تحقیق مقاله نهج البلاغه

] از نامه های امام علیه السلام به اهل کوفه هنگام حرکت از مدینه به سوی بصره [2] از بنده خدا امیرمؤمنان علی[علیه السلام ] به اهل کوفه گروه یاران شرافتمند و بلند پایگان عرب [3] اما بعد : من از جریان عثمان آنچنان شما را آگاهی دهم که شنیدن آن همچون دیدن باشد . [4] مردم به او عیب گرفتند و طعنه زدند و من یکی از مهاجران بودم که بیشتر برای رضایتش [ در راه خدا ] می کوشیدم [5] و کمتر سرزنشش می نمودم ولی طلحه و زبیر آسانترین فشاری که بر او وارد می کردند همانند تند راندن شتر بود [6] و خواندن های ناراحت کننده [ که هر چه زودتر خسته شود ] و از ناحیه عایشه نیز [ عثمان ] ناگهان مورد غضب قرار گرفت . [7] عده ای به تنگ آمدند و او را کشتند و مردم بدون اکراه و اجبار بلکه با اختیار و با رغبت با من بیعت نمودند . [8] آگاه باشید سرای هجرت [ مدینه ] اهل خویش را بیرون رانده و آنها هم از آن فاصله گرفته اند [9] مدینه همچون دیگی در حال غلیان است و فتنه بپاخاسته . به سوی امیر و فرمانده خود بشتابید [10] و به جهاد دشمنان خویش مبادرت ورزید به خواست خداوند بزرگ .

1 و من کتاب له علیه السلام [1] الی اهل الکوفه ، عند مسیره من المدینه الی البصره [2] من عبد الله علی امیر المؤمنین الی اهل الکوفه ، جبهه الانصار ، و سنام العرب [3] اما بعد ، فانی اخبرکم عن امر عثمان حتی یکون سمعه کعیانه [4] ان الناس طعنوا علیه ، فکنت رجلا من المهاجرین اکثر استعتابعه ، [5] و اقل عتابه ، و کان طلحه و الزبیر اهون سیرهما فیه الوجیف ، [6] و ارفق حدائهما العنیف و کان من عائشه فیه فلته غضب ، [7] فاتیح له قوم فقتلوه ، و بایعنی الناس غیر مستکرهین و لا مجبرین ، بل طائعین مخیرین [8] واعلموا ان دار الهجره قد قلعت باهلها و قلعوا بها ، [9] و جاشت جیش المرجل وقامت الفتنه علی القطب ،فاسرعواالی امیرکم [10] و بادروا جهاد عدوکم ، ان شاء الله عز وجل

[1] امام علیه السلام فرمود :[2]در فتنه ها همچون شتر کم سن و سال باش نه پشتی که سوار شوند و نه پستانی که بدوشند

