تحقیق مقاله قرآن چگونه جمع آوری شد؟

اسلام و قرآن

گرد آوری قرآن به شکل امروزی به تدریج و به دست افراد و گروه های مختلف صورت گرفته است. 
بسیاری را عقیده بر آن است که که جمع و ترتیب سوره‏ها پس از وفات محمد براى نخستین بار به دست على سپس‏ زید بن ثابت و دیگر یاران محمد انجام گرفت.

نظر شیعه بر آن است که على نخستین کسى بود که پس از وفات محمد به جمع آوری قرآن مشغول‏گردید. می گویند که او مدت شش ماه در منزل نشست و این کار را به انجام‏ رساند. ابن ندیم گوید: «اولین مصحفى که گرد آورى شد مصحف على بود و این‏ مصحف نزد آل جعفر بود». سپس مى‏گوید: «مصحفى را دیدم نزد ابو یعلى حمزه‏حسنى که با خط على بود و چند صفحه از آن افتاده بود و فرزندان حسن بن على‏ آن را به میراث گرفته بودند» .محمد بن سیرین از عکرمه نقل مى‏کند:«در ابتداى‏خلافت ابو بکر،على در خانه نشست و قرآن را جمع آورى کرد». گوید: «از عکرمه پرسیدم: آیا ترتیب و نظم آن مانند دیگر مصاحف بود؟ آیا رعایت ترتیب نزول درآن شده بود؟ گفت:اگر جن و انس گرد آیند و بخواهند مانند على قرآن را گرد آورند،نخواهند توانست‏».ابن سیرین مى‏گوید:«هر چه دنبال کردم تا بر آن مصحف دست‏یابم، میسورم نگردید». ابن جزى کلبى گوید:«اگر مصحف على یافت مى‏شد،هر آینه در آن علم فراوان یافت مى‏گردید». شیعان مدعی هستند که این قرآن اکنون در دست امام زمان است و در این قرآن از محمد و آل او به کرات یاد شده است .
سلیم بن قیس هلالى(متوفاى 90)که از یاران خاص علی بود،از سلمان فارسی نقل می کند که موقعى که على بى‏مهرى مردم را نسبت‏ به خود احساس کرد،در خانه نشست و از خانه بیرون نیامد تا آن که قرآن راکاملا جمع آورى کرد. پیش از جمع آورى حضرت،قرآن روى پاره‏هاى کاغذ و تخته‏هاى نازک شده و ورق‏ها نوشته شده و به صورت پراکنده بود. على پس ازاتمام،طبق روایت‏یعقوبى آن را بار شترى کرده به مسجد آورد.در حالى که مردم‏پیرامون ابو بکر گرد آمده بودند،به آنان گفت: «بعد از مرگ پیامبر تا کنون به‏جمع آورى قرآن مشغول بودم و در این پارچه آن را فراهم کرده،تمام آن چه بر پیامبرنازل شده است جمع آورده‏ام. نبوده است آیه‏اى مگر آن که پیامبر،خود بر من‏خوانده و تفسیر و تاویل آن را به من آموخته است. مبادا فردا بگویید:از آن غافل‏بوده‏ایم‏». آن گاه یکى از سران گروه به پا خاست و با دیدن آن چه على علیه السلام در آن‏ نوشته‏ها فراهم کرده بود،بدو گفت:به آن چه آورده‏اى نیازى نیست و آن چه نزد ماهست ما را کفایت مى‏کند. على علیه السلام گفت: «دیگر هرگز آن را نخواهید دید».آن گاه‏داخل خانه خود شد و کسى آن را پس از آن ندید ..          
اما پس از جنگ یمامه بسیاری از حافظان قرآن کشته می شوند. تعداد کشته شدگان افرادی که قرآن را حفظ بودند حداقل 70 نفر ذکر شده است حتی در برخی کتب تاریخی این تعداد را تا 400 نفر ذکر می کنند .

پس از این حادثه خطر نابودی گفته های محمد بطور جدی احساس می شد. و این موضوع باعث شد تا خلیفه وقت ابوبکر زید بن ثابت‏خواست تا قرآن را جمع آورى کند. زید مى‏گوید:
«ابو بکر مرا فرا خواند، و پس از مشاوره با عمر-که در آن جا بود-گفت:بسیارى از قاریان و حافظان قرآن در حادثه یمامه کشته شده‏اند و بیم آن مى‏رود که در موارد دیگر نیز گروهى دیگر کشته شوند و قسمت عمده قرآن را از بین برود. آن گاه‏جمع آورى قرآن را مطرح ساخت. گفتیم:چگونه مى‏خواهید کارى کنید که محمد ‏آن را انجام نداد؟گفتند: «این کار ضرورت دارد و باید انجام شود. و آن اندازه سخن‏گفتند و به من اصرار ورزیدند تا آن را پذیرفتم. آن گاه ابو بکر به من گفت:مى‏بینم که‏جوان عاقلى هستى و هرگز ما به تو اندیشه ناروا نمى‏داریم. تو کاتب وحى رسول‏خدا بودى،این کار را دنبال کن و به خوبى انجام ده.

