از روزگار صدر اسلام و در ادوار بعدی مناسبت های ثابت سالیانه در جامعه اسلامی به وجود آمد که در عقاید، ادیان، ملیت ها، طبقات و گروه ها که این جامعه را تشکیل می دادند، ریشه دوانید. در برگزاری و گرامیداشت این مناسبت ها، مراسم، قواعد و اصولی به مورد اجرا گذاشته می شد که همین امر موجب شد تا این مناسبت ها به مانند موسسات اجتماعی و پدیده های تمدنی نمود پیدا و گونه ها و اشکال مختلفی از آن پدیدار گردد این گوناگونی ناشی از اختلاف جوامع در دیدگاه ها، فرهنگ ها، اقلیم ها و ... بود. از میان این مناسبت ها می توان به ماه رمضان به عنوان یک مناسبت دینی – اجتماعی اشاره داشت که به هنگام ظهور اسلام در جزیره العرب و جوامعی که سرزمین های آنان به وسیلۀ مسلمانان فتح گردید و با تاکید و سفارش بر اصول و احکام اسلامی به مورد اجرا گذاشته شد.
رمضان، ماه نهم از ماه های قمری در تقویم اسلامی است که بین ماه های شعبان و شوال واقع شده است. رمضان در لغت به معنای سنگ گرم است و شاید که به وقت وضع این اسم، ماه صیام در شدت گرما بوده و یا متخذ از رمض به معنای سوختن است. چون به تعبیری ماه صیام گناهان را می سوزاند. رمضان تنها ماهی است که در قرآن از آن نام برده شده است. " شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن " ( بقره 182) این ماه، ماه روزه است و به ماه مهمانی خداوند از بندگان معروف است. از وقایع مهم آن نزول قرآن و به شهادت رسیدن امیرالمومنان علی (ع) و نیز وجود شب های الیله القدر است.در باب فضایل این ماه احادیث بسیاری از پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) نقل شده است. در همین باره امیرالمومنان علی (ع) می فرمایند: روزی پیامبر(ص) بر ما خطبه ای ایراد کرد و فرمود: ای مردم ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به شما روی آورد، ماهی که نزد خدا از همۀ برتر و روزهایش بر همۀ روزها و شب هایش بر همۀ شب ها و ساعاتش بر همۀ ساعات افضل است. آن ماهی است که شما درآن به مهمانی خدا خوانده شده اید و مورد لطف خاص خداوند قرار گرفته اید، نفس های شما در آن تسبیح و خوابتان در آن عبادت و عمالتان در آن مقبول و دعاتان در آن مستحاب است. پس با نیت های راست و دلهای پاک از خداوند بخواهید که شما را به روزۀ آن و تلاوت کتابش موفق بدارد که بدبخت کسی است که در این ماه بزرگ از آمرزش خدا محروم مانده است و چون گرسنه و تشنه شوید به یاد گرسنگی و قیامت بیفتید، در این ماه به فقرا و مساکین صدقه دهید و بزرگانتان را گرامی دارید....
اسلام یک دین است و به طور جدایی ناپذیر یک تمدن و یک فرهنگ. در واقع بسیاری از کشورهایی که آیین قرآنی در آنها انتشار یافته خود صاحب فرهنگ های مهم و باستانی بودند که اسلام این فرهنگ ها را جذب کرد و به روش های گوناگون خود را با آنها همگون ساخت و نهایت سعی خود را در این راه به کار بست.
بدین ترتیب از طریق تنوعات زبانی، تاریخی و نژادی، زمینۀ را برای پدیداری وحدتی پیچیده موسوم به دارالاسلام را فراهم آورد. در کشور ما ایران نیز این مسئله نمونه ای منحصر به فرد می باشد که با توجه به گوناگونی نژادی، فرهنگی و قومی متعدد، شالوده دینی فرهنگ ایرانی اسلامی آنها را در چنین مناسبت های با یکدیگر متحد ساخته و زمینه های اتحاد ملی را فراهم می گرداند.
در همین راستا پایگاه " فرهنگ تاریخی" اداره کل پژوهش و آموزش معاونت سیما با دارا بودن بیش از 110 هزار فیش که در برگیرندۀ موضوعات : جغرافیایی، اجتماعی، فرهنگی،مذهبی، موسسات تمدنی جدید و... تاریخ ایران از صدر اسلام تا انقلاب اسلامی است، به مناسبت فرا رسیدن ماه مبارک رمضان تعداد بیش از صد فیش تحقیقاتی برگرفته شده از چهل و هفت عنوان کتاب تاریخی را استخراج، ساماندهی و در اختیار پژوهشگران ، برنامه سازان و دیگر علاقمندان به مطالعه و تحقیق در این حوزه قرار داده است.
لازم به ذکر است فیش ها بر اساس موضوعات فهرست شده ذیل تنظیم و منبع استخراجی آنها در پایان هر فیش ذکر شده است. داده ها مستند بوده و هیچگونه دخل و تصرفی بر روی آنها صورت نگرفته مگر در موارد ضروری و ارائه توضیحات اضافی در جهت تکمیل اطلاعات فیش ها که در این صورت در داخل گیومه قرار داده شده است.در پایان خواهشمند است با نقطه نظرات خود ما را در تکمیل و رفع کاستی ها این پایگاه یاری فرمایید.