حرکت آمیبی شکل
حرکت آمیبی شکل به معنی حرکت تمامی یک سلول نسبت به محیط اطراف است از قبیل حرکت گویچه های سفید خون در بافتها. اما باید دانست که علت این نامگذاری وجود این حقیقت بوده است که آمیبها به همین روش حرکت می‌کنند و مهمترین وسیله را برای مطالعه این پدیده بدست داده‌اند. حرکت آمیبی شکل با برآمده شدن یک پای کاذب از یک انتهای سلول شروع میشود.
پای کاذب تا فاصله زیادی از تنه سلول دور میشود و سپس به ناحیه جدید بافت که به آن رسیده می‌چسبد و آنگاه باقیمانده سلول به سوی پای کاذب حرکت میکند. غشای این انتهای سلول بطور مداوم به طرف جلو در حرکت است در حالی که غشای انتهای دست چپ سلول به تدریج که سلول حرکت میکند بطور مداوم آنرا تعقب میکند.
مکانیسم حرکت آمیبی شکل
حرکت آمیبی شکل در اصل از اگزوسیتوز مداوم که غشای سلولی جدید در لبه جلو رونده پای کاذب تشکیل می‌دهد و آندوسیتوز مداوم غشا در قسمتهای وسط و عقب سلول ناشی میشود. همچنین دو اثر دیگر برای حرکت رو به جلوی سلول مورد نیاز‌اند.
اثر اول
عبارت است از اتصال پای کاذب به بافتهای اطراف ، بطوری که در وضعیت جلو رونده خود ثابت میشود در حالی که باقیمانده سلول به طرف جلو سوی نقطه اتصال کشیده میشود. این اتصال بوسیله رسپتورهای پروتئینی انجام میشود که داخل وزیکولهای اگزوسیتوزی را مفروش می‌سازند. هنگامی که این وزیکولها به صورت بخشی از غشای پای کاذب درمی‌آیند باز می‌شوند. بطوری که قسمت داخلی آنها به طرف خارج برآمدگی پیدا میکند.
در این حال رسپتورها به طرف خارج برجستگی پیدا کرده و با لیگاندهای موجود در بافتهای اطراف تماس حاصل می‌کنند. یک لیگاند مهم پروتئینی موسوم به فیبرونکتین Fibronectin است که به فیبر‌های کلاژنی بافت چسبیده است. در انتهای مخالف سلول ، فعالیت آندوسیتوزی ، رسپتورها را از لیگاندهایشان دور میکند و وزیکولهای آندوسیتوزی تشکیل می‌دهند. سپس این وزیکولها در داخل سلول به سوی انتهای پای کاذب سلول حرکت می‌کنند و در آنجا برای تشکیل غشا جدید برای پای کاذب به مصرف می‌رسند.
اثر دوم
تامین انرژی مورد نیاز برای راندن جسم در جهت پای کاذب است. سلول چگونه این انرژی را تامین میکند؟ درسیتوپلاسم تمام سلولها مقدار متوسط تا زیادی پروتئین اکتین وجود دارد. قسمت زیادی از اکتین به شکل مولکولهای مجزا که هیچگونه نیروی حرکت دهنده ایجاد نمی‌کنند. اما هنگامی که با یکدیگر پلی ریزه شده و یک تورینه درشته‌ای تشکیل می‌دهند، این تورینه در صورت ترکیب با پروتئین دیگری یعنی پروتئین گیرنده اکین از قبیل میوزین منقبض میشود. انرژی تمام این روند توسط ترکیب پر انرژی ATP تامین میشود. این همان امری است که در پای کاذب جسم سلول را به سوی آن می‌کشاند در حالیکه انقباض جسم سلول هم حجم سلول و هم محتویات آن را به سوی پای کاذب می‌فشارد.
انواع سلولهایی که حرکت آمیبی شکل دارند
شایع‌ترین سلولهایی که در بدن انسان حرکت آمیبی شکل نشان می‌دهند عبارتند از گویچه‌های سفید خون که از خون خارج شده و به صورت ماکروفاژهای بافتی وارد بافتها می‌شوند. انواع متعدد دیگری از سلولها می‌توانند تحت بعضی شرایط بوسیله حرکت آمیبی شکل حرکت کنند.به عنوان مثال فیبروبلاستها برای کمک به ترمیم آسیب به داخل هر ناحیه آسیب دیده‌ای حرکت می‌کنند.
حتی بعضی سلولهای زایای پوست اگرچه در حال عادی کاملا سلولهای ثابت و بی‌حرکتی هستند وارد ناحیه بریده شده می‌گردند تا شکاف را ترمیم کنند. سرانجام حرکت آمیبی مخصوصا در تکامل جنین بعد از بارور شدن تخمک اهمیت دارند. زیرا سلولهای جنینی در جریان تکامل تشکیلات اختصاصی غالبا مسافت زیادی را از ناحیه منشا تا نواحی جدید طی می‌کنند.
کنترل حرکت آمیبی شکل
مهمترین عاملی که معمولا موجب شروع حرکت آمیبی شکل میشود روندی موسوم به شیمیو تاکسی Chemo taxis است. شیمیو تاکسی از پیدایش بعضی مواد شیمیایی خاص در بافتها ناشی میشود. ماده شیمیایی که موجب بروز شیمیو تاکسی میشود یک ماده شیمیو تاکسیک نامیده میشود. بیشتر سلولهایی که حرکت آمیبی شکل انجام می‌دهند به سوی منبع ماده شیمیو تاکسیک یعنی از یک ناحیه با غلظت کمتر به سوی یک ناحیه با غلظت بیشتر به حرکت در می‌آیند که شیمیو تاکسی مثبت نامیده میشود. پاره‌ای از سلولها به دور از منبع ماده شیمیو تاکسیک به حرکت در می‌آیند که شیمیو تاکسی منفی نامیده میشود.