زید به جمع آوری قرآن مشغول می گردد و در این کار روش خاص خود را پی می گیرد و در این کار از گروهی از یاران محمد کمک می گیرد اولین اقدام او این بود که اعلام کرد :هر کس هر چه از قرآن نزد خود دارد،بیاورد. یعقوبى‏مى‏گوید:«وى گروهى مرکب از 25 نفر را تشکیل داد» و خود ریاست آن گروه را برعهده گرفت. این گروه هر روز در مسجد گردهم مى‏آمدند و افرادى که آیه یا سوره‏اى‏ از قرآن در اختیار داشتند به این گروه مراجعه مى‏کردند. این گروه از هیچ کس،هیچ‏چیز را به عنوان قرآن نمى‏پذیرفتند،مگر آن که دو شاهد ارائه دهند که آن چه‏آورده است جزء قرآن است.شاهد اول نسخه خطى،یعنى نوشته‏اى که حکایت ازوحى قرآنى داشته باشد. شاهد دوم شاهد حفظى،یعنى دیگران نیز شهادت دهندکه آن را از زبان محمد شنیده‏اند.

نکته بسیار جالبی که در اینجا قابل ذکر است از خزیمه بن ثابت انصارى دو آیه آخر سوره برائت‏بدون شاهد پذیرفته شد، زیرا محمد شهادت او را به جاى شهادت دو نفر قرار داده بود.      
اما چرا شهادت خزیمه برابر شهادت دو نفر پذیرفته شده بود خود داستان جالبی دارد.
محمد با یک عرب بر سر اسبی مشکل پیدا می کند و هر دو طرف مدعی بودند که آن اسب متعلق به او است اما خزیمه بن ثابت انصارى با ان که از ماجرا هیچ اطلاعی نداشت به دروغ به نفع محمد رای می دهد و محمد نیز برای اینکه دعوا را به نفع خود پایان دهد می گوید شهادت خزیمه برابر شهادت دو نفر ارزش دارد (هر چند می دانست که او به دروغ شهادت داده است )و بدین وسیله اسب آن عرب بیچاره را صاحب می شود و خزیمه نیز به‏ «ذو الشهادتین‏»لقب می یابد . (اسد الغابه ،ج 2،ص 114)    
زید قرآن را جمع آوری کرد ولی هیچ نظمی به آن نداد و دست نوشته های خود را که سوره‏هاى قرآنى بر آن‏نگاشته شده بود،پس از اتمام به ابوبکر داد .این مجموعه پس از ابوبکر به‏ عمر انتقال یافت و پس از وفات وى نزد دخترش حفصه نگهدارى شد و هنگام ‏یک سان کردن مصحف‏ها،عثمان آن را به رعایت گرفت تا نسخه‏هاى دیگر قرآن را باآن مقابل کند و سپس آن را به حفصه باز گردانید. چون حفصه در گذشت،مروان که‏از جانب معاویه والى مدینه بود، آن را از ورثه حفصه گرفت و از بین برد.

پس از مرگ محمد علاوه بر زید، عده دیگرى از بزرگان صحابه به جمع قرآن پرداختند.از جمله: عبد الله بن مسعود، ابى بن کعب، مقداد بن اسود، س الم مولى ابى حذیفه، معاذ بن جبل و ابو موسى‏اشعرى. گویند: نخستین کسى که سوره‏هاى قرآن را مرتب نمود، سالم مولى ابى حذیفه بود. وقتى قرآن جمع آورى و نوشته شد،آن‏گاه خود وهم فکرانش گرد هم آمدند و درباره نام آن به شور نشستند. برخى نام‏«سفر» را پیش نهاد کردند،سالم و دیگران آن را نپسندیدند،زیرا نام کتاب‏هاى یهود است.          
سپس سالم عنوان مصحف را پیش نهاد کرد و گفت:همانند این کتاب(صحیفه‏هاى‏جمع شده) را در حبشه دیدم که آن را «مصحف‏» مى‏گفتند. همه حاضران نام ‏مصحف را براى صحیفه‏هاى جمع شده پذیرفتند .