| آیه |
سوره |
محور |
سخن |
نوع معرفت |
دلیل |
نقد |
| 10 |
بقره |
مصادیق منافقان |
این آیات در باره منافقان نازل گشته که عبد اللّه بن ابىّ بن سلول و جدّ بن قیس و معتّب بن قشیر و یاران آنها باشند و بیشتر آنها از یهود بودهاند و خداوند ایمان زبانى آنها را به خدا و روز جزا تکذیب مىفرماید. و این دلیل بر ردّ گفتار کسانى است که تنها ایمان را اقرار زبانى میدانند.( البحر المحیط فى التفسیر،ج1 صفحه99؛ مراح لبید لکشف معنى القرآن المجید،ج 1،صفحه 10؛تفسیر خسروى،ج 1،صفحه51؛) |
تنزیل |
آیه به شخص یا قومی در هنگام نزول اشاره دارد. |
دلیلی نقلی است که از صحابه ای مانند ابن عباس نقل شده است. صرف نقل صحابه دارای اعتبار نیست |
| 10 |
بقره |
معنای مرض:1)شک ونقاق |
برای این معنا نظرات مختلفی ارائه شده است.1) شک و تردید در مورد حدود و فرائض قرآن است همان طور که در قرآن آیه 124و 125 سوره توبه به آن اشاره می کند. «وَ إِذا ما أُنْزِلَتْ سُورَه ٌ فَمِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ أَیُّکُمْ زادَتْهُ هذِهِ إِیماناً فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا فَزادَتْهُمْ إِیماناً وَ هُمْ یَسْتَبْشِرُونَ وَ أَمَّا الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزادَتْهُمْ رِجْساً إِلَى رِجْسِهِمْ وَ ماتُوا وَ هُمْ کافِرُون» 2) مرض بر اساس معنای لغوی،خروج از حالت اعتدال است که می تواند دارای مصادیق مادی و جسمانی و مصادیق معنوی مانند رذائل اخلاقی باشد.3) هر گاه خداوند آیه و یا سوره ای را نازل می کرد، منافقان بر کفر و شکشان افزوده میشد. در مورد این نظریه به آیات 5و 6 سوره نوح و 125 سوره توبه اشاره شده است. «إِنِّی دَعَوْتُ قَوْمِی لَیْلًا وَ نَهاراً. فَلَمْ یَزِدْهُمْ دُعائِی إِلَّا فِراراً» «فَزادَتْهُمْ رِجْساً إِلَى رِجْسِهِم»4)همان طور که مریض بین مرگ و حیات مردّد است. منافق نیز این گونه حالتی دارد.5) شک در منافقین موجب ضعف و وهن می شود. استناد به آیه 4 سوره منافقون: «یَحْسَبُونَ کُلَّ صَیْحَه ٍ عَلَیْهِمْ هُمُ الْعَدُو» ( مقاتل بن سلیمان، ج 1 ،صفحه 89؛ غریب القرآن ابن قتیبه ، جلد 1 ،صفحه 42؛ مجازالقرآن، جلد1، صفحه32بحرالعلوم نویسنده، جلد 1 ،صفحه 26؛ تفسیر القرآن العظیم:ابنابىحاتم )،ج 1 ،صفحه44؛ جامع البیان فى تفسیر القرآن ،جلد 1 ،صفحه 94؛ التبیان فى تفسیر القرآن، جلد 1 صفحه 72؛ تفسیر سور آبادى، جلد 1، صفحه 35؛الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، جلد 1، صفحه 154؛ لطایف الاشارات، جلد 1 صفحه 61؛ روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن، ج1، صفحه123؛ کشف الأسرار و عده الأبرار، ج 1،صفحه 70؛ متشابه القرآن و مختلفه، ج 1، صفحه 159؛، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج1، صفحه 135؛ المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، ج 1 ،صفحه 92؛معالم التنزیل فى تفسیر القرآن، ج1، صفحه 88؛ تفسیر ابن عربى، ج 1 ،ص 16؛ الجامع لأحکام القرآن، ج1 ،ص197؛نهج البیان عن کشف معانى القرآن، ج 1 ،صفحه 95-96؛ تفسیر القرآن العظیم:ابن کثیر)، ج 1،قرن 8 صفحه 