صدمات و آسیب های رباط صلیبی خلفی نسبت به رباط صلیبی قدامی کمتر شایع می باشد. رباط صلیبی خلفی (PCL) پهن تر و قویتر از نوع قدامی بوده و می تواند نیروی کششی معادل 2000 نیوتن را تحمل کند. صدمات این رباط عمدتاً در نتیجه اعمال فشار به عقب روی قسمت فوقانی قدامی ساق در هنگامی که زانو خم شده است مثل برخورد پا به داشبورد در هنگام تصادف رانندگی رخ می دهد. همچنین باز شدن بیش از حد زانو و اعمال نیروهای چرخشی را به داخل و خارج زانو هم می تواتند سبب پارگی و صدمات این رباط شوند. آسیب می تواند محدود به این رباط یا در همراهی با صدمات سایر ساختارهای زانو باشد. پارگی های PCL می توانند کاملاً بی علامت باشند یا سبب ناپایداری شدید زانو شوند.
عملکرد اصلی رباط صلیبی خلفی جلوگیری از حرکت به سمت عقب استخوان درشت نی نسبت به استخوان ران در محل مفصل زانو می باشد. همچنین این رباط در پایداری زانو در حرکات چرخشی نقش ایفا می کند.
فرکانس
میزان بروز دقیق این صدمه بخاطر اینکه بسیاری از آسیب های PCL بدون علامت اند و تشخیص داده نمی شوند مشخص نیست.
آناتومی کاربردی
رباط صلیبی خلفی از لبه تحتانی شکاف بین کوندیلهای استخوان ران شروع و به قسمت خلفی صفحه فوقانی استخوان درشت نی درست یک سانتیمتر زیر سطح مفصلی اتصال می یابد. PCL در جلو بزرگتر و پهن تر و در عقب نازکتر و کوچکتر می شود.
جزء قدامی آن در هنگام خم شدگی زانو سفت وکشیده و در هنگام باز شدن زانو شل می شود. برعکس فیبرهای قسمت خلفی آن در هنگام باز شدن زانو سفت و کشیده و در هنگام خم شدگی زانو ( بسته شدن زانو ) شل میشوند. به همین خاطر آسیبهای قسمت قدامی PCL عمدتاً در زمان خم شدگی زانو و آسیب های قسمت خلفی PCL در زمانی که در هنگام آسیب زانو بصورت باز است بیشتر رخ می دهد.
عملکرد رباط صلیبی خلفی را می توان بصورت مقاومت در برابر حرکت رو به عقب درشت نی نسبت به ران در محل مفصل زانو تعریف نمود. از سویی این رباط مانع از باز شدن بیش از حد زانو و نیز مقاومت در برابر چرخش به داخل زیاد از حد زانو می گردد.
بیومکانیک ویژه ورزش
***سایر عناوین:
*آسیب های ورزشی
*آسیب های تنه و کمر در ورزش
*آسیب های سروگردن در ورزش
*آسیب های اندام فوقانی در ورزش
*آسیب های اندام تحتانی در ورزش
*صدمات ورزشی زانو
آسیب و پارگی های رباط صلیبی خلفی معمولاً در وضعیتی که زانو کاملاً باز و مچ پا در وضعیت خم شدگی به بالا ( دورسی فلکسیون ) قراردارد رخ می دهد. یک اعمال نیرو به قسمت جلو و داخل قسمت فوقانی ساق هنگامی که زانو باز است ( مثلاً اصابت ضربه به ساق در هنگام تکل زدن در فوتبال ) با اعمال نیرویی به سمت عقب و خارج سبب جابجایی درشت نی نسبت به ران در جهت رو به عقب می گردد و می تواند به پارگی رباط صلیبی خلفی و نیز پارگی کپسول مفصل زانو در سمت عقب و خارج شود.
• انجام تست فعالیتی چهار سر رانی :
- بیمار بر روی تخت به پشت خوابیده و زانو 90 درجه خم کرده و کف پا روی تخت قرار دارد. در این حالت عضله چهار سر ریلاکس و شل بوده و فعالیتی ندارد. در افرادی که PCL در آنها سالم است در این حالت درشت نی 10 میلی متر در جلوی کوندیل استخوان ران است اما در آنها که PCL پاره شده است جاذبه سبب می گردد که سر استخوان درشت نی مساوی یا در عقب انتهای تحتانی ران ( کوندیل ) قرار گیرد. حال معاینه گر پای بیمار را با دست نگه می دارد و از وی می خواهد تا عضله چهار سر ( جلوی ران ) را منقبض کند. در آنها که دچار آسیب و صدمه PCL می باشند با انقباض چهار سر رانی , درشت نی به سمت جلو حرکت می کند، اگر میزان این حرکت رو به جلو بیش از 2 میلیمتر باشد این قسمت را مثبت در نظر می گیریم و آسیب PCL مطرح می گردد.