1 - قال [ع ] : کن فی الفتنه کابن اللبون لا ظهر فیرک و لا ضرع فیحلب

از سخنان امام ( ع ) در مورد آفرینش آسمان و زمین و آدم که در آن ذکر حج نیز آمده است . در این خطبه از ستایش خداوند آفرینش جهان فرشتگان و گزینش انبیاء بعثت پیامبر ( ص ) و از قرآن و احکام شرع سخن به میان آمده است . هرگز کنه ذاتش درک نشود : [1] ستایش مخصوص خداوندی است که ستایشگران از مدحش عاجزند و حسابگران زبردست نعمتهایش را احصاء نتوانند کرد [2] و کوشش کنندگان هر چند خویش را خسته کنند حقش را ادا نتوانند نمود هم او است که افکار بلند ژرف اندیش کنه ذاتش را درک نکنند [3] و غواصان دریای علوم و دانشها دستشان از پی بردن به کمال هستیش کوتاه است یعنی آنکس که برای صفاتش حدی نیست و اوصاف کمالش را توصیف نتوان کرد [4] و برای ذاتش وقتی معین و سرآمدی مشخص نتوان تعیین نمود مخلوقات را با قدرتش آفرید[5] بادها را با رحمتش به حرکت آورد و اضطراب و لرزش زمین را به وسیله کوهها آرامش بخشید . ونخست شناسائی خدا : [6] سرآغاز دین معرفت او است و کمال معرفتش تصدیق ذات او و کمال تصدیق ذاتش توحید و شهادت بر یگانگی او است [7] و کمال توحید و شهادت بر یگانگیش اخلاص است و کمال اخلاصش آن است که وی را از صفات ممکنات پیراسته دارند [8] چه اینکه هر صفتی گواهی می دهد که غیر از موصوف است [9] و هر موصوفی شهادت می دهد که غیر از صفت است آنکس که خدای را [ به صفات ممکنات ] توصیف کند وی را به چیزی مقرون دانسته [10] و آن کس که وی را مقرون به چیزی قرار دهد تعدد در ذات او قائل شده و هر کس تعدد در ذات او قائل شود اجزائی برای او تصور کرده و هر کس اجزائی برای او قائل شود وی را نشناخته است . [1] و کسی که او را نشناسد به سوی او اشاره می کند و هر کس به سویش اشاره کند برایش حدی تعیین کرده و آن که او را محدود بداند وی را به شمارش آورده [2] و آن کس که بگوید خدا در کجا است ؟ وی را در ضمن چیزی تصور کرده و هر کس بپرسد بر روی چه قرار دارد ؟ جائی را از او خالی دانسته [3] همواره بوده است و از چیزی به وجود نیامده و وجودی است که سابقه عدم برای او نیست با همه چیز هست اما نه اینکه قرین آن باشد [4] و مغایر با همه چیز است اما نه اینکه از آن بیگانه و جدا باشد انجام دهنده است اما نه به آن معنی که حرکات و ابزاری داشته باشد [5] بینا است حتی در آن زمانی که موجود قابل رؤیتی وجود نداشت تنها است زیرا کسی وجود نداشته تا به او انس گیرد[6] و از فقدانش ترسان و ناراحت شود .[7] آفرینش جهان : [8] خلق را ایجاد نمود و بدون نیاز به اندیشه و فکر و استفاده از تجربه آفرینش را آغاز کرد [9] و بی آنکه حرکتی ایجاد کند و تصمیم آمیخته با اضطرابی در او راه داشته باشد جهان را ایجاد نمود [10] پدیدآمدن هر یک از موجودات را به وقت مناسب خود موکول ساخت و در میان موجودات با طبایع متضاد هماهنگی برقرار نمود و در هر کدام طبیعت و غریزه مخصوص به خودشان آفرید و آن غرائز را ملازم و همراه آنها گردانید [11] او پیش از آنکه آنها را بیافریند از تمام جزئیات و جوانب آنها آگاه بود و به حدود و پایان آنها احاطه داشت [12] و به اسرار درون و برون آنها آشنا بود . پس از آن خداوند طبقات جو را از هم گشود [13] و اطراف آن را باز کرد و فضاهای خالی ایجاد نمود و درآن آبی که امواج متلاطم آن روی هم می غلطید جاری ساخت [14] و آن را بر پشت بادی شدید و طوفانی کوبنده حمل نمود [15] پس از آن باد را به بازگرداندن آن فرمان داد و بر نگهداریش آن را مسلط ساخت و به حدی که باید مقرون نمود فضای خالی در زیر آن گشوده [16] و