کاریکاتور را اینگونه تعریف کرده اند :
1- هنرِ ارائه ی تصاویر اشخاص یا اشیاء ، که در آن صفات و خصوصیات بارز فرد یا شیئ ، به نحوی اغراق آمیز ، مضحک و غیر طبیعی به تصویر کشیده می شود.
2- تصویر یا هراثر هنری ، که به نحوی مضحک و اغراق آمیز ، ویژگی های موضوع اصلی را به نمایش می گذارد.
3- تصویر مشابه ، مضحک و غیر طبیعی از چیزی ارائه دادن.
4- تقلید کردن از روی تمسخر
در مجموع شاید بتوان به طور خلاصه این گونه گفت که کاریکاتور تصویری است که به منظور هجو کردن چیزی یا کسی کشیده می شود . کاریکاتور یک شخص باید مضحک باشد و در کشیدن آن باید نمایش اعضای بدن سوژه مبالغه کرده و شخصیت سوژه را بنمایاند.
کلمه ی کاریکاتور از کالمه ایتالیایی «کاریکار» گرفته شده که به معنای اغراق است اما اغراق در کاریکاتور یا طنز تصویری ، باید سنجیده ، منطقی و هوشمندانه باشد . برخی از پژوهشگران هنر کاریکاتور عقیده دارند که کلمه ی کاریکاتور کوتاه شده ی "کاریکاتورا" است که در قرن شانزدهم در ایتالیا توسط طراح و نقاش آن زمان ، آنیبال کاراکی مصطلح گردید.
هنرمندان – در مسائل سیاسی – از چهره های واقعی سیاستمداران و یا کسانی که به نوعی خبرساز هستند ، کاریکاتور می کشند . بسیاری از کاریکاتورها برای خنداندن بیننده کشیده شده اند ، اما بعضی از آنها – مثل موضوعات سیاسی – با اینکه در نگاه اول خنده دار هستند ، اما معنای ثانوی عمیقی د رخود دارند.
در ادبیات نیز کلمه ی کاریکاتور به توصیفی که جنبه مسخره آمیز یا هجوآمیز دارد و شخص یا اشخاص مورد توصیف را به شکل اغراق آمیزی مجسم می کند اطلاق می شود، و سابقه ی این شیوه به دوران یونان باستان می رسد . "چارلز دیکنز" از جمله ی نویسندگان بزرگی است که از این شیوه "کاریکاتورهای ادبی" در آثار خود استفاده فراوان کرده است.
تاریخچه پیدایش کاریکاتور
گفته شده هنر کاریکاتور خیلی پیش از پیدایش روزنامه نگاری و حتی اختراع صنعت چاپ
در دنیا رواج داشته و در واقع عمری به درازای تاریخ مکتوب انسان دارد.قرن ها پیش از این
که اصطلاحات کاریکاتورءکارتون( یا هر عنوانی که در زبانهای مختلف به آن داده شده )
ابداع گرددءاین هنر در عصر باستان شناخته شدهو رواج داشته است.
اولین کاریکاتور هایی که در ان مسایل سیاسی و اجتماعی مطرح شدء در حفاری های شهر پمپی
به دست امده که تقریبا 1900 سال پیش در زیر گدازه های آتشفشانی پنهان بود.این کاریکاتور ها
بر روی ستون هاس سنگی کنده شده بود و در معرض دید همگان قرار داده می شد.
در قرن اخیر گر چهدر نقاشی های نقاشان بزرگ قرن 16 میلادیاز قبیل ((هولباین))و ((بروگل))
نقش های کاریکاتور فراوان به چشم می خوردءاما سنت کاریکاتور سازی که اساس ان تاکید بر
جنبه های خنده آور اشخاصءموضوع کاریکاتور استءدر قرن17 میلادی به دست "کاراچی"
در ایتالیا پایه گذاری شد.
"آگوستینو کاراچی"نقاش ایتالیایی اولین هنرمندی بود که برای سرگرمی خود ودوستانش از چهره ی
انسان های واقعیءتصاویر کمیک می کشید.کسانی که از کارگاه او دیدن میکردنءسوژه های تصاویر
وی می شدند.این بازدید کننده گان چهره ی خود را به صورت:سگءخوکءقاطر و یا حتی پارچ آب
و قرص نان می دیدن.