• انجام تست Post drawer :
- این تست برای شناسایی صدمات PCL بسیار سودمند است.
- بیمار روی تخت خوابیده و زانو را خم کرده و کف پا را روی تخت معاینه قرار می دهد. در جلوی بیمار ایستاده و قسمت خلفی فوقانی ساق را به سمت عقب فشار می دهیم اگر درشت نی نسبت به ران در محل زانو کمتر از 5 میلیمتر عقب رفت آسیب را درجه 1 می گوئیم و اگر بین 10 – 5 میلی مترعقب رفت آسیب را درجه 2 و اگر بیش از 10 میلی مترعقب رفت آنرا درجه 3 می گوئیم.
علل آسیب و پارگی رباط صلیبی خلفی
- صدمات ورزشی در فوتبال
- صدمات ورزشی در دومیدانی
- حوادث وسایل موتوری
- سقوط برروی زانو خم شده
بررسی های تصویری
رادیوگرافی
* صدمات حاد
- معمولاً یافته های رادیولوژیک منفی است.
- کندگی های رباط از استخوان امکان دارد در عکس جانبی زانو دیده شود.
* صدمات مزمن
- نمای AP همرا با تحمل وزن روی مفصل یا نمای روزنبرگ می توانند آرتروز داخلی مفصلی را در محل اولیه نشان دهند.
- Tangential patello femoral view : می تواند آرتروز مفصل پاتلوفمورال را نشان دهد.
ام ار آی:
- چنانچه معاینه بالینی آسیب متعدد رباطی را مطرح کند باید MRI انجام شود.
- ام آر آی در تشخیص محل دقیق صدمه و نیز شناسایی صدمات مخفی استخوانی – غضروفی و منیسکها مفید است.
درمان آسیبهای رباط صلیبی خلفی
* فاز حاد در آسیبهایی که نیاز به جراحی ندارند ( روز اول تا هفته دوم )
درمان در فاز حاد متمرکز به کاهش تورم و ناپایداری و دردزانو است. استفاده از یخ درمانی، فشار موضعی بالا نگه داشتن زانو و استراحت به آن باید صورت گیرد. در آسیب های درجه 1 و 2 معمولاً فرد می تواند وزن را روی زانو تحمل کند و بندرت نیاز به چوب زیر بغل دارد. در آسیب های شدید درجه 3 که همراهی با آسیب دیگر ساختارهای زانو داشته باشد باید از چوب زیر بغل استفاده شود و وزنی روی زانوی صدمه دیده اعمال نگردد. در موارد عدم استفاده از عضله چهار سر رانی بخاطر درد می توان از تحریک الکتریکی برای تقویت و جلوگیری از تحلیل عضله استفاده نمود. باید توسط فیزیوتراپی عضله چهار سر و سایر عضلات موثر روی مفصل ران و زانو تقویت شوند. باید از تقویت عضلات پشت ران در این فاز خودداری شود.
* فاز حاد در آسیبهایی که جراحی شده اند ( روز اول تا هفته دوم بعد از جراحی)
بعد از جراحی کاهش التهاب و تورم با استفاده از یخ درمانی، بانداژ و بالا نگه داشتن باید انجام می گیرد. امکان دارد فرد بتواند با استفاده از چوب های زیر بغل وزن کمی را روی زانوی جراحی شده تحمل کند.
تحرک کشکک بسیار مهم است و فرد باید با دست خود کشکک را در روز جابجا کند تا دچار خشکی و سفتی نشود.
باید باز و بسته شدن زانو بتدریج و در تمام طول و دامنه حرکتی مفصل زانو شروع شود لازم است تاکید شود که زانو باید در هنگام باز شدن ( هر چند غیر فعال و توسط شخص دیگری ) بطور کامل باز شود. همچنین می توان تقویت عضلات موثر روی زانو را با انجام ورزشهایی مثل بلند کردن ساق و ران از زمین به سمت جلو شروع کرد.