همه چیز در محضر و منظر او قرار دارد.
تسبیح دوم
این تسبیح جزء اذکارى است که روایت شده حضرت فاطمه علیهاالسلام در روزهاى سوم هر ماه به جاى مى آورده است :
سبحان من استنار بالحول و القوه ؛ سبحان من احتجب فى سبع سماوات فلا عین تراه ؛ سبحان من اءذل الخلائق بالموت ؛ و اءعز نفسه بالحیاه ؛ سبحان من یبقى و یفنى کل شى ء سواه ؛ سبحان من استخلص الحمد لنفسه و ارتضاه ؛ سبحان الحى العلیم ؛ سبحان الحلیم الکریم ؛ سبحان الملک القدوس ، سبحان العلى العظیم ؛ سبحان الله و بحمده (1289)
ترجمه :
پاک و منزه است کسى که با نیرو و قوت خویش جهان را منور ساخت ؛ پاک و منزه است کسى که در آسمانهاى هفتگانه مستور شده و چشمى قدرت دیدار او را ندارد؛ پاک و منزه است کسى که بندگان را با مرگ ذلیل ساخت و خود را با زندگى جاویدش عزت بخشید؛ پاک و منزه است کسى که باقى مى ماند و هر آنچه غیر اوست فانى مى گردد؛ پاک و منزه است کسى که حمد و ستایش مخصوص اوست و از آن راضى و خشنود مى گردد، پاک و منزه است خداوند زنده دانا به همه اسرار؛ پاک و منزه است کسى که مالک همه چیز و مقدس است ؛ پاک و منزه است خداوندى که برتر و بزرگتر از هر چیز مى باشد؛ و حمد و ستایش فقط مخصوص اوست .