آب در بالای آن در حرکت بود سپس خداوند طوفانی برانگیخت که جز متلاطم ساختن آن آب کار دیگری نداشت [17] و بطور مداوم امواج آب را در هم میکوبید طوفان به شدت می وزید و از نقطه ای دور سرچشمه میگرفت [18] بعداز آن به آن فرمان داد تا آبهای متراکم و امواج عظیم آب را بر هم زند و امواج این دریاها را به هر سو بفرستد پس آن را همانند مشکی به هم زد . [1] و با همان شدت که در فضا می وزید بر امواج آب نیز حمله ور شد از اولش بر می داشت و به آخرش فرو می ریخت [2] و قسمتهای ساکن آب را به امواج متحرک می پیوست آبها روی هم انباشته شدند و همچون قله کوه بالا آمدند و امواج روی آب کفهائی بیرون فرستاد[3] و آن را در هوای باز و جوی وسیع بالا برد و از آن هفت آسمان را پدید آورد [4] آسمان پائین را همچون موج مهارشده و آسمان برترین را همچون سقفی محفوخ و بلند قرار داد [5] بدون اینکه نیاز به ستونی برای نگهداری آن باشد و نه میخهائی که آن را ببندد سپس آسمان پائین را به وسیله کواکب و نور ستارگان درخشان زینت بخشید [6] و در آن چراغی روشنی بخش و ماهی نورافشان به جریان انداخت [7] که در مداری متحرک و صفحه ای جنبنده بگردند . [8] آفرینش فرشتگان : [9] پس آنگاه آسمانهای بالا را از هم گشود و مملو از فرشتگان مختلف ساخت [10] گروهی از آنان همیشه به سجده اند و رکوع ندارند و یا به رکوعند و قیام نمی کنند و یا در صفوفی که هرگز از هم پراکنده نمی گردد قرار دارند [11] و یا همواره تسبیح می گویند و هرگز خسته نمی شوند هیچگاه خواب چشمان آنها را نمی پوشاند [12] و عقول آنها گرفتار نسیان و سهو نمی گردد بدن آنها به سستی نمی گراید و غفلت و نسیان بر آنان عارض نمی شود .و گروهی دیگر امینان وحی او [13] و زبان او به سوی پیامبرانند و پیوسته برای رساندن حکم و فرمانش در رفت و آمدند .و جمعی دیگر حافظان بندگان اویند [14] و دربانان بهشت او بعضی از آنها پایشان در طبقات پائین زمین ثابت [15] و گردنهاشان از آسمان بالا گذشته و ارکان وجودشان از اقطار جهان بیرون رفته [16] و کتفهای آنها برای حفظ پایه های عرش خدا آماده است و در برابر عرش او سر را پائین افکنده اند[17] ودر زیر آن بالها را به خود پیچیده اند در میان آنها با کسانی که در مراتب پائینتر قرار دارند حجاب عزت [18] و پرده های قدرت فاصله انداخته هرگز پروردگار خودرا با نیروی وهم تصویر نکنند[1] وصفات مخلوقان را برای او قائل نشوند هرگز وی را در مکانی محدود نمی سازند[2] و با چشم به او اشاره نمی کنند.[3] آفرینش آدم :[4] سپس خداوند مقداری خاک از قسمتهای سخت و نرم زمین و خاکهای مستعد شیرین و شوره زار آن گرد آورد [5] و آب بر آن افزود تا گلی خالص و آماده شد و با رطوبت آن را به هم آمیخت تا به صورت موجودی چسبناک در آمد [6] و از آن صورتی دارای اعضاء و جوارح پیوستگی ها و گسستگی ها آفرید[7] آن را جامد کرد تا محکم شود و صاف و محکم و خشک ساخت [8] تا وقتی معلوم و سرانجامی معین .و آنگاه از روح خود در او دمید پس به صورت انسانی در آمد [9] دارای نیروی عقل که وی را به تکاپو می اندازد در آمد و دارای افکاری که به وسیله آن در موجودات تصرف نماید. به او جوارحی بخشید که به خدمتش پردازد[10] و ابزاری عنایت کرد که وی را به حرکت آورد نیروی اندیشه به او بخشید که حق را از باطل بشناسد و همچنین ذائقه شامه [11] و وسیله تشخیص رنگها و اجناس مختلف را در اختیار او قرار داد او را معجونی از رنگهای گوناگون و مواد موافق [12] و نیروهای متضاد و اخلاط مختلف : حرارت و برودت [13] رطوبت و یبوست و ناراحتی و شادمانی ساخت .