89؛ تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، ج1،صفحه 164؛، جلاء الأذهان و جلاء الأحزان، ج1،صفحه 39؛ التسهیل لعلوم التنزیل،ج1، صفحه 71؛ لباب التاویل فى معانى التنزیل،ج1، صفحه 27؛التبیان فى تفسیر غریب القرآن،ج1، صفحه 50؛ جواهر الحسان فى تفسیر القرآن،ج 1،صفحه 188؛ تفسیر الجلالین، ج1،صفحه 6؛ تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین، ج1،صفحه 81؛ خلاصه المنهج، ج1، صفحه 21؛ الدر المنثور فى تفسیر المأثور، ج 1، صفحه30؛ سواطع الالهام فى تفسیر القرآن، ج1،صفحه 65؛ الأصفى فى تفسیرالقرآن،ج1،صفحه 14و 15؛ تفسیر الصافى، ج1، صفحه96؛ تفسیر القرآن الکریم:صدرا)، ج1،صفحه395؛ تفسیر المعین، ج 1، صفحه 24؛ تفسیر شریف لاهیجى،ج 1 صفحه 11؛ الوجیز فى تفسیر القرآن العزیز، ج 1، صفحه 74؛ تفسیر روح البیان، ج 1 ،صفحه 55؛ تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب،ج 1،صفحه 174؛ البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید، ج 1؛صفحه 78؛ تفسیر القرآن الکریم:شبر)، ج 1؛صفحه 41؛ فتح القدیر،ج 1؛صفحه 49؛ آلاء الرحمن فى تفسیر القرآن،ج 1؛صفحه 70؛ ارشاد الاذهان الى تفسیر القرآن، ج 1؛صفحه8؛ بیان المعانى، ج 5،صفحه8؛ تفسیر اثنا عشرى،ج 1؛صفحه 67؛ التفسیر المبین؛ج 1،صفحه4؛ تفسیر المراغى،ج 1،صفحه51؛ تفسیر خسروى،ج 1،صفحه51؛ تیسیر الکریم الرحمن،ج 1،صفحه 40؛ الجدید فى تفسیر القرآن المجید،ج 1،صفحه 38؛ حجه التفاسیر و بلاغ الإکسیر، ج 1،صفحه 24؛ محاسن التاویل،فج 1،صفحه 250؛ مراح لبید لکشف معنى القرآن المجید،ج 1،صفحه 10؛ الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز،ج 1،صفحه 9؛ التفسیر المعین للواعظین و المتعظین، صفحه 3؛ التفسیر الواضح،ج 1،صفحه18؛ التفسیر الوسیط للقرآن الکریم.ج 1،صفحه 56؛ تفسیر روان جاوید،ج 1،صفحه 33؛تفسیر علیین، ج 1،صفحه 3؛ تفسیر من وحى القرآن،ج 1،صفحه 142؛ تفسیر نور، ج 1،صفحه 55؛ تفسیر هدایت،ج 1،صفحه 115؛الموسوعه القرآنیه ،ج 9،صفحه55 |
تطبیق |
انطباق مفهوم مرض که خارج شدن از حالت تعادل است به مصادیق متعدد را نشان می دهد. |
برخی از تفاسیر مانند تفسیر مقاتل بن سلیمان و بحر العلوم بدون ذکر دلیل به این معنا اشاره کرده است و برخی هم مانند تفسیر القرآن العظیم ابن ابی حاتم تنها به روایاتی از صحابه مانند ابن عباس،قتاده و عکرمه اشاره کرده که به خودی خود نمی تواند دلیل متقنی باشد و تنها از معصوم می تواند مستمسک باشد.برخی تفاسیر در قالب استعاره های گوناگون،وتشابهات ارتباط شک و نفاق را با مرض تبیین کرده اند. بر اساس معنای لغوی که از واژه ارائه شده، که همان خارج شدن از حالت اعتدال است می توان تبیین هایی که از واژه ارائه شده پذیرفت. |
| 10 |
بقره |
معنای مرض: 2) |
1)منافقان ،زمانی که یاری خداوند و آشکار شدن دین اسلام را بر ادیان دیگر نظاره کردند دلهای ایشان را ظلمت و ضعف فرا گرفت.2)امداد الهی و شوکت مسلمانان موجب ترس و ضعف آنان شده بود.( بحرالعلوم نویسنده،جلد1،صفحه 26؛ روح الجنان فى تفسیرالقرآن،ج1،صفحه123؛البحرالمحیط فى التفسیر،ج1 صفحه95؛ تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین، ج1،صفحه 81؛ مراح لبید لکشف معنى القرآن المجید،ج 1،صفحه 10؛) |