واژه ی کاریکاتور برگرفته از نام "کاراچی"نقاش نیست وار کلمه ی ایتالیایی((کاریکار)) به معنی"انباشتن"
(اغراق در جزِییات)ساخته شده است.پس از "کاراچی"ءنقاشان ایتالیایی متعددیاین شیوه"کاریکاتور"را برگزیدند
یکی از آنان(پی یرگتسی)(1755_1674)بود.تصاویر وی ملایمءجالب و هوشمندانه بود
پس از ان هنرمندان دیگری نیز به کاریکاتور روی آوردن.معروفترین اینان در قرن 18 نقاش انگلیسی
"ولیام هوگراث" بود(1764_1697)
نامدار ترین هنرمندان انگلیسی"توماسرولندسون"(1827_1756) جیمز گیلری(1815_1757)
"جرج کرویک شانک(1878_1792) بودندآنها همه چیز را از مدلهای مختلف کلاه گرفته تا سیاستمداران
مشهورءبه مسخره میگرفتندو مورد حولات شدید خود قرار میدادند.
این تصاورر با شیوه ی خوشونت آمیزو زننده ی خودهمان اثری را داشت که امروزه کاریکاتور ها در مجلات
و روزنامه ها دارندو حاکی از نگرشاین هنرمندان در طول چهل سال(1780 تا1820)به اتفاقات ان روزگارند
انواع کاریکاتور
کاریکاتور از نظر نوع شکل و طراحی پنچ نوع است که عبارتند از:
1_کاریکاتور ساده: در این نوع کاریکاتور,طرح,تناسب اعضای بدن انسان و اشیاء
را تغییر میدهد
2_طرح های هجایی: این طرح ها کاریکاتور هایی هستندکه ضمن تغییر,عیب جو و
ریشخند کننده نیز هستند.در کاریکاتور های سیاسی بیشتر از این طرحها استفاده می شود.
3_طرح های کمیک:معمولا ژورنالیستها, صفحه ی فکاهی خود را از این طرح ها پر میکنند
هدف اصلی این طرح ها بیشتر خنداندن خوانندگان روزنامه یا مجله است و طراح اهداف
تربیتی و یا اجتماعی را دنبال نمی کند
4_طرح های روز: نقش اصلی و اساسی آن, انتقاد و تفسیر کارها و فعالیت های روزانه در
روزنامه و مجلات است
5_طرح های فانتزی: که آنها هم کم وبیش کمیک هستنداما تخیل در آنها نقش اساسی دارد
یکی از مهمترین و بهترین کاریکاتوریستهای دنیای معاصر هنر مند آمریکایی"دیویدلوین"است
نکته ی اختصاصی در کا "لوین" تمرکزتوجه او روی چهره است و این یک توجه کلاسیک است
ویژگیهای کاریکاتور
در طرح کاریکاتور.یک چین. یک خطءمبالغه در یک برجستگی یا انحناء ,حتی یک نقطه , مبین
واقعیتی است.
از این رو کاریکاتوریست به عنوان مفسری شناخته میشود که فرایند طرح را از محدوده ی یک پیام آنی
و ساده وعینی بر میگیردو به سوی انگیزه ای برای تفکر پیش می راند
با دیدن کاریکاتور , نا خوداگاه مفهوم خنده و شوخی در ذهن تداعی می شود.اما اگر از این جهت به تعداد
,بیشمار انها نگاه کنیم می یبینیم در بسیاری از این تصاویر سعی در ایجاد خنده و شوخی صرف نبوده است.
در حقیقت بعضی از بزرگترین آثار کاریکاتور, به لحاظ جدی بودن و تاثیری که بر عواطف و احساسات وارد
می کند,یا سایر اشکال هنر های تجسمی به رقابت بر خواسته اند.
کاریکاتور را اینگونه تعریف کرده اند :
1- هنرِ ارائه ی تصاویر اشخاص یا اشیاء ، که در آن صفات و خصوصیات بارز فرد یا شیئ ، به نحوی اغراق آمیز ، مضحک و غیر طبیعی به تصویر کشیده می شود.
2- تصویر یا هراثرهنری ، که به نحوی مضحک و اغراق آمیز ، ویژگی های موضوع اصلی را به نمایش می گذارد.
3- تصویر مشابه ، مضحک و غیر طبیعی از چیزی ارائه دادن.
4- تقلید کردن از روی تمسخر
در مجموع شاید بتوان به طور خلاصه این گونه گفت که کاریکاتور تصویری است که به منظور هجو کردن چیزی یا کسی کشیده می شود . کاریکاتور یک شخص باید مضحک باشد و در کشیدن آن باید نمایش اعضای بدن سوژه مبالغه کرده و شخصیت سوژه را بنمایاند.