تطبیق |
انطباق مفهوم مرض که خارج شدن از حالت تعادل است به مصادیق متعدد را نشان می دهد. |
هر یک از دلایلی که مطرح کرده اند، می تواند جزء مصادیقی از مفهوم مرض باشد. |
| ظلمت وضعف |
| 10 |
بقره |
معنای مرض: 3) زنا |
بدون سخن، تنها روایتی را از صحابه نقل کرده اند.( تفسیر القرآن العظیم:ابنابىحاتم )،ج 1 ،صفحه44؛ تیسیر الکریم الرحمن،ج 1 ضفحه 40 |
تطبیق |
انطباق مفهوم مرض که خارج شدن از حالت تعادل است به مصادیق متعدد را نشان می دهد. |
بدون دلیل |
| 10 |
بقره |
معنای مرض:4)حسد |
همان طور که مریض بین مرگ و حیات مردّد است. منافق در حالت اضطراب و مردد بودن دائما برپیامبر حسد دارد.( التبیان فى تفسیر القرآن، جلد 1 صفحه 72؛، تفسیر جوامع الجامع، ج 1، صفحه 20؛ مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج1، صفحه 135؛، البحر المحیط فى التفسیر،ج1 صفحه95؛ تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، صفحه 164؛ مواهب علیه، ج1، صفحه 4؛ جواهر الحسان فى تفسیر القرآن،ج 1،صفحه 188؛ تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین، ج1،صفحه 81؛ خلاصه المنهج، ج1، صفحه 21؛ زبده التفاسیر، ج1، صفحه 61؛ سواطع الالهام فى تفسیر القرآن، ج1،صفحه 65؛ الأصفى فى تفسیرالقرآن،ج1،صفحه 14و 15؛ تفسیر الصافى، ج1، صفحه96؛ تفسیر القرآن الکریم:صدرا)،ج1،صفحه395؛ الوجیز فى تفسیر القرآن العزیز، ج 1، صفحه 74؛ تفسیر روح البیان، ج 1 ،صفحه 55؛ البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید، ج 1؛صفحه 78؛ التفسیر المظهرى،ج 1،صفحه 26؛ فتح القدیر،ج 1؛صفحه 49؛ تفسیر اثنا عشرى،ج 1؛صفحه 67؛ التفسیر المبین؛ج 1،صفحه4؛ تفسیر المراغى،ج 1،صفحه51؛ تفسیر عاملى،ج 1،صفحه 19؛الجدید فى تفسیر القرآن المجید،ج 1،صفحه 38؛محاسن التاویل،ج 1،صفحه 250؛اطیب البیان فی تفسیر القرآن،ج 1،صفحه 364؛ترجمه تفسیر جوامع الجامع،ج 1،صفحه 3؛؛ التفسیر الواضح،ج 1،صفحه18؛التفسیر الوسیط للقرآن الکریم. ج 1،صفحه56؛ آلاء الرحمن فى تفسیر القرآن،جلد1،صفحه 71؛ پرتوى از قرآن،جلد1،صفحه 71؛التفسیر لکتاب الله المنیر،جلد1،صفحه 28؛ حجه التفاسیر و بلاغ الإکسیر، ج 1،صفحه 24؛ |
تطبیق |
انطباق مفهوم مرض که خارج شدن از حالت تعادل است به مصادیق متعدد را نشان می دهد. |
در بین مفسران برخی دلیلی نیاورده اند. و برخی مانند نمونه ذکر شده به صورت تشبیه و استعاره بیان کرده اند |
| 10 |
بقره |
معنای مرض:5)کفر |
بعضی مفسرین تنها به روایتی از صحابه مانند السدّی اکتفا کرده اند. یا اینکه بدون دلیل بیان کرده اند. (تفسیر جوامع الجامع، ج 1، صفحه 20؛ نهج البیان عن کشف معانى القرآن، ج 1 ،صفحه 95-96؛ تفسیر القرآن الکریم:شبر)، ج 1،صفحه 41؛ تفسیر عاملى،ج 1،صفحه 19؛ تیسیر الکریم الرحمن،ج 1،صفحه40؛ البلاغ فى تفسیر القرآن بالقرآن، ج 1،صفحه 3؛الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن،ج 1،صفحه 195؛ |
تطبیق |
انطباق مفهوم مرض که خارج شدن از حالت تعادل است به مصادیق متعدد را نشان می دهد. |
دلیلی نقلی و یا عقلی متقنی نیاورده